Mikroneziya xalqlari

Aim.uz

Mikroneziya xalqlari

R e j a:
1.Etnogenezi, tili va irki.

2.Xujaligi va ijtimoiy tuzumi.
3. Moddiy va ma'naviy madaniyati.
Tayanch suzlar:
Etnogenezi va Mikroneziyaga odamlarning kelib joylashuvi muammolari. Xujalik -–madaniy guruxlar. Mashgulotlari. Ishlab chikaruvchi va uzlashtiruvchi xujaliklar. Mexnat kurollari. Moddiy madaniyati, turar joylari va manzilgoxlari, kiyim-kechaklari. Suv transporti vositalari.
Ibtidoiy munosabatlar muammosi. Ibtidoiy va ilk sinfiy munosabatlarning kelib chikishi. Mulkiy va ijtimoiy tabakalanish. Oila-nikox munosabatlari. Ma'naviy madaniyat. Diniy e'tikodlar. Folklor, oddiy bilimlar.
ADABIYOTLAR:
1.Jabborov I.M. Jahon etnologiyasi asoslari.T., 2005.
2.Jabborov I., Jabborov S. Jahon dinlari tarixi. Toshkеnt, 2001
3.Jabborov I.M. Etnografiya asoslari. T.,1981.
4.Jabborov I.M. Etnografiya va jahonning etnik qiyofasi. T., 1982.
5. Salimov T.S. Avstaraliya va Okеaniya xalqlari. T., 2003.
6. Sadoxin A.P. Etnologiya. 2000.
7.Puchkov P.I. Nasеlеniе Okеanii. Etnografichеskiy obzor. M., 1967.
8.Volnеvich Ya. U aborigеnov Okеanii. M.»Nauka» 1965.
9.Okеanskiy etnografichеskiy sbornik. M., 1957.
10Bruk S.I. Nasеlеniе mira.M.,1981.
11. O`zbеkiston Milliy entsiklopеdiyasi. T., «O`zbеkiston milliy entsiklopеdiyasi milliy nashriyoti 2001-2006. 1-11 jildlar.
12. Jahon mamlakatlari. Qisqa ma'lumotnoma. T., Sharq. 2006.

Mikroneziya (“Mayda orollar”) ga asosan marjon va vulkon orollardan paydo bulgan juda kup mayda orollar kiradi. Bunga Tinch okeanining garbiy kismida joylashgan Marshall, Karolin, marian orollari va Gilbert arxipelagi kiradi. Nixoyatda keng xudud (14 mln. kvadrat km.) da tarkok joylashgan mazkur orollarning umumiy maydoni 3,5 ming kv.km.ga xam yetmaydi. Ammo geografik mavkei nuktai nazardan Mikroneziya Janubi-sharkiy Osiyo mamlakatlari bilan Poleniziya va Melaneziya orolida joylashganligi juda kulay.

Antropologik jixatdan Mikroneziya axolisi melaneziya va polineziyaliklarga yakin mongoloid va negroid irkining aralshamasidan paydo bulgan tipdir. Ular urta buyli, jigar rang tanli va bir oz jingalak sochli. Garbiy Mikroneziyada mongoloid kushimchasi borligi seziladi.
Mikroneziya xalklarining tillari kam urganilgan, amml sungi – klassifikasiya ma'lumotlari malayya-polineziya turkumi avstroneziya til oilasiga oid ekanligini tasdikladi. Mikroneziyaliklarning kup kismi mazkur til oilasining sharkiy yoki okeaniya shoxobchasiga kiradi. Shulardan eng kattalari Gilbert arxipelagidagi tungaru Karolin orollaridagi truk, marshalliklardir. Sof okeaniya tilida suzlashadigan Sharkiy Mikroneziyada 10 ta xalk yashaydi. Garbiy shoxobchasiga oid belau xalki garbiy Mikroneziyada yashaydi. Bulardan tashkari kup sonli metislar va immigrantlar xam mavjud.
Mikroneziyaliklarning xujaligida serunum yerlar kam bulganligi tufayli fakat kokos palmasi shakarkamish, non daraxti ustiriladi. Axolisi asosan balikchilik bilan kun kuradi. Mayda orollarda kisman uziga xos madaniyatga ega bulgan dengiz kuchmanchilari deb nom olgan kabilalar xam yashaydi. Balik ovi texnikasi ancha rivojlangan: 30-40 metr keladigan yogoch tolalardan tukilgan turlar, bambukdan pupak va xinjilardan karmoklar, xivichdan yasalgan xar xil turlar, sanchki va xokazo. Palau orollarida sholikorlik va kulolchilik bilan shugullanganlar. Garbiy Mikroneziyada sugorish dexkonchiligi asosiy rolni uynasa. Sharkiy kismida balikchilik eng muxim soxa xisoblangan.
Garbning moddiy madaniya yuksak kulolchilik, tosh ustunlarga uy kurish va boshka kasb xususiyatlari bilan xam ajralib turadi. Tosh yoki yogochustunlarga sanch kilib kurilgan uylari palma yaprogi bilan yopilgan. Kiyimlari usimlik tolalaridan tukilgan xar xil belbog va etaklardan iborat, ayollar asosan xashak va yaproklardantikilgan yubka kiyadilar.
Ayrim orollar ijtimoiy tuzumida va ma'naviy madaniyatida ibtidoiy an'anaviy munosabatlar saklangan. Ammo sosial tabakalanish xam paydo bulgan. Xarbiylar, dengizchilar va kemasozlar zodagonlar tabakasiga kirgan, dexkonchilik va balikchilik bilan shugullanuvchilar esa kambagal xisoblanganlar.ayrim Palau kabi orollarda urug va kabilaviy munosabatlar kuchli bulgan. Ayniksa, ona urugi tartib koldiklari saklangan, kizlar erkin nikox xukukiga, umuman ayollar erlar bilan teng xukukka ega bulganlar. Karolin va Marshall orollarida kabila boshliklarining xukmronligi va an'anaviy ijtimoiy tartiblari xozirgacha kam saklangan. Dini kadimiy animistik tasavvurlar bilan boglik uliklar va ajdodlar ibodatidan iborat. Folbin va koxinlar xam bulgan. Xozir kup orollarda xristian dini ayniksa katolissim tarkalgan. Ammo “mukaddas xomiylar”ga bagishlangan bayramlar (“Fiyesta”) ni nixoyatda tantanali nishonlaganlar. Juda boy va xashamatli nikox tuylari xam uziga xos xarakterga ega bulgan.
Mikroneziya xozirgi davrda butunlay AKSH ta'sirida. Ular orol kulay yerlarining kup kismini egallab olganlar, tub axoliga esa 40 foizgina yer tekkan xolos. Marian va Marshall orollarining kup kismida amerikaliklarning xarbiy bazalari joylashgan. Shu bilan birga AKSH xukmronligi natijasida orollarda iktisodiy, ijtimoiy va madaniy koloklik xam xukm surmokda.
Mikroneziyaning xozirgi iktisodiyoti asosan kokos palmasini ustirish va kokos yongogini ishlab chikarishdan iborat. Ayrim orollarda shakarkamish, kakao va sabzavot yetishtiriladi. Ishchi kuchi sifatida asosan tub axoli ishlatiladi. Gilbert orollarida fosforit kazib olinadi. Maorif tizimi nixoyatda past darajada rivojlangan.