Microsoft Word ihyo ilm ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
136
qavm bir odamni maqtab, mubolag‘a etishgacha borishdi. Shunda Rasululloh (sollallohu 
alayhi vasallam): «Bu odamning aqli qanday?» deb so‘radilar. Ular: «Biz sizga uning 
ibodatdagi ijtihodidan, alvon yaxshiliklaridan xabar bersagu, bizdan uning aqli haqida 
so‘raysizmi?» deyishdi. Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) aytdilar: «Albatta, 
ahmoq jaholati uchun fojirning fujuridan ko‘proq musibatlanadi. Albatta, ertaga bandalar 
Rabbilari tomonidan aqllari miqdoricha ko‘tariladilar».
194
192. Dovud ibn Mijbar Abu Hurayradan rivoyat qilgan zaif. 
193. Tabaroniy Abu Umomadan va Abu Umoma Oishadan zaif isnod ila rivoyat qilgan. 
194. Ibn Mijbar «Aql» kitobida mukammal holda, Termiziy «Navodir» kitobida qisqa holda rivoyat qilgan. 
Umar (r.a.) rivoyat qilishlaricha, Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) shunday 
deganlar: «Kishi aqlining fazilatichalik narsani qo‘lga kiritolmaydi: u sohibini hidoyatga 
yetaklaydi, halokatdan qaytaradi. Bandaning to aqli yetilmagunicha, iymoni mukammal, 
dini to‘g‘ri bo‘lmaydi».
195
Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) yana aytadilar: «Kishi chiroyli xulqi bilan 
ro‘zador va namozxon darajasiga yetishadi. Kishining aqli to‘lmagunicha, chiroyli xulqi 
ham kamolga yetmaydi. Mana shunda uning iymoni mukammal bo‘ladi, Rabbiga itoat 
etadi va dushmani iblisga osiylik qiladi».
196
Abu Said Xudriy rivoyat etadilar: «Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): «Har bir 
narsaning ustuni bo‘ladi. Mo‘minning ustuni aqldir. Uning ibodati aqlining miqdoricha 
bo‘ladi. Fojirlarning do‘zaxda aytadigan mana bu so‘zini eshitganmisiz? Ular:
«Agar bizlar tinglab, aql yurgizuvchi bo‘lganimizda, do‘zax egalari qatorida 
bo‘lmas edik» (Mulk surasi, 10-oyat), derlar»,
197
dedilar». 
195. Ibn Mijbar «Aql» kitobida rivoyat qilgan. Ibn Hajar zaif degan. 
196. Ibn Mijbar va Termiziylar rivoyati. Lekin Termiziy «Kishining aqli» so‘zidan keyin rivoyat qilmagan. Bu hadisni Abu Dovud, Ibn 
Hibbon, Hokimlar ham sahih sanad ila rivoyat qilishgan. 
197. Ibn Mijbar rivoyati. Bu kishidan Horis rivoyat qilgan. Ibn Hajar Asqaloniy zikr qilishlaricha: Dovud ibn Mijbar rivoyat qilgan va 
undan Horis Abi Usoma musnadida keltirgan ko‘lga tegishli hadislarning hammasi mavzu’dir. 
Umardan (r.a.) rivoyat etilishicha, u kishi Tamim Doriydan: «Sizlarda ulug‘lik nima?» 
deb so‘radilar. Tamim: «Aql», deb javob berdilar. Umar (r.a.) shunda dedilar: «To‘g‘ri 
aytding, Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) sendan so‘raganim kabi mendan ham 
so‘ragan edilar. Men ham sendek javob qilgan edim. Keyin u zot: «Men Jabroildan: 
«Ulug‘lik nima?», deb so‘rasam, «Aql»,
198
deya javob qildi», degan edilar». 
Baro ibn Ozibning aytishlaricha, bir kuni Rasulullohga savollar ko‘payib ketdi. Shunda u 
zot: «Ey odamlar, har narsaning siri bo‘ladi, kishining siri esa, aqlidir. Dalolat va hujjatni 
bilishda yaxshilaringiz aql jihatidan afzallaringizdir»,
199
dedilar. 
Abu Hurayra (r.a.) aytadilar: «Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) Uhud g‘azotidan 
qaytganlarida, odamlarning, falonchi falonchiga nisbatan shijoatliroq, pistonchi 
sinalmagan, pistonchi chidamliroq ekan, deganga o‘xshash so‘zlarni aytishayotganini 
eshitdilar. Shunda Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): «Bunday emas, bu to‘g‘rida 
sizlar bilmaysizlar», dedilar. Ular: «Qanday qilib, yo Rasululloh?» deya so‘rashdi. 
Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam): «Ular Alloh taqsim etgan aql miqdoricha jang 

---

Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy