Microsoft Word статистика лотин 14. doc

Do‘konlar 
 
Mahsulotlar 
narxi,so‘m 
Sotilgan mahsulotlar 
qiymati, so‘m. 

---

44 
№ 1. 
20 
50 000 
№ 2. 
18 
72 000 
Ikkala do‘kon bo‘yicha mahsulotlarning o‘rtacha narxini hisoblash 
talab etiladi. 
Σ M 50000+72000 122000 
X tort garm = ---------- = ----------------------- = ------------ =18,7 s 
M 50000 72000 65000
Σ -------- ----------- + ----------- 
X 20 18 
Mahsulotlar o‘rtacha narxi 18 so‘m 70 tiyinni tashkil qilar 
ekan. Agarda biz oddiy arifmetik o‘rtacha formulasidan foydalanib, 
o‘rtacha narxni topganimizda xatoga yo‘l qo‘ygan bo‘lar edik. 
5.4. O‘rtacha miqdorlarning boshqa turlari. 
Moda va mediana 
Ijtimoiy-iqtisodiy 
xodisalarning 
mohiyatini 
ularning 
o‘zgarish qonuniyatlarini o‘rganish uchun turli ko‘rsatkichlardan 
foydalanish zarur. Xodisalarning bir necha yillik dinamik o‘zgarishini 
taxlil qilganda ularning o‘rtacha o‘sish yoki pasayish koeffitsiyentlarini 
hisoblash lozim. Bunday hollarda o‘rtacha geometrik usuldan 
foydalaniladi. O‘rtacha geometrik ham oddiy va tortqichli bo‘lishi 
mumkin. Ular quyidagi formulalar yordamida hisoblanadi. 
;
...
.
.
.
1
2
1
n
n
i
n
n
Xi
П
X
X
X
геом
од
Х
=
=
⋅
⋅
=
Tortqichli o‘rtacha geometrik miqdorlar formulasi. 
Belgilarning o‘zgaruvchanlik o‘rganilganda o‘rtacha kvadrat 
miqdorlar hisoblanadi. Ular ham oddiy va tortqichli bo‘ladi. 
Oddiy o‘rtacha kvadrat, x oddiy kvadrat 
n
X
n
X
X
X
n
2
2
2
2
2
1
...
∑
=
+
+
+
=
Tortqichli o‘rtacha kvadrat formulalari bilan topiladi. 
∑
∑
=
+
+
+
+
+
+
=
f
f
X
f
f
f
X
f
X
f
X
X
n
n
ТК
2
2
1
2
2
2
2
1
2
1
...
...
Yuqoridagi qarab chiqilgan o‘rtachalardan tashqari iqtisodiy 
amaliyotlarda tarkibiy o‘rtachalar ham qo‘llanishi mumkin. Tarkibiy 

---

45 
o‘rtachalarga moda va medianani kiritadilar. Lekin moda va mediana 
o‘rtacha miqdorlardan farq qiladi. O‘rtacha miqdorlar to‘plamning 
umumiy yo‘nalishini (o‘rtachasini) aniqlasa ham, alohida belgilarning 
xususiyatlarini niqoblaydi. Shuning uchun ham o‘rtacha hisoblangan 
miqdorlar abstrakt miqdorlardir. 
Statistikada moda deb - to‘plamda eng ko‘p uchraydigan 
belgiga, variatsion qatordagi belgining eng katta soniga aytiladi. 
Moda to‘plamda eng ko‘p uchraydigan belgi, variatsion 
qatorda esa eng katta sonli variantdir. Bu demak variatsion qatorda eng 
katta salmoqga ega. 
Moda uzlikli (diskret) va uzliksiz qatorlar uchun aniqlanishi 
mumkin. Diskret qatorlarda modani hisoblab o‘tirishga hojat yo‘q. 
Chunki bunday qatorlardagi eng ko‘p sonli belgi moda hisoblanadi. 
Misol: