Microsoft Word Saniyazova doc

 
2.3. Rus tili arqali’ basqa tillerden kirgen bali’q atamalari’ 
 
Wori’s tili arqali’ qaraqalpaq tiline kelip kirgen so’zler ko’binese Yevropa 
xali’qlari’ tillerinen yekenligi ko’zge tu’sedi. Ma’selen:
1. Aterina-kishi toparg’a kiretug’i’n bali’q, uzi’nli’g’i’ 15 sm 
shamasi’nda.
2. Medoka-kishi ko’lemdegi bali’q, awlaw a’hmiyetine iye yemes.

---

44
3. Kasyushka-dene uzi’nli’g’i’ 5-6 sm, salmag’i’ 2 kg shamasi’ndag’i’ 
kishi bali’q.
4. Ersh-dene uzi’nli’g’i’ 10 sm.
5. Kambala- uzi’nli’g’i’ 150-160 mm, ko’zi denesinin’ won’ qaptali’nda 
jaylasqan.
6. Salaka- uzi’nli’g’i’ 30 sm, salmag’i’ 225 g shekem baradi’.
7. Abottina-mayda bali’q 10 sm, salmag’i’ 15 g g’a shekem baradi’, 
awlaw a’hmiyetine iye yemes.
Qaraqalpaq tilinin’ so’zlik qurami’nda wori’s tilinde de, basqa 
xali’qlardi’n’ tillerinde de birdey qollani’la beretug’i’n joqari’dag’i’day bali’q 
atamalari’ ha’m wolarg’a baylani’sli’ so’zler payda boldi’. Wori’s tili arqali’ 
qaraqalpaq tiline kelip kirgen so’zlerdin’ ko’pshiligi derlik Yevropa xali’qlari’ 
tillerinen yekenligi ko’zge tu’sedi. Buni’n’ sebebin, a’lbette, wori’s xalqi’ni’n’ 
wo’zinin’ tariyxi’y rawajlani’wi’ da’wirlerinde sol xali’qlar menen bolg’an 
baylani’si’nan dep tu’siniwimiz kerek.
So’z shaqaplari’ ko’z qarasi’nan ali’p qarag’anda wori’s tili arqali’ basqa 
tillerden kirgen so’zler tiykari’nan atli’qlardan ibarat. Wolardi’n’ ishinde jeke 
siyrek kelbetlikler bolmasa basqa so’z shaqabi’na jatatug’i’n so’zler derlik 
ushi’raspaydi’.
Juwmaqlap aytqanda, wori’s tili ha’m wori’s tili arqali’ basqa tillerden 
awi’sqan so’zler ha’zirgi zaman qaraqalpaq a’debiy tilinin’ leksikasi’n, soni’n’ 
ishinde, bali’qshi’li’q leksikasi’n bayi’ti’w menen birge ku’ndelikli turmi’sta 
bali’qshi’lar leksikasi’nda g’ana yemes, barli’q bali’qqa qi’zi’g’atug’i’n shaxslar 
so’zlik qurami’nda ken’ tu’rde qollani’li’p ba’rshege ten’dey tu’sinikli so’zler 
(atamalar) qatari’nan wori’n almaqta.