Microsoft PowerPoint Tauekelova Qundiz Falsafa 103-21
Download 207.96 Kb. Pdf ko'rish
|
falsafaaa
|
Dunyo xalqlari miflari Tauekelova Qundiz Reja: Miflarning kelib chiqishi Miflarning xususiyatlari Afsona tushunchasi Afsona Bu sodir bo'lgan ba'zi bir umumiy voqealarga ajoyib tushuntirish berish uchun tug'ilgan hayoliy mashhur voqea. Bu shaharlar madaniyatining bir qismidir va ko'chmanchilar odatda ularni haqiqiy voqealar deb bilishadi, shuning uchun ular jamoaviy fikr bilan chambarchas bog'liqdir. Afsonalar odatda ajoyib xususiyatlarga ega bo'lgan g'ayrioddiy mavjudotlar tomonidan suratga olinadi. Ulardan turli xil asl jamoalarda va keyinchalik insoniyat tsivilizatsiyalarida o'tgan yilgi xudolar va yarim xudolar paydo bo'ladi. Miflarning maqsadi tabiat hodisalari yoki sodir bo'lgan voqealarni tushuntirish bo'lsa-da, ular ko'ngil ochish uchun ham ishlatilgan. Ushbu turdagi iboralar bilan bog'liq bo'lgan bir xil jamoatdagi hikoyalar to'plami mifologiya deb nomlanadi. Mif - bu og'zaki an'analarga asoslangan hikoya; ya'ni jamiyatda ular nutq orqali yuqgan. Etimologik jihatdan ular yunoncha so'zdan kelib chiqqan μῦθος yoki miflar, "hikoya" deb tarjima qilingan. Miflarning kelib chiqishi haqida gapirish uchun biz birinchi inson jamoalariga qaytishimiz kerak. Miflar og'zaki ravishda boshlangan va odamlarning qadimgi aholi punktlari aholisi mantiqiy ravishda tushuntirib berolmagan narsalariga asos berish uchun foydalanganlar. Ko'pgina afsonalar shunchaki paydo bo'lganki, har bir guruh a'zolari aytib berganidek, urf-odat avloddan avlodga o'tib boradi. Shuni ta'kidlash kerakki, ushbu hikoyalar uzatilganda, ularni aytib bergan har bir a'zoning hissasi natijasida ular o'zgargan. Oldingi xatboshida aytilgani sababli, juda ko'p variantlar bilan bir xil afsonani topish juda keng tarqalgan. Miflar, odatda, insoniyat faoliyatining turli sohalariga hamroh bo'ladi, shuning uchun ularni din, oshxona, muhim odamlarning tug'ilishi, shaharlarning tashkil etilishi va hatto hukmdorlarning ma'lum nasablari sabablaridan topish odatiy holdir. Aytish mumkinki, afsona turli xil insoniyat jamoalarida mavjud bo'lgan barcha shubhalarga javob berish uchun paydo bo'lgan. Ushbu hikoyalar turli madaniyatlardagi bilim bo'shliqlarini bartaraf etish va shu bilan birga aholini o'zligini tasdiqlovchi qadriyatlar va urf-odatlar bo'yicha tarbiyalashga qaratilgan. Miflarning xususiyatlari Ular tushunilmagan narsalarga javob berishadi Ushbu xususiyat, ehtimol, har bir inson jamoasining afsonalarida eng keng tarqalgan narsalardan biridir. Afsonalar ilm-fan ba'zi bir hodisalarni tushuntirib bera olmaydigan paytlarda paydo bo'lgan, shuning uchun ushbu rivoyatlar, nima sodir bo'layotganini haqiqatan ham oshkor qilmagan bo'lsa ham, o'sha noma'lum narsalarga javob berishga imkon berdi. Ular falsafiy va qarama-qarshi teginishga ega Afsonalar odatda hayotning falsafiy qarashlari bilan bog'liq ko'plab ta'limotlarga ega. Bunga qo'shimcha ravishda, bu