Mikrobiologiya va
Download 1.89 Mb.
|
Mikrobiologiya va immunologiya. S. Kurbanovа
|
1-rasm. Immersion sistemadagi nurlar yo'nalisli sxemasi. l-A)-«Biolam» mikroskopining umumiy ko’rinishi; b - MBR - I mikroskopining sxemasi: 1 - mikroskop asosi; 2 - buyum stolchasi: 3 - buyum stolchasini buraydigan burama; 4 — preparatni mahkam ushlab turadigan qisqichlar; 5 - kondensor; 6 - kondensor kronshteyni: 7 - kondensorni gilzada qattiq ushlab turuvchi burama; 8 - kondensorning joyini o'zgartiruvchi dasta: 9 - kondensorning burish diafragmasi dastasi-; 10 - oyna (ko'zgu); 11-tubusni ushlab turadigan moslama; 12 - makrometr burama dastasi: 13 - mikrometr burama dastasi; 14-obyektivlar revolveri; 15 - obyektivlar; 16 - bukilgan tubus: 17 — tubusni mustaxkamlaydigan burama; 18 - okulyar.
Laboratoriyaning kundalik ishlari uchun kerakli apparatlar, mikroskoplar. termostatlar, muzlatkichlar. instrumentlar turli ko'rinishdagi laboratoriya idishlari (pipetka. probirka. Petri kosachalari, bo yoqlar 12 to'plami. Gram. Sil-Nilsen. Neysser bo'soqlari) kerakli oziq muhitlar. kimyoviv reaktivlar. diagnostik zardoblar boiishi kerak. Binokulyar mikroskop Lyuminitscnt mikroskop rcism. 3 - rasm. Bakteriologik laboratoriya tarkibi, tuzilishi, ish tartibi bilan tanishish. l.Steril xona. Bu xonada muzlatkich. bakteriotsid lampa. steril idishlar saqlanadigan shkaf. stol bo*lib. muntazam ravishda xlorli eritma bilan yuviladi. 2.Oziq muhitlarni saqlash xonasi: oziq muhitlar saqlanadigan shkaf: oziq muhitlar kukun holida maxsus idishlarda yorug'lik tushmaydigan ioyda saqlanadi; bochkalarda distillangan suv: gaz plitasi; bar xil hajmdagi kostryulkalar; tibbiyot tarozisi; kolbalar va probirkalar bo'ladi. S.Sterilizatsiya xonasi: Bu xonada idishlarni sterilizatsiya qilinadi. vanna; qoiqoplar: bochkada distillangan suv; xloramin saqlanadigan idish bo'ladi. 13 r asm. Boks xonasi. Bu yerda izlanuvchilar. klinik ordinatorlar, magistrlar yoki ilmiy ish bilan shug'ullanayotgan talabalar ilmiy-tadqiqot o'tkazadi (4-rasm). Asosan havo-tomchi infeksiyalari va ichak infeksiyalari tekshiriladi. Boks asosan 3 xonadan iborat. koridor (dahliz). 2) boks oldi xonasi. 3) boks xonasi. Xodimlar boksga kirishdan oldin o’z xalatlarini yechib. ishchi xaJatlarni kiyadilar. Bu xonada bakteriatsid lampa ishlashdan 15 daqiqa oldin yoqib qo'yiladi. Xona doimo xloramin va 70% li spirt bilan tozalanadi. Bu xonada 1) termostat. 2) laboratoriyadagi zarur asbob anjomlar. 3) bakteriatsid lampa. 4) sentrifuga, 5) pH metrlar boiadi. 6. Immunologik laboratoriya xonasi. Bu xonada immun jarayonlar kuzatiladi. T va В - limfotsitlar, eritrotsitlar, nevtrofillaming umumiy miqdori aniqlanadi. Bakteriologik laboratoriya idishlari, asbob anjomlarini o‘rganish Bo‘voqlar to‘plami: unda fuksin. etil spirti, lyugol yodi. immersion yog* bo'ladi. Petri kosachasi: mikroorganizmlami o'stirishda ishlatiladi. Unda filtrqog:oz. gensian binafsha shimdirilgan qog'oz bo’ladi. Buyraksimon tog‘oracha va ko‘prikcha: buyum oynachasidagi mikroorganizmlami yuvishda ishlatiladi. Shtativ: har xil o’lchamdagi probirkalar va qovuzloqlarni qo'yish uchun ishlatiladi. 14
