Mikroiqtisodiyot fanidan savolnoma

Pe, firma o`z faoliyatini to`xtatadi. 
174. Uzoq muddatli oraliqda mukammal raqobatlashgan bozorda harakat qilayotgan firmaning 
foydasini maksimallashtirish shartlari nimalar? 
Answer: Uzoq muddatli chekli harajat mahsulot narxiga teng bo’lsa 
175. Uzoq muddatli oraliqda mukammal raqobatlashgan bozorda harakat qilayotgan firmaning talab 
chizig`i qanday ko`rinishga ega? 
Answer: Gorizontal ko’rinishda 
176. Uzoq muddatli oraliqda mukammal raqobatlashgan bozorda harakat qilayotgan firmaning 
muvozanat holati qanday aniqlanadi? 
Answer: Uzoq muddatli chekli harajat mahsulot narxiga teng bo’lsa. 
177. Firmaning uzoq muddatli o`rtacha xarajatining tarkibi qanday aniqlanadi? 
Answer: Qisqa muddatli oraliqdagi o’rtacha xarajatlargrafiklarini bir biriga tutashtirish orqali 
178. Tarmoqning uzoq muddatli oraliqdagi muvozanat holati qanday aniqlanadi? 
Answer: 𝑃 = 𝑃
𝑒
= 𝐿𝐴𝐶(𝑄
𝑒
) = 𝑚𝑖𝑛𝐿𝐴𝐶(𝑄
𝑒
) = 𝐿𝑀𝐶(𝑄
𝑒
) 
179. Uzoq muddatli oraliqda tarmoqning kengayish mexanizmini tushuntirib bering. 
Answer: Uzoq muddatli oraliqda tarmoq tarkibidagi firmaning muvozanat holati bozorda shakllangan 
narx Pe ning ushbu firmaning o’rtacha xarajatlari minimumga tengligi bilan belgilanadi; 𝑃
𝑒
=
𝑚𝑖𝑛𝐿𝐴𝐶(𝑄
𝑒
) 
180. Firmaning uzoq muddatli oraliqdagi taklif chizig`i nimalar bilan belgilanadi? 
Answer:
181. Raqobatlashgan mehnat bozor muvozanati qanday o`rnatiladi? 
Answer: MRC=D 
182. Firma foydasini maksimallashtirish uchun ishchi kuchini yollashni qanday shart bajarilgunga qadar 
davom ettiradi? 
Answer: 𝑀𝑅𝑃
𝐿
= 𝑊 yani mehnatni chekli daromadligi bilan ish haqi teng bo’lgunga qadar 
183. Mehnat qilish va dam olish o`rtasidagi bog`liqlikni izohlab byering. 
Answer: Har bir ishchi oldidagi masala, bu qancha ishlab, qancha dam olish muammosidir. Agar
sutkada 24 soat bo`ladigan bo`lsa, ishchi 24 soat ishlasa, u M so`mga teng bo`lgan maksimal
daromad olish mumkin ishchining ish vaqti chegaralangan bo`ladi, u ma’lum vaqt dam olib, o`zining 
ishlash qobiliyatini tiklash kerak bo`ladi. 

---

184. Mehnat bozoriga kasaba uyushmasi qanday ta′sir ko`rsatadi va uning oqibatlarini izohlang. 
Answer: cheklovlar (bu ish haqini o'sishiga olib keladigan), hukumat bilan muzokaralarda qatnashish 
to'g'risida minimal hajmi Ish haqi (bu ish haqi miqdorini o'zgartirish, ish beruvchi bilan shartnomalar 
tuzishda ish haqining miqdorini buzish va boshqalar 
185. Lorens egri chizig`i yordamida daromadlar taqsimlanishi qanday tahlil qilinadi? 
Answer:
186. Kapital bozori va uning asosiy ko`rsatkichlari nimalardan iborat? 
Answer: boʻsh turgan pul mablagʻlarini toʻplash, ularni ssuda kapitaliga aylantirish, soʻngra uni i.ch. 
jarayonlari ishtirokchilari (banklar, korxonalar, firmalar, shuningdek, mamlakat aholisi) oʻrtasida 
taqsimlash munosabatlari; qimmatli qogʻozlar, korxonalarning aksiyalari hamda davlat obligatsiyalari 
bilan oldisotdi operatsiyalari olib boriladi.
187. Asosiy va aylanma kapital bir-biridan qanday farq qiladi? 
Answer: Asosiy capital uzoq muddatda foydalaniladigan uskuna bin ova boshqalar, aylanma capital har 
bir ishlab chiqarish siklida o’z qiymatini tayyor mahsulot qiymatiga o’tkazadigan ishlab chiqarish 
resurslari kiradi. 
188. Loyiha, investitsiya va investitsiyalash jarayonlarini xaraktyerlab byering. 
Answer: Xarajat va daromadlarni bir xil boshlang’ich vaqtga keltirish hisob-kitoblar 
189. Qiymatni diskontirlashning mohiyati va ahamiyati nimada? 
Answer: foiz stavkasiga bog`liqdir. Faraz qilaylik, foiz stavkasi i bo`lsin. U holda biz bir so`mni 
jamg`aradigan bo`lsak, uning qiymati bir yildan keyin 1*(1+i) so`mga teng bo`ladi (agar foiz stavkasi 
i=50% bo`lsa, bugungi bir so`m bir yildan keyin 1,5 so`mga teng bo`ladi). 
190. Sof joriy qiymat qanday aniqlanadi? 
Answer: 𝑁𝑃𝑉 = −𝐼 +
𝑅−𝐶
𝑖
191. Bo`lg`usi qiymat qanday aniqlanadi? 
Answer: FV=PV(1 + 𝑖)
𝑛
yoki joriy xarajatni va kelajakda olinadigan daromadni hisob kitob qilish bilan 
192. Inflyatsiya darajasi investitsiyalardan olinadigan daromadga ta′sir qiladimi? 
Answer: Ha 
193. Yer bozorining o`ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat? 
Answer: u har doim cheklangan va uni u joydan bu joyga yani kapitalni ko’chirganday ko’chirib 
bo’lmaydi. 
194. Yerning narxi qanday hisoblanadi? 
Answer: Yer narxi=ijara to`lovlari/Foiz stavkasi. 
𝑃
𝐿
= ∑
𝑅
𝑘
(1+𝑖)
𝑘
=
𝑅
𝑖
∞
𝑘=1
195. Absolyut va differensial renta qanday aniqlanadi? 
Answer: absolyut renta bu barcha yer egalari tomonidan yerning sifatiga bog’liq bo’lmagan holda 
olinadigan rentadir. Differensial renta bu eng yaxshi yer egasi xar bir gektar yerdan har oyiga differensial 
renta olishadi. 
196. Umumiy va qisman muvozanat tushunchalari nimani anglatadi? 
Answer: Umumiy muvozanat bu barcha bozorlarning o’zaro ta’siri natijasida shakllanadigan 
muvozanatlik bo’lib, biror bozordagi talab va taklifning o’zgarishi boshqa bozorlardagi muvozanatlikka va 
mahsulot sotish hajmiga ta’sir qiladi. Qisman muvozanat bu bu alohida bitta tovar bozorida 
shakllanadigan muvozanatlik. 
197. Teskari aloqa samarasi tushunchasi nimani anglatadi? 
Answer: bu o’zaro bog’liq bozorlarda narxlar xamda talab va taklif miqdorlari o’zgarishining muayyan bir 
bozordagi mahsulot narxi va miqdori o’zgarishiga tasiridir. 
198. Umumiy muvozanatni tahlil etish bosqichlari nimalardan iborat? 

