Microsoft Word Saniyazova doc

3.4. Uluwma bali’qshi’li’q ka’sibine baylani’sli’ qollani’lg’an atamalar 
Uluwma bali’qshi’li’q ka’sibine baylani’sli’ bali’qshi’lar arasi’nda 
mi’nanday so’zler menen so’z dizbekleri qollani’ladi’.
1. Iynelik- bali’q awlaytug’i’n na’retenin’, ji’li’mni’n’ yaki awdi’n’ 
ko’zinin’ ji’rti’lg’an jerin toqi’w ushi’n arnalg’an, ag’ashtan tayarlang’an qural. 
Mi’sali’: Bul jumi’sti’ iynelik sali’w deydi. ( K. Sultanov).
Wol ji’llari’ aw, na’rete toqi’w ushi’n bali’qshi’lar uzi’nli’g’I’ qari’stay juqa 
taxtadan basi’n su’yir yetip u’sh tilli shani’shqi’g’a usati’p bo’z toqi’ytug’i’n 
“ma’ki” dese, bali’qshi’lar woni’ iynelik deydi. (K.Sultanov.”Aqda’rya”)

---

55
2. Iyne- bali’qlardi’ keptiriw yamasa bir jerde toplap qoyg’anda 
wolardi’ diziw ushi’n ag’ashtan iyne isleydi.
3. Jaravoy duz-bali’qti’ duzlag’annan keyin qalg’an duz.
4. Ja’rnek-kemenin’ u’stinde barati’ri’p bali’q jeytug’i’n qural.
5. Qarma- bali’qti’n’ su’yeklerin ali’p, yeti menen gu’rtikti aralasti’ri’p
islenetug’i’n awqat, tag’am.
Mi’sali’:
Bali’q bolsa bergil qarma,
Wo’letug’i’n 
ku’nin’ bar ma? (Womar). 
Wo’mirin’de wo’kiren’ qag’i’p ju’rsen’ de,
Qari’ni’ toyi’p bir jemegen qarmani’. (T. Qabulov). 
6. Baqrash- bali’qshi’lardi’n’ du’zde bali’q quwi’ri’p jew ushi’n 
paydalanatug’i’n i’di’si’. Woni’n’ ko’lemi ha’r qi’yli’ formada boladi’.
Mi’sali: Wozim-a’m wori’nsi’z qong’anbi’z ba, taw bizge samal jibermey, 
baqi’rashqa salg’anday quyashqa tutadi’. ( T. Qayi’pbergenov.)
7. Aw-duzaq- bali’qti’ awlaw ushi’n kerekli qurallardi’n’ ha’mmesi 
usi’lay ataladi’. 
Mi’sali: 
Aw-duzaq jati’r qarawsi’z, 
Arqan boli’p yesilip. (A. Jumaniyazov). 
8. Qalqi’- qarmaqti’n’, awdi’n’, ji’li’mni’n’ teren’ge bati’p ketpewi 
ushi’n woni’n’ bawi’na baylanatug’i’n jen’il zat. 
Mi’sali’: Qalqi’ batsa qarmaqqa bali’q tu’sti dep tu’siniw kerek.
9. Jemetey- suwg’a bali’q awlaw ushi’n qarmaq salg’anda woni’n’ 
ushi’na ildiretug’i’n jem. 
Ma’selen: Da’w juwi’ri’p kelse yele bayag’i’ ildirip ketken jemetey yeken.
10. Ko’kli- awdi’n’ ha’r bir tu’ri, danasi’ usi’lay ataladi’. 
Mi’sali: 
Awdi’ bir ko’kliden bo’lip sali’wdi’n’ bali’qti’n’ ko’p tu’siwine u’lken 
paydasi’ bar. ( A. Bekmuratov). 

---

56