Buyum ovnachasi: mikroorganizmlami bo*yash va surtma tayvor- lashda ishlatiladi. Qovuzloq (bakteriologik petlva): mikroorganizmlami bo'yashda va oziq muhitlarga ekishda ishlatiladi. Kolbalar - ularning ichida distillangan suv bo’ladi. Spirt lampasi: laboratoriya asboblariga ish jarayonida havodan mikrob tushmasligi uchun sterilizatsiya qilishda. fiksatsiya qilishda. buyum oynachasiga mikroorganizmlami yopishtirish kabi vazifasini bajaradi. Probirkalar:— ular 5 xil bo*lib: katta probirka: oddiy; pretsipitatsion: agglyutinatsion: sentrifugal probirkalar mavjud. Planshetalar: ular 2 xil: 1) 6 chuqurchali. 2) 96 chuqurchalik. Immunologik laboratoriyada lizotsim faolligini aniqlash va qon zardobi tarkibidagi noma'lum antigen va antitelalami aniqlashda ishlatiladi. Paster pipetkalari: hajmjihatidanharxil boiib. ma'lum miqdordagi ashyoni oziq muhitlarga solishda ishlatiladi. Bakteriologik laboratoriyada epideiniyaga qarshi rejiin qoidasi Bakterologik laboratoriyada shahar. viloyat sog‘liqni saqlash boshqarmasi epidemiyaga qarshi rejim komissiyasining patogen mikroorganizmlar bilan ishlashga yozma ruxsatnomasi bo‘lishi zarur. Laboratoriyaga kirish jovi alohida boiib, boshqa bolimlarning kirish joylari bilan bog'lanmagan bo’lishi shart. O'quv-ilmiy laboratoriy hududi orqali boshqa bo‘limlarga o’tib-qaytish qatiyan man etiladi. Laboratoriyaga kiraverishda tashqaridan kelganlarning poyafzallarini tozalash uchun metalldan yasalgan maxsus moslama va ho‘llangan latta (ostonada) bo' 1 ishi va maxsus moslama har kuni. yogingarchilik paytida esa ifloslanish darajasiga qarab tozalanib turishi kerak. Mikrobiologik, immunologik va mikologik laboratoriyalar. shuningdek bokslar alohida xonalarda joylashgan va kirish eshiklari alohida boiishi shart. Ushbu xonalarda ovqat tayyorlash. ovqatlanish. suv ichish. chekish. kosmetik bo'yanish buyumlaridan foydalanish, kiyimlarni ilib qo'yish (maxsus xalatlardan tashqari). behuda kirib chiqish qat’iyan man etiladi. Bu xonalarda ishlayotganda tegishli epidemiyaga qarshi qoidalarga rioya qilinishiga bo’lim mudiri va katta laborant javobgardirlar. Laboratoriya o'quv xonalari va laboratoriyalarda suv bo'lmasa. ishlash qat'iyan man etiladi. shuningdek. elektrni o'chirib qo'yish ham mumkin emas. chunki muzlatkich va termostatlar doimo ishlab turishi lozim. Har bir o'quv xonasi va laboratoriyalarda alohida suv jo'mraklari (issiq va sovuq suvlar uchun). sovun. "elektr sochiq" (quritkich) va maxsus idishda dezinfeksiyalovchi eritma bo' I ishi shart. Agar "elektr sochiq*' o'rnatishning iloji bo'lmasa. odatdagi