Microsoft Word Saniyazova doc

 
2.2. Wori’s tilinen kirgen bali’q ha’m bali’qshi’li’q atamalari’ 
Qaraqalpaq tilinin’ leksikasi’nda basqa tillerden awi’sqan so’zlerdin’ 
ishinde yen’ u’lken topardi’ quraytug’i’n bo’legi wori’s tilinen awi’sqan so’zler 
menen terminlerden ibarat.
Wori’s xalqi’ menen qaraqalpaq xalqi’ arasi’ndag’i’ baylani’slar bir neshe 
ji’llardi’ wo’z ishine aladi’. Sol ji’llar dawami’nda qaraqalpaq tilinin’ so’zlik 
qurami’na yeki xali’q arasi’ndag’i’ qatnasti’n da’rejesine qaray belgili 
mug’darda so’zler kirip woti’radi’. Moynaqta jasawshi’ qaraqalpaqlardi’n’ 
tilinde rus tilinen kirgen so’zler basqa rayonlarda jasawshi’ jergilikli xali’qti’n’ 
so’ylew tili menen sali’sti’rg’anda ko’p paydalani’latug’i’nli’g’i’n izertlew 
na’tiyjesinde bayqaldi’.
Jan’a so’zlerdi tek intelegentler g’ana qollani’p qoymastan, rus tilin shala, 
az biletug’i’n bali’qshi’lar da so’ylewde aktiv qollanadi’. Buni’n’ sebebi bali’q 

---

41
sanaatli’ Moynaq rayoni’nda bali’qshi’li’qqa baylani’sli’ ko’p g’ana iri ko’lemli 
jumi’slar ali’p bari’lg’anli’g’i’nda desek qa’telespegen bolami’z. Biraq bul jan’a 
so’zler jergilikli adamlardi’n’ so’ylewinde a’debiy tildegidey boli’p ayti’lmastan 
bir qansha fonetikali’q wo’zgerislerge ushi’rap ayti’lg’anli’g’i’n ko’remiz. 
Ma’selen: 
1. Moyki-moyka. Bali’qti’ juwi’wg’a arnalg’an qural. Ishki jag’i’ u’lken 
boladi’. Moykide shan’g’a sali’natug’i’n ha’m wonnan si’rtqa shi’g’ari’p 
ali’ng’an bali’qlar juwi’ladi’.
2. Shameyke-shemaya. Mayda bali’qlarg’a kiredi. Tikenekli, ju’da’ 
semiz boladi’. Moynaqta ”may bali’q” dep te ataydi’.
3. Na’shelki-nosilka-za’mber. Qabi’llaw worni’na ali’p kelingen 
bali’qlardi’ bir jerden yekinshi jerge tasi’w ushi’n qollani’latug’i’n qural.
4. Merki-merka. Wo’lshewish ag’ash, buni’n’ menen bali’qlardi’n’ iri 
ha’m mayda sortlari’n bo’lip shi’g’arg’anda wo’lsheydi.