Microsoft Word Saniyazova doc

16) Taban bali’q- taban bali’q si’rtqi’ formasi’ boyi’nsha sazang’a uqsas, 
biraq wonnan tompag’i’raq bali’qti’n’ tu’ri.
Mi’sali’: Bali’qti’n’ bir atasi’ taban bali’q, 
Ju’rmeydi qamshi’lasa shaban bali’q.
17) Ayqulaqli’ sazan- sazanni’n’ u’lken tu’ri.
Mi’sali’: Ayqulaqli’ sazan beyishten shi’qqan deydi. (K. Sultanov). 
18) Ayg’ulaq- bali’q ag’zalari’ni’n’ biri, bas su’yeklerinin’ yen’ ishindegi 
yen’ u’lkeni. Bul yeki atama da bali’qqa baylani’sli’ qollani’li’p, biri bali’qti’n’ 
tu’rin bildirse, yekinshisi bali’qti’n’ bir bo’legin yag’ni’y, su’yegin, ayg’a 
megzes, ayg’a uqsas bolg’an su’yegin an’latadi’. Ten’izde, uzaq atawlarda 
jati’p, bali’q awlag’an jag’daylarda ayg’ulaqqa sorpa quyi’p ta ishetug’i’n 
bolg’an
1
. 

---

30
19) Bo’rge- qara bo’rge sazanni’n’ kishkene tu’ri. Moynaqshi’lar buni’ 
”bo’rge”, ”qara bo’rge”, ”mo’nke” dep te ataydi’. Bular ko’binese ko’ldegi 
suwlarda jasaydi’. Moynaq govori’nda bali’qti’n’ bul tu’rin mo’n’ke , bo’rge, 
qara bo’rge dep atali’p jurgen tu’rleri bar. Bular ko’binese ko’ldegi suwlarda 
ko’p boladi’. 
Ana bo’rgeni berman tasla!-dep qoli’n sozdi’. (N. Dawqaraev) 
Ko’lge barip qaza saldim, 
Anda-sanda bo’rge aldim. (Berdaq) 
Juwmaqlap aytqanda, qaraqalpaq tilinin’ bali’qshi’li’q ka’sibine 
baylani’sli’ so’zlerin izertley woti’ri’p, to’mendegidey juwmaqqa keldik: 
Birinshiden, izertlegen bali’qshi’li’q leksikasi’ qaraqalpaq a’debiy tili menen 
tu’rkiy tilles topari’na kiretug’i’n bir qansha tiller menen sali’sti’ri’p izertlew 
yen’ a’hmiyetli derek yekenligi belgili boldi’. Yekinshiden, bali’qshi’li’q 
leksikasi’ ka’siplik so’zler ishinde basqa ka’siplik so’zlerge sali’sti’rg’anda
ko’p g’ana ayi’rmashi’li’qlarg’a iye, yag’ni’y bali’qshi’lar leksikasi’nda yele de 
bolsa paydalani’p ati’rg’an bayli’qlar bar. Bul bayli’qlardi’ a’debiy tilimizdin’ 
paydalani’wi’na bergenimizde a’debiy tilimiz toli’g’adi’, bayi’ydi’, 
rawajlanadi’.