Microsoft Word ihyo ilm ziyouz com doc

Yettinchi bob 
Aql, uning sharafi, haqiqati hamda qismlari  
Aqlning sharafi bayonida 
Bilgilki, aqlning musharrafligini ko‘rsatishda takalluf etishga ehtiyoj yo‘q. Xususan, 
ilmning sharafi aql tomonidan ko‘rsatib berilgan, aql ilmning manbai, matla’i va asosi 
ekani izhor qilingan. Ilm aqlda daraxtdagi meva, quyoshdagi ziyo va ko‘zdagi nur o‘rnida 
yuradi. Dunyo va oxirat saodatiga vasila bo‘luvchi narsa qanday qilib sharafli bo‘lmasin? 
Bo‘lgani holda hayvon insondan hayiqib turgan ekan, nega aqlning sharafi to‘g‘risida 
gumon qilinadi? Hatto ulkan jasadli, qonxo‘r va vahshiy hayvon ham inson suratini 
ko‘rganida, undagi ustunlikni, o‘zining hiylasini idrok etishini sezgani uchun hayiqadi, 
qo‘rqadi. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): "Shayxning (keksa odamning) 
qavmidagi o‘rni payg‘ambarning ummati orasidagi o‘rnidekdir”,
191
deganlarida, uning 
moli ko‘pligini, shaxsi ulug‘ligini yoki quvvati ziyodaligini e’tiborda tutmaganlar. Balki 
aqlining samarasi bo‘lmish tajribasini aytganlar. Shuning uchun ham turklar, kurdlar, 
madaniyatsiz arablar va boshqa xalqlar darajalari yovvoyilikka yaqin bo‘lsa-da, 
keksalarni hurmat qilishadi. 
Ko‘pgina qaysarlar Rasulullohni (sollallohu alayhi vasallam) o‘ldirishni qasd qilgan 
paytlarida, ko‘zlari ul zotga tushib, muborak chehralarida nabuvvat nurining 

---

Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
135
yarqirashidan qo‘rqib ketishgan edi. Garchi bu hol aql botin bo‘lganidek, nafslarida 
yashirin bo‘lsa-da. 
Aqlning sharafi zaruratan idrok etiladi. Quyida uning zikrida vorid bo‘lgan xabar va 
oyatlarni keltirish niyatimiz bor. 
191. Ibn Hibbon Ibn Umar va Abu Mansurlardan, Daylamiy Abu Rofe’dan zaif sanad ila rivoyat qilgan. 
Alloh uni o‘z kalomida «nur» deb nomladi: