Microsoft Word Saniyazova doc

Ha’n’-ten’izdin’muzi’ qatti’ suwi’qtan jari’ladi’. Sol jari’qti’n’ yeni 35-
40-50 sm ge jetedi. Usi’ u’lken muzdi’n’jari’g’i’n ha’n’ dep ataydi’.
Sen’- qali’n’ muz ba’ha’rde ku’nnin’ ji’li’wi’ menen bosasi’p bo’linip-
bo’linip ketedi. Mine usi’ bo’lingen muzlardi’ sen’ dep ataydi’. Sen’nin’ sonday 
ku’shliligi u’lken kemelerdi ju’rgizbey taslaydi’. Na’tiyjede bali’qshi’lar bali’q 
awlay almaydi’.
Ji’li’w- ten’izde boladi’, ji’li’w degen ten’izdin’ ishindegi qaytpay 
turg’an jerine ayti’ladi’. Ten’izde tu’nde ju’riw qi’yi’n boladi’. Ji’li’w qa’wipli.
Bali’qshi’lar leksikasi’n izertlep qarag’ani’mi’zda suwg’a, suwdi’n’ 
ha’reketlerine baylani’sli’ a’debiy tilimizde uluwma qollani’lmag’an atamalar 
bar. Ma’selen, aqbar-bo’linip qalg’an suw, gu’r- muzdi’n’ u’yilgen jeri, tepte-
suwdi’n’ birese azayi’p, birese, ko’beyip turg’an waqti’h.t.b.
Qi’s ma’wsimine baylan’sli’ bali’qshi’lardi’n’ qollanatug’i’n 
atamalari’na qi’sqi’ ji’li’m-bul qi’sta muzdi’ woyi’p sali’natug’i’n ji’li’m. 
Shan’-shan-bali’q duzlaytug’i’n ag’ashtan islengen u’lken i’di’s , 
teren’ligi u’sh, to’rt metrdey boladi’.
Shana-bali’qti’ muzda tasi’w ushi’n qollani’latug’i’n qural. 
Jaz ma’wsiminde jag’a ji’li’m, aqan aw, sholan h.t.b. atamalar 
qollani’ladi’. 
Jag’a ji’li’m- jazda sali’nadi’. Bul ji’ldi’ sentyabr ayi’na shekem 
paydalanadi’. Woni’ tarti’wg’a won adam, to’rt at kerek boladi’.
Aqan aw- su’wen aw dep te ju’ritiledi. Su’wen bali’qti’n’ woyi’ni’ tek 
jazda boladi’. Qi’sta bolmaydi’. 
Sholan- jazda bali’q saqlaytug’i’n wori’n. Sholanni’n’ si’rti’ 
“sho’rgo’m” menen basti’ri’lg’an boladi’. Qi’sta qatarlasti’ri’li’p muz 

---

54
ji’ynag’annan keyin ishine kirsen’ jazdi’n’ i’ssi’si’nda da adamdi’ ton’di’ri’p 
jiberedi.
Kermaw-qi’s aylari’nda sazan, shortanlardi’ awlaw ushi’n muzdi’n’ 
asti’na kerip sali’natug’i’n aw. 
Qarmaq sali’wdi’n’ ma’wsimi may ayi’nan baslanadi’. Tap muz 
qatqang’a shekem qarmaq sala beriw mu’mkin. Qarmaqti’ i’lay suwdan go’re 
ti’ni’q suwg’a salsa bali’q ko’p tu’sedi.
Ha’r qanday a’debiy til sol tildi’n’ dialektleri ha’m govorlari’ ta’repinen 
toli’g’adi’, bayi’ydi’ ha’m rawajlanadi’.
Biz joqari’da ha’r qanday milliy a’debiy til sol tilde so’ylewshi 
xali’qti’n’ turmi’si’ menen ti’g’i’z baylani’sli’ boladi’ degen yedik. Aldi’nlari’ 
a’debiy tilimiz xali’qti’n’ ku’n ko’risine, etnografiyali’q tariyxi’y jag’daylari’na 
baylani’sli’ bolg’an bolsa, al ha’zirgi ku’ngi qaraqalpaq a’debiy tili ku’ndelikli 
jan’ali’qlar menen toli’g’i’p bayi’p barati’r. Bir da’wirdegi a’debiy tildin’ 
normasi’ menen xali’qti’n’ talabi’n qanaatlandi’ri’w mu’mkin yemes. Bul jerde 
biz bali’qshi’li’q ka’sibine baylani’sli’ ushi’rasatug’i’n terminlerdi na’zerde 
tuti’p woti’rmi’z. 
Qaraqalpaq tilinde bali’qshi’li’q ka’sibine baylani’sli’ bay leksika 
bar. Bul bayli’qti’ yele de bolsa izertlew, toli’qti’ri’w kerek. Bul maqsetke 
ma’lim da’rejede usi’ ilimiy jumi’si’mi’z benen yerise aldi’q degen niyettemiz.