---

Answer: Dastlabki o’zgarish, o’zaro o’rinbosar tovarlar bozorlari, o’zaro to’ldiruvchi bozorlar, teskari 
aloqa samarasi. 
199. Umumiy muvozanat tenglamalar tizimi kim tomonidan ishlab chiqilgan va nimani ifodalaydi? 
Answer: Leon Walras tomonidan ishlab chiqilgan, Qd = Qs 
200. Ayirboshlash samaradorligi deganda nimani tushunasiz? 
Answer: Товарлар самарали тақсимланганда ҳеч ким бошқасининг ҳолатини 
ёмонлаштирмасдан туриб ўз позициясини яхшилай олмайди. 
201. Pareto bo`yicha samaradorlik nima va u qanday holatlarda yuzaga keladi? 
Answer: Unga ko’ra har bir inson o’zining shaxsiy farovonlik darajasini boshqalarga qaraganda yaxshi 
baholay oladi. Demak turli insonlarning faravonlik darajasini o’zaro taqqoslash imkonsiz. Mazkur mezon 
bo’yicha alohida shaxslarning individual faravonliklarini qo’shib chiqish orqali jamiyatning umumiy 
faravonligini baxolab bo’laydi. 
202. “Edjuort qutisi” orqali nimani aniqlash mumkin? 
Answer: bu ikkita tovarni ikki kishi yoki ikki omilni ishlab chiqarish jarayonlari o’rtasida taqsimlashning 
barcha mumkin bo’lgan variantlarini aks ettiruvchi grafik 
203. Optimal bitimlar chizig`ining mohiyati nimada? 
Answer:
204. Adolatlilik va samaradorlik tushunchalari bir-biriga mos keladimi? 
Answer: yo’q, samaradorlik iqtisodiy munosabarlar orqali ifodalansa, adolatlilik ko’proq ananalar va 
insonlarning tasavvuri bilan bog’liq 
205. Iste′mol imkoniyatlari egri chizig`iga ta′rif bering. 
Answer:
206. Zamonaviy iqtisodiyotda adolatli taqsimotga oid qanday yondashuvlar mavjud? 
Answer: Klassik liberalism, Utilitarizm, Egalitarizm, Roulzian 
207. Ishlab chiqarish samaradorligining umumiy muvozanatga qanday aloqasi bor? 
Answer: biror bozordagi talab va taklifning ortishi boshqa bozorlardagi muvozanatli narx va maxsulot 
sotish hajmiga tasir ko’rsatadi. 
208. Umumiy muvozanat va farovonlikni baholash mezonlari orasida qanday bog`liqlik mavjud? Bozor 
turlari qanday aniqlanadi? 
Answer: Pareto samaradorlik va Koldor-Xiks mezoni. Kiyim-kechak bozori va oziq-ovqat bozori 
209. Raqobatlashmagan bozorlarda narx va ishlab chiqarish hajmi qanday aniqlanadi? 
Answer: Talab elastiklik chizig’I orqali 
210. Bozor hokimiyati deganda nimani tushunasiz? 
Answer: Raqobatlashgan bozorda juda ko`p sotuvchilar va xaridorlar qatnashadi, shu sababli ulardan 
birortasi ham tovar narxiga ta`sir qilaolmaydi, narxni bozorning o`zi talab va taklifga ko`ra shakllantiradi. 
211. Sof monopoliya deganda nimani tushunasiz? 
Answer: bu yerda bitta sotuvchi va ko`plab xaridorlar qatnashadi 
212. Litsenziya, patent, mualliflik huquqi raqobatga qanday ta`sir ko`rsatadi? 
Answer: kuchayishi talab qilinadi va ijobiy ta'sir ko'rsatishi yoki ushbu muhitni tiklashga yordam 
markazidir
213. Monopoliyaning jamiyat uchun foydali va zararli tomonlarini izohlab bering. 
Answer: Yiriklashgan korxonalarda ilmiy-texnik rivojlanish imkoniyati katta bo`ladi, nima uchun deganda, 
bunday korxonalarning moliyaviy imkoniyatlari ham katta bo`lganligi uchun, ular ilmiy izlanishlarga 
ko`proq mablag` ajratishlari mumkin.
Yirik korxonalargina masshtab samarasidan yaxshiroq foydalana oladilar, chunki ularda ilmiy-tadqiqot 
ishlarini, tajriba-konstruktorlik ishlab chiqishlarni keng masshtabda yo`lga qo`yish mumkin bo`ladi. Bu 
o`z navbatida mahsulot tannarxini pasaytirish va sifatini oshirishga imkon yaratadi. Lekin, bozor 

