Microsoft Word al azkor ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
232
873/4. Abu Saiddan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: 
«Jihodlarning afzali zolim podshoh huzurida adolatli so‘z aytmoqlikdir», dedilar. Abu 
Dovud va Termiziylar rivoyati. 
Bu bob zikr qilganimizdan ham mashhurdir. Yuqorida kelgan oyatni ko‘pgina johil 
kimsalar noto‘g‘ri talqin qilishadi. To‘g‘ri ta’vili esa bunday: «Albatta sizlar buyurilgan 
narsalarni qilsangizlar, zalolatdagi kishining zalolati zarar bermaydi. Quyidagi oyat ham 
amru ma’ruf va nahiy munkarga buyurilganlar jumlasiga kirib, yuqoridagi ma’nolarga 
yaqindir: «Payg‘ambar zimmasida esa faqat (Alloh farmonini bandalarga) ochiq-
ravshan yetkazishgina bordir» (Ankabut surasi, 18-oyat)». 
Bilingki, amru ma’ruf, nahiy munkarning o‘ziga xos shart va sifatlari bordir. Bu yerda 
ularni mufassal aytish o‘rinli emas. Bu hakda eng yaxshi manba Imom G’azzoliyning 
«Ihyou ulumid-din» kitoblaridir. Men buning muhimlarini «Sharhi Muslim»da ham bayon 
etdim. 

---

Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
233
TILNI SAQLASH KITOBI 
 
313-bob Tilni saqlash haqida 
Alloh taolo Qof surasining 18-oyatida: «U biron so‘zni talaffuz qilmas, magar 
(talaffuz qilsa) uning oldida hoziru-nozir bo‘lgan bir kuzatuvchi (farishta u 
so‘zni yozib olur)»; Val-fajr surasining 14-oyatida esa: «Shak-shubhasiz, 
Parvardigoringiz (barcha narsani) kuzatib turguvchidir», deb aytgan. 
Oldingi o‘tgan boblarda Alloh oson qilganicha mustahab bo‘lgan zikrlarni aytib o‘tdim. 
Endi lafz ahkomlarini jamlab, qismlarini bayon etish uchun makruh yoki harom bo‘lgan 
lafzlarni bularga qo‘shmoqni ham xohladim. Har bir diyonatli kishi muhtoj bo‘ladigan ana 
shu narsalarni zikr qildim. Ularning aksariyati ma’lum va mashhur bo‘lgani uchun 
ko‘pchiligidan dalillarni tark qildim. Allohning Uzi bu ishda tavfiq bersin. 
Fasl: Bilingki, har bir mukallaf kishi manfaat (foydali) bo‘lgan so‘zlardan tashqari qolgan 
barchasida tilini tiymog‘i lozim bo‘ladi. Gapirish va gapirmaslik manfaatda barobar bo‘lib 
qolganida gapirmaslik sunnatdir. Chunki gohida muboh so‘zlar haromga yoki makruhga 
olib boradi. Aksariyat yoki ko‘p hollarda shunday bo‘ladi. Bundan saqlanishni esa biror 
narsaga tenglashtirib bo‘lmaydi. 
874/1. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: 
«Kimki Allohga va oxirat kuniga imon keltirsa, yaxshi so‘z aytsin yoki jim tursin», 
dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
Bu hadisi sharif sahih ekanligiga ittifoq qilingan. Buning ma’nosi: «Manfaat zohir bo‘lgan 
yaxshi so‘zni gapirsin. Qachonki, manfaat zohir bo‘lishida shak qilsa, gapirmasin». 
Imom Shofeiy (r.a.): «Agar kishi gapirishni xohlasa, so‘zlashdan oldin fikrlamog‘i lozim. 
Agar manfaat zohir bo‘lsa, gapirsin. Agar shak qilsa, toinki zohir bo‘lgunicha 
gapirmasin», dedilar. 
875/2. Abu Muso al-Ash’ariydan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Ey Rasululloh, musulmonlarning 
qaysinisi afzal?» deb so‘ralganida, u zot: «Agar musulmonlar uning tili va qo‘lidan 
omonda bo‘lishsa, ana shunisi afzal», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
876/3. Sahl ibn Sa’ddan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: 
«Kim menga ikki jag‘i va ikki oyog‘i orasini (sakdashga) kafolat bersa, uning jannatga 
kirishiga kafolat beraman», dedilar. Imom Buxoriy rivoyatlari. 
811/4. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: 
«Banda o‘ylamay bir so‘zni aytib qo‘yadi-da, keyin do‘zaxda mashriq bilan mag‘rib 
oralig‘idek joyda sarson bo‘lib yuradi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
Buxoriyning rivoyatlarida «mag‘rib» so‘zi zikr qilinmagan. 
878/5. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Bir 
banda Alloh taolo rozi bo‘ladigan so‘zni aytib, natijasini o‘ylamay yuraveradi-da, ammo 
Alloh taolo Uzi bilib, uning darajasini ko‘taradi. Yana bir banda Alloh taoloni norozi 

---

Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy