Microsoft Word Есемуратова Мехрибан doc

---

2-Mavzu: Issiqlik jarayonlari moxiyati.
Reja 
1. Issiqlik almashinish jarayonlari buyicha umumiy tushunchalar.
2. Issiqlik almashinish jarayonining xarakatlantiruvchi kuchi.
3. Issiklining tarkalish usullari.
4. Issiqlikning o’tkazuvchanlik usulida tarkalishi.
5. Issiqlikning nurlanish usulida tarkalishi.
6. Foydalanilgan adabiyotlar

---

Issiqlik almashinish jarayonlari buyicha umumiy tushunchalar. Har xil 
temperaturaga ega bulgan jismlarda Issiqlik energiyasining biridan ikkinchisiga 
utishi Issiqlik almashinish jarayoni deb ataladi. Issik va sovuk jismlarning 
temperaturalari urtasidagi fark Issiqlik almashinishning xarakatlantiruvchi kuchi 
xisoblanadi. Temperaturalar farki bulganda, termodinamikaning ikkinchi konuniga 
kura Issiqlik energiyasi temperaturasi yukori bulgan jismdan temperaturasi past 
bulgan jismga uz-uzidan utadi. Jismlar urtasidagi Issiqlik almashinishi erkin 
elektron, atom va molekulalarning uzaro energiya almashinishi xisobiga sodir 
buladi. Issiqlik almashinish jarayonida katnashadigan jismlar Issiqliklik tashuvchilar 
deb ataladi. 
Issiqlik utkazish - Issiqlik energiyasining tarkalish konuniyatlarini urganuvchi 
fandir. Issiqlik utkazish jarayonlari (isitish, sovutish, buglarni kondensatsiyalash, 
buglatish) kimyo sanoatida keng tarkalgan. Issiqlik uch xil yul bilan tarkalishi 
mumkin: Issiqlik o’tkazuvchanlik, konveksiya va Issiqlikning nurlanishi. 
Uzaro tegib turgan zarrachalarning tartibsiz xarakati natijasida Issiqlikning 
tarkalish xodisasiga Issiqlik o’tkazuvchanlik deyiladi. Kattik jismlarda va gaz yoki 
suyukliklarning yupka katlamlarida Issiqlik asosan ushbu usulda tarkaladi. 
Gaz va suyukliklarining makroskopik xajmlarining xarakati va ularni 
aralashtirish natijasida yuz beradigan Issiqlikning tarkalishi konveksiya deyiladi. 
Konveksiya erkin va majburiy bulishi mumkin. Gaz yoki suyukliklarning ayrim 
kismlaridagi zichliklar farki xisobiga ruy beradigan Issiqlikning almashinishi erkin 
konveksiya deyiladi. Tashki kuchlar ta’sirida majburiy konveksiya yuz beradi. 
Issiqlikning elektromagnit tulkinlar yordamida tarkalishiga Issiqlikning 
nurlanishi deyiladi. 
Real sharoitlarda Issiqlik almashinish aloxida olingan biror usul bilan emas, 
balki bir necha usullar yordamida yuzaga keladi, ya’ni murakkab Issiqlik utkazish 
jarayonlari amalga oshiriladi.