---

munosabatlarining rivojlanganligi, jahon bozorining shakllanganligi, xalqaro iqtisodiy aloqalarning 
kengayib borishi sharoitida kuchli bozor hokimiyatiga ega monopolistni topish qiyin.
Monopolistlarning jamiyatga ta`sir qiluvchi salbiy tomonlari borligini ham esdan chiqarmaslik lozim. 
Yiriklashgan firmalar o`z mahsuloti sifatini oshirishga va uni tez-tez yangilashga alohida e`tibor beradi, 
deb bo`lmaydi. Ushbu firmalarda yaratilgan yangiliklarni ishlab chiqarishga joriy qilish ko`p hollarda 
to`xtab qolishi ham mumkin. 
214. Monopol narxga soliq qanday ta`sir ko`rsatadi? 
Answer; mahsulot narxi soliq miqdoridan ko`proq miqdorga ham 
oshishi mumkin. 
215. Lernerning monopol ko`rsatkichi qanday aniqlanadi?. 
Answer: foydani maksimallashtiradigan narx bilan chekli xarajat o`rtasidagi farq monopol hokimiyatni 
o`lchash usuli bo`lishi mumkin. 
216. Xerfendal-Xirshman indeksi nimani ifodalaydi. 
Answer: Monopol hokimiyatni xarakterlash uchun bozorni markazlashuv darajasi ko`rsatkichidan ham 
foydalaniladi 
217. Monopol sharoitda narx qanday aniqlanadi? 
Answer: Monopol bozorda narx chekli xarajatdan yuqori belgilanadi (P>MC) 
218. Monopsoniya bozorining xususiyatlari nimalardan iborat? 
Answer: tarmoqdagi ishlab chiqaruvchi yoki sotuvchilar soni juda ko‟p bo‟lib, ular tovar yoki
xizmatlarining yagona istе‟molchisi yoki xaridori mavjud bo‟lgan sharoitdagi yakkahukmronlik holati
hisoblanadi. 
219. Monopsoniya hokimiyati darajasiga qanday omillar ta`sir ko`rsatadi? 
Answer:
220. Monopsoniya hokimiyati darajasi va taklif elastikligi o`rtasida qanday bog`liqlik mavjud? 
Answer:
221. Monopsoniyaning jamiyat uchun foydali va zararli tomonlari nimalarda namoyon bo`ladi? 
Answer:
222. Monopol hokimiyatga ega bo`lgan firmalarning narx belgilash strategiyasi asosini nima tashkil 
etadi?
Answer: Talab chizig’ining elastikligi 
223. “Adolatli foyda olishni ta`minlaydigan narx” qanday aniqlanadi? 
Answer: 𝑃
1
= 𝐴𝐶; 𝑃
1
ni “Adolatli foyda olishni ta`minlaydigan narx” deb ataladi. 
224. Narx belgilashda iste′molchi yutug`ini egallash deganda nima nazarga tutiladi? 
Answer;
225. Narxlar diskrininatsiyasining qanday toifalari turlarimavjud? 
Answer: birinchi darajali, ikkinchi darajali, uchinchi darajali diskriminatsiya 
226. Birinchi toifali narx diskriminatsiyasida narx qanday belgilanadi? 
Answer: Istemolchilar daromadiga ko’ra narxlarni belgilashning ideal variant xar bir xaridorning 
imkoniyatidan kelib chiqib, u sotib oladigan xar bir tovarga maksimal narx belgilashdir. 
227. Birinchi toifali mukammal narx diskriminatsiyasida iste′molchi yutug`i qanday egallanadi? 
Answer:
228. Ikkinchi toifali narx diskriminatsiyasida narx belgilashning shartlari nimalardan iborat? 
Answer: Bazi bir tovarlarga talab bu tovarni sotib olish hajmi oshgan sari kamayib boradi. 
229. Blokli narx belgilash deganda nimani tushunasiz? 
Answer: O`rtacha va chegarali harajatlar pasayib boruvchi firmalarda iste’mol hajmiga qarab narxni 
diversifikatsiyalash 