hikoyalar kundalik hayotning umumiy tomonlarini qarama-qarshi qilish xususiyatiga ega: yomonlik, nur va zulmatga qarshi yaxshilik, hayot va o'lim, sovuq va issiq. Ushbu qarama-qarshi sifat bizni har qanday tajribadan saboq olishga va rivoyatchi tomonidan berilgan hayoliy xabarni tinglovchilarga chuqurroq singdirishga imkon beradi. Bu suhbatdoshni hayratda qoldirishga intiladi va u bilan birga afsonadagi eng muhim narsa: o'rganilgan narsalar hissiyotlarni hosil qilishi va keyingi avlodga etkazilishini ta'minlash. O'zgaruvchanlik Bu afsona hech qachon o'z hikoyasida bir xil chiziq bilan saqlanib qolmaydigan xususiyatga ishora qiladi. Avloddan-avlodga o'tib kelayotgan og'zaki an'ana bo'lib, har bir yangi a'zoning hikoyani boyitish uchun nimadir qo'shishga urinishi odatiy holdir. Mifning bu o'zgaruvchan o'ziga xos xususiyati syujetni boyitishga imkon beradi va muqobil hikoyalar tasavvur mahsuli va aholidan yangi bilimlarni uzatish zarurati mahsuli sifatida paydo bo'ladi. Teogonik Ushbu turdagi afsonalar eng mashhurlaridan biri. Ularning kelib chiqishi xudolarning qaerdan kelganini va ularning kuchlari va zaif tomonlarining sababini tushuntirish zarurligidan kelib chiqadi. Ushbu rivoyatlar buyuk va qadimiy tsivilizatsiyalarda, shuningdek, tarixgacha bo'lgan populyatsiyalarda mavjud edi. Yaqqol misol tabiat hodisalari va odamlar taqdirini tushuntirish uchun paydo bo'lgan Mesopotamiya, Rim va Yunon afsonalari bilan ifodalanadi. Natijada Enlil (osmonlar va erning Mesopotamiya xudosi), Zevs (yunon xudolarining otasi), Afrodita (yunon shahvoniy ma'budasi va sevgi va go'zallik bilan bog'liq barcha narsalar) va Mars (yunon xudolari) urush). Ushbu afsonalarning aksariyati qayta ishlanadi va aralashtiriladi. G'olib chiqqan tsivilizatsiya qadimgi aholi o'rtasidagi urushlardan so'ng mustamlakaga aylanganlarga o'z e'tiqodlarini singdirishi odatiy hol edi. Aslida, Rim va Yunon afsonalari Mesopotamiyadan olingan deb aytish mumkin. Pedagogik resurs Mifning eng ajoyib fazilatlaridan biri bu ajoyib o'qitish vositasidir. Miflarga mos og'zaki nutq bilimlarni ravon va katta guruhlarda uzatishga imkon beradi. Mifning bu xususiyati, rivoyat egasiga ega bo'lgan og'zaki va sharhlovchi iste'dod bilan shartlangan. Qanchalik ravon bo'lsa, ovoz va imo-ishoralar timbasi shunchalik yaxshi bo'ladi, rivoyat yaratilgan maqsadni yaxshiroq bajara oladi. Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Islom Karimov. Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q. T. «Sharq», 1998. 2. Islom Karimov. «Donishmand xalqimizning mustahkam irodasiga ishonaman». – «Fidokor», 2000 yil 8 iyun. 3. Karimov I. O’zbekiston XXI asrga intilmoqda. — T.: O’zbekiston, 1999. 4. O’zbekiston XXI asrga intilmoqda. — T.: O’zbekiston, 2000. - 352 b. 5. «Falsafa» o’quv qo’llanmasi. — T.: «Sharq», 1999. 6. «Osnovi filosofii». — T.: «O’zbekiston», 1998. http://fayllar.org Download 207.96 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|