sochiqlardan tegishli gigiyenik va epidemiyaga qarshi rejim qoidalariga amal qilgan holda foydalanish mumkin. Har bir o'quv xonasi, laboratoriyalar va boshqa xonalardaui stol. kursilarning vuzlari silliq bo'Jishi (tirqishlari va boshqa xil nuqsonlari boimasligi) lozim. Agar ularning tirqishlari yoki boshqa xil nuqsonlari bo'lsa, ustiga polietilen yopingich bilan yopib qo'yiladi. Xonalar. laboratoriyalar va koridorlarda osib qo'yilgan devoriy ko'rgazmalar ham polietilen yopingich bilan o'rab qo'yilishi shart. Har bir ish kunida Iaborantlar xonalar va laboratoriyalarni 15— 30 daqiqa davomida kvars lampalari bilan nurlantirishlari. keyin esa stol, stol va xonadagi asbob-anjomlarni dezinfeksiyalovchi eritma bilan. mikroskoplarni esa 70% li etil spirti bilan artib chiqish lari lozim. Bo'lim farroshi esa polni xloraminli suvda yuvib chiqishi kerak. Harhaftaningso'nggi ish kunida mukammal, butun bo'lim bo'yicha artib - tozalash ishlari (devorlar, eshiklar. derazalar va ularning ovnalari. tokchalari, stollar, kursilar bilan birgalikda) tegishli dezinfeksiyalovchi eritmalarni qo'llagan holda olib boriiish shart. Kasallikka chalingan yoki biror kasallik tufayli organizmi zararlangan bo'lim xodimlari ishga. talabalar esa mashg'ulotlarga qo'yilmaydi (ayniqsa nafas yo'llari va teri kasalliklari - piodermiyalar va mikozlar bilan kasallanganlar). Tahsil olayotgan talabalar uchun qoidalar Talabalar mashg'ulotlarga o'z vaqtida kelishlari. yechinish xonasida kiyimlarini almashtirib, sumkalarini qoldirib. o'quv xonalariga xalat. qalpoq va shippakda kirishlari lozim. Shippaklar faqat charm (dermantin) dan tayyorlangan boMib, yuzasi silliq va oldi yopiq bo’lishi shart. Bu shippaklarni tashqaridan kiyib kelish va chiqish qat'iyan man etiladi. 16 Xalat ushbu bo'lim uchun alohida bo’lishi lozim. Bu xalatlarni boshqa boiimlarda kiy ish mumkin emas. Yengi kalta yoki shimarilgan, tugmasiz. kir xalatlarda bo'lim hududida yurish taqiqlanadi. Qalpoqlar kiyilganda sochlar qalpoqdan chiqib turmasligi kerak. Mashg'ulotlarga o'quv adabiyotlarini olib kelish man etiladi (mikroorganizmlar bilan ifloslanish xavfi bo'Iganligi sababli). Amaliy mashg'ulotlar uchun tutilgan daftarlarning vuzasi polietilen yoping'ich bilan qoplangan bo'lishi shart. Yozuv ruchkalari oddiy, tekis bo' I ish i (g'adir- buduryoki tirq ishlar bo'lmasligi) lozim. Bo'limda ovqatlanish. suv ichish. saqich chaynash. pista chaqish. chekish, kosmetik buyumlardan foydalanish qat’iyan man etiladi Agar talaba mashg'ulot paytida mikroorganizmlar yoki zararli ashvolar saqlangan idishni sindirsa yoki uni to'kib yuborsa, zudlik bilan o'sha joy tegishli dezinfiksiyalovchi vositalar bilan ishlov berilishi shart. Talabalarning tirnoqlari o'stirilgan va mashg'ulot paytida qo'llarida taqinchoqlar bo'lmasligi kerak. Taiabalarning shaxsiy buyumlari. shu buyumlar uchun ajratilgan maxsus jo\ da turadi. O'z ish joy ini toza saqlashi va mashg'ulot tugagandan so'ng tartibga keltirish. I aboratoriyajihozlariga. inventarlarga. mikroskoplargaehtiyotkorli’- bilan muomila qilish. JO. Ishi at i b bo'lgan. pipetka. shpatellar. buyum oynalarini dezinfeksiyalovchi suvuqlik solingan banknlarga solish. П. Mashg'ulot tugagandan so'ng. qo'lni sovun bilan yaxshilab yuvish. agar kerak bo'Isa dezinfeksiyalovchi modda bilan art'sh. Yuqorida koi'satilgan punktlarni bajarish va nazorat qilib turish uchun talabalar safidan har mashg'ulotda navbatchi saylash maqsadga muvofiq. Amaliy mashg‘ulot o‘tkazishda bayonnoma (protokol) tuzish ta rtibi. Mavzu. Amaliy mashg'ulotlar (tartib bilan). Komi . Maqsad. C, я, ш Ji 5'i Amaliy ish. Natija. Xulosa. Qisqa va mavzuning asosiy muommalari yechimi o‘zida aks ettirilgan bo‘lishi kerak. Tekshirish natijalari: daftarga rasm ko'rinishda chizish. kerak bo‘lgan hollarda rangli qalamlar bilan ishlash. Mikroorganizimlar morfologiyasi (shakli) Mikrobiologiya fanining ushbu bo*limda turli mikroorganizmlar dunyosining asosiy vakillari: bakteriya, virus, sodda jonivorlar va zamburug* laming morfologiyalariga xos xususiyatlari ko‘riladi. Bakteriyalar prokariotlar olamiga kiradi. Berji tasnifi (2001) bo‘yicha tabiatdagi tirik mavjudotlar 4 olamga kiritiladi: eukariotlar, prokariotlar. arxebakteriyalar, viruslar va plazmidlar. Prokariotlar olami hujayra devorlarini tuzilishi xarakteri bo‘yicha ikkita (domenga) guruhga Bacteria v&Archaea ga kiritilgan Bacteria domeni (Eubakteriya) tarkibiga quyidagilar kiradi. Yupqa devorli - bularga hamma grammanfiy bakteriyalar kiritilgan. Qalin devorli - bularga asosan grammusbat bakteriyalar kiritilgan. Mollicutes - bularga hujayra devori bo‘lmagan mikoplazmalar kiritilgan. Archaea domeni (arxebakteriyalar) - bularga grammanfiy. grammusbat bakteriyalar Jkiritilgaa-bo-iib,. learning hujayra devori bor, lekin uning tarkibidrteptidoglikanJutnia^iL--^ Mikroorganizmlar tasnifida ular sinf, tartib, oila, zot va turlarga bo‘linadi. Tibbiyot mikrobiologiyasida muhim ahamiyatga ega bo‘lgan quyidagi bakteriyalar to*liq (bakteriyalar, spiroxetalar, mikoplazmalar, xlamidiyalar. nkketsiyalar, aktinomitsitlar) o‘rganiladi. Bakteriyalar - bir hujayrali mikroorganizmlardir. Ular turli shaklda bo*lib, murakkab tuzilishga ega, bu esa ular faoliyatining turli-tumanligini belgilaydi. Bakteriyalamingasosanto‘rt shakli tafovut qilinadi: sharsimon, tayoqchasimon, burama shaklli va ipsimon Sharsimon bakteriyalar - kokklar (yunoncha coccusdon, mag‘iz degan so‘zdan olingan). Bo‘linish sathi va har bir hujayraning surtmada joylashishiga ko‘ra kokklar bir-biridan farq qiladi. Alohida-alohida joylashgan kokklar mikrokokklar deb ataladi, saprofit hisoblanib kasallik keltirib chiqarmaydi (5-rasm). 18
Download 1.89 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|