MİNİstrliGİ berdaq atindag’i qaraqalpaq ma’mleketlik universiteti
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Elektrolittin’ balqıtpası yaki suwlı eritpesi arqalı tok o’tkende elektrodlarda ju’retug’ın oksidleniw-qaytarılıw reaktsiyaların elektroliz dep ataydı.
- Melxior
- Kