Microsoft Word Saniyazova doc

Sho’mekey ji’li’m-bul ji’li’mni’n’ ko’zleri tar, tek yeki barmaq boladi’. 
Qazaqti’n’ sho’mekey uri’wi’ shi’g’arg’an degen mag’luwmat bar. Duri’si’nda 
da, usi’nday boli’wi’ itimal.
Shoqi’r- Kaspiy teni’zinen Aralg’a son’g’i’ ji’llar ishinde a’kelip 
jiberilgen. Sonli’qtan bali’qshi’ qazaqlar tilinde qalay atalsa, bizge de sol 
turi’si’nda kelip kirgen bolsa kerek. 
 
1.4.Tu’rkmen tilinen kirgen bali’q atamalari’. 
Qaraqalpaq tilinin’ so’zlik qurami’nda og’uz elementleri az sanda bolsa 
da ushi’rasadi’. Bug’an sebep, qaraqalpaqlar tu’rkmen xali’qlari’ menen 
qon’si’las woti’rg’ani’ bolsa, bir ta’repten tu’rkmen shayi’r, jazi’wshi’lari’ni’n’ 
shi’g’armalari’ xali’q arasi’nda ken’ tu’rde taralg’anli’g’i’nan, xalqi’mi’z 
da’stanlar h.t.b. awi’zeki do’retpeler menen jaqi’nnan tani’s bolg’anli’g’i’nan 
bolsa kerek. Sonday-aq, qaraqalpaq XIX a’sirde tu’rkmenlerdin’ yawmi’t, teke 
qa’wimleri menen qon’si’las woti’rg’ani’ menen baylani’sli’ boli’wi’ itimal.
Degen menen, bali’qshi’li’q atamalari’n izertlew bari’si’nda bali’q 
terminlerinin’ qaraqalpaq atamalari’na jaqi’nli’g’i’n soni’n’ menen birge 
wo’zgesheliklerin de bayqadi’q.
Ma’selen: i’laqa terminin ali’p qarayi’q. Ji’rtqi’sh bali’q. Bul atama 
tu’rkmen tilinde ”lakga” formasi’nda ayti’ladi’
1
Bir tildin’ yekinshi tilge ta’siri haqqinda V.S. Rastorguyeva mi’nanday 
pikir bildiredi: Yekinshi tildin’ ana tiline tiygizgen ta’siri yeki tilliktin’ tipleri
1
S. Arazkuliev. Garagalpag’i’stan ASSRi’ni’n’ Do’rtgu’l rayoni’ndag’i’ tu’rkmen gepleshikleri, Ashgabad, 
1961.

---

33
ha’m formalari’ , sol jerde turi’wshi’lar arasi’nda yen jayi’w da’rejesi ha’m 
basqa tildegi xali’q penen baylani’si’ni’n’ ko’pten berli boli’wi’ tiykari’nda 
ani’qlanadi’.
”Su’wen”- termini tu’rkmenler arasi’nda so’uon, so’ugen atamasi’ 
menen ju’ritiledi
1
. Bul bali’qti’n’ Moynaq so’yleminde, ”Si’payi’ bali’q, 
panaxani’ su’wen, qayi’z, ”utku” atamalari’ bar. Bali’qshi’lar uluwma 
qa’siyetke qarap ”si’payi’ bali’q”, ji’ni’si’na qaray ”panaxani’ su’wen”, si’rtqi’ 
formasi’na qarap ”qayaz”, sapasi’na qaray ”utkus” (bul su’wennin’ kishilew, 
semiz, mazali’ tu’ri) dep at berip, wol a’debiy tilimizde barli’g’i’n 
juwmaqlasti’ri’wshi’ tek ”su’wen” degen atama qollni’ladi’. Mi’sali’:
Gilen’ su’wen bali’q, kemeler toli’,
Ku’ndegiden ba’lent qi’zlardi’n’ qoli’ (A’. Shamuratov ) 
Su’wen- bali’qti’n’ hasi’l, semiz tu’ri.
Su’wen iri bali’qlar qatari’na kirip, ji’rtqi’sh yemesler semyasi’na jatadi’. 
Su’wennin’ yeti mazali’, semiz, yeti ti’g’i’z boladi’.
Si’payi’ bali’q-su’wen bali’qti’ bali’qshi’lar usi’lay ataydi’
1
. Woni’n’ 
yeti mazali’, semiz ha’m ti’g’i’z boli’p keledi. Panaxani’ su’wen-su’wen 
bali’qti’n’ tu’ri. Basi’ u’lken, yeti wonsha mazali’ bolmag’an, uwi’ldi’ri’q 
shashi’p azi’p ketken waqti’na baylani’sli’ wog’an usi’lay dep at qoyi’lg’an