---

230. Uchinchi toifali narx diskriminatsiyasiga ko`ra narxlarni diversifikatsiyalash qanday amalga 
oshiriladi? 
Answer; Bunda xaridorlarni ularning talab chizig’iga ko’ra ikki yoki undan ortiq guruhlarga bo’ladi 
231. Xaridorning rezerv narxi qanday o`lchanadi? 
Answer: Iste′molchilar daromadiga ko`ra narxlarni belgilashning ideal varianti har bir xaridorning 
imkoniyatidan kelib chiqib, u sotib oladigan har bir tovarga maksimal narx belgilashdir 
232. Ikki qismli (tarkibli) tarifda narx belgilash tartibi qanday? 
Answer: Istemolchilar yutug’ini egallashning bu usulida istemolchi belgilangan miqdordagi tovarni sotib 
olish huquqi uchun oldindan to’lov qilishga majbur qilinadi. So’ng istemolchi sotib olishni istagan har bir 
tovar birligi uchun qo’shimcha haq to’laydilar. 
233. Iste′molchilar soni qismli (tarkibli) tarif belgilashda qanday ahamiyatga ega? 
Answer: Firma foydasi ikkita qismga bo’linadi. Birinchisi tashrif buyuruvchilar soni teng. Ikkinchisi 
keladigan mijozlar tomonidan sotib olingan mahsulot miqdoriga teng 
234. Raqobatlashgan monopol bozor muvozanatini belgilovchi ko`rsatkichlar nimalardan iborat? 
Answer: 𝑃
𝑀
> 𝑀
𝐶
, ∆𝑄 = 𝑄
𝑁
− 𝑄
𝑀
235. Raqobatlashgan monopol bozorning samaradorligi to`g`risida so`zlab bering. 
Answer: monopol raqobatlashgan bozor tovarlar assortimentini kengaytiradi. Bu o`z navbatida 
iste`molchilarga raqobatlashgan tovarlar bozorida tanlash imkoniyatini oshiradi. 
236. Oligopolistik bozor qanday xususiyatlarga ega? 
Answer: birinchidan, tarmoqda faoliyat ko`rsatayotgan firmalarning kamligi; tarmoqga kiruvchi firmalar 
uchun kuchli to`siqlarning mavjudligi; uchinchidan, oligopolistik bozordagi firmalarning harakati bir-
biriga bog`liqligi. 
237. “Narxlar jangi” orqali oligopolistik bozor muvozanati shartini tushuntiring. 
Answer: bu raqobatlashadigan firmalar tomonidan oligopolistik bozorda narxlarni bosqichma-bosqich 
tushirishidir 
238. Kurno muvozanatini izohlab bering. 
Answer: Birinchi firmaning ishlab chiqarish chizig’I bilan ikkinchi firmaning ishlab chiqarish chizig’I 
kesishgan nuqta E nuqtaga mos keluvchi birinchi va ikkinchi firmalar tomonidan ishlab chiqarilgan 
mahsulot hajmlari muvozanati 
239. Duopolik bozorda harakat qilayotgan firmalar uchun quyidagilardan qaysi biriga erishish afzalroq: 
Kurno muvozanatiga, raqobatlashgan muvozanatga va kelishgan holda harakat qilishga? 
Answer: kelishgan holda harakat qilish 
240. “Qamalga shaxs muammosi” nimani bildiradi va uni iqtisodiy masalalarni echishga qo`llash 
tartibini tushuntirib bering. 
Answer: Qattiq narx siyosati. Bozor talabi va xarajatlar pasayganda ham firmalar narxni o'zgartirishga 
(kamaytirishga) shoshilmaydilar, nima uchun deganda narxni birorta firma tomonidan pasaytirilishi 
"narxlar jangiga" olib kelishi mumkin, ya’ni boshqa firmalar ham bozordagi ulushini yo'qotmaslik
uchun narxlami pasaytirishga harakat qiladi. 
241. Narx belgilashda liderlikning ahamiyati nimalardan iborat? 
Answer: Firmalar tovar yoki xizmatga bozor narxini belgilovchi va raqobatchilari ergashishga majbur 
bo‘ladigan narxlar o‘zgarishida tashabbus ko‘rsatuvchi narx yetakchisi sifatida chiqadi. Narx yetakchilari 
bozordagi kuchli pozitsiyalari tufayli o‘z narxlarining barqarorligini saqlay oladigan ustun turuvchi 
firmalar va barometrik narx liderlari – bozor sharoiti o‘zgarishlariga yetakchi narxining o‘zgarishli 
moslasha olish qobiliyatini tan oladigan boshqa ishlab chiqaruvchilar tomonidan qo‘llab-quvvatlanuvchi 
firmalar hisoblanadi. 
242. Kelishuv yechimi deganda nimani tushunasiz?

---

Answer: Kelishuv yechim, duopol bozordagi ikkala firmaning ma’lum bir shartnoma asosida birgalikda 
kelishib harakat qilishiga asoslanadi. SHartnomada firmalarning har biri qancha miqdorda tovar ishlab 
chiqarishi, uni qanday narxda sotishi va tushgan foydani qanday qilib o’rtada bo’lishi kelishilgan holda 
ko’rsatilishi mumkin. 
243. Lider firma bozordagi o`z ulushini qanday aniqlaydi? 
Answer: tovarlar narxining sotuv hajmi orqali. Yoki xaridorlarni o‘z tovariga jalb etish, doimiy mijozlar 
segmentini shakllantirish, yangi mijozlarni jalb etish