Microsoft Word 1-lekciya doc

Ekologiyalıq gistologiya. Jasaw sharayatının` haywanlar organizmine ta`siri ha`m olardın` a`tirap-ortalıqqa 
iykemlesiwi menen baylanıslı halda toqımalardın` o`zine ta`n rawajlanıwı ha`m de du`zilisin u`yrenetug`ın 
bo`lim bolıp esaplanadı. 
Juwmaklap aytqanda, gistologiya ko`p kletkalı haywanlar menen adam toqımaların u`yrener eken, medin`ina, 
biologiya, veterinariya ha`m awıl xojalıg`ı menen ha`m teoriyalıq, ha`m a`meliy ko`z qarastan baylanıslı 
ra`wishte is alıp baradı ha`m o`z aldına to`menendegi anıq wazıypalardı koyadı:
1. Toqımalardn` strukturası, funktsiyası ha`m rawajlanıw nızamlıqların u`yrenedi;
2. Haywanlar ha`m adam organizminin` gistologiyalıq du`zilisindegi ekologik sharayatqa ha`m jasqa 
baylanıslı o`zgerislerdi tekseredi;
3. Kletka ha`m toqımalardag`ı morfogenez protsesslerin basqarıwda nerv, endokrin ha`m immun 
sistemalardın` rolin anıqlaydı;
4. Ha`r qıylı biologiyalıq, fizikalıq, ximiyalıq ha`m basqa faktorlar ta`sirine haywan ha`m adam 
organizmi kletkaları ha`m toqımalarının` iykemlesiwin u`yrenedi;
5. Kletka ha`m toqımalardın` differentsiyalanıw ha`m regeneratsiyası nızamlıqların u`yrenedi. 
 
2. Gistologiyada qollanılatug`ın ha`zirgi zaman izertlew usılları 
Gistologiya g`a`rezsiz sabaq sıpatında rawajlanar eken, onın` tiykarg`ı ta`jiriybe ob`ekti menen tekseriw 
usılları u`zliksiz rawajlanıp baradı. Gistologiyada ta`jiriybe ob`ekti - ha`r qıylı sharayatta ha`r qıylı usıllar 
ja`rdeminde tayarlanatug`ın gistologiyalıq preparatlar esaplanadı. Onın` tekseriw usıllarına mikroskopik 
ta`jiriybeler menen gisto-ximiyalıq,, tsitoximiyalıq ta`jiriybeler, radioavtografiya menen arnawlı 
eksperimenental-morfologiyalıq usıllar kiredi. 
Organizm toqımaları ha`m organlardın` saw jag`dayın, du`zilisn, keselliklerde ushıraytug`ın 
patologiyalık - morfologiyalıq o`zgerislerdi teren` u`yreniw ushın olardan preparatlar tayarlanadı. 
Gistologiyalıq preparatlar qanday mikroskopta tekseriliwine qarap, jeterli da`rejede juqa bolıwı 
kerek. Ma`selen, jaqtılıq mikroskopında u`yreniletug`ın preparatlardın` kalın`lıg`ı 1 mkm dan 50 mkm g`a 
shekem bolg`anda, olar nur tutamın an`sat o`tkizedi. Elektron mikroskopta u`yreniletug`ın preparatlardın` qalın`lıg`ı 30 
nanometrden 60 nanometrge shekem bolg`anda, olar elektronlardı an`sat o`tkize aladı. Preparatlardı tiri 
toqımalardan ha`m fiksatsiya qılıng`an toqımalardan tu`zilmeler alıp tayarlaw mu`mkin. 
Gistologiyada en` ko`p qollanılatug`ın toqıma, organnın` fiksatsiya qılıng`an ha`m boyalg`an bo`legi bolıp 
esaplanadi. Fiksatsiya degende tu`zilmelerdin` kesindiler pu`tinligi saqlanıwı ushın ko`riletug`ın ilaj jolları 
tu`siniledi. Bunın` ushın organ yamasa toqımadan kesip alıng`an bo`lek fiksatorg`a - spirt, formalin, buen eritpesi, awır 
metall du`zları fiksatsiyalawshı birikpelerge aralaspa tu`rinde salınıp qoyıladı yamasa muzlatıladı, na`tiyjede 
bo`lektegi du`zilmeler tirishilik protsessin toqtatadı yamasa fiksatsiyalanadı. Boyawlar kislotalı, tiykarlı siltili ha`m neytral 
boladı. Kislotalı boyawlar menen boyalatug`ın du`zilmeler oksifil dep, tiykarlı boyawlar menen boyalatug`ın du`zilmeler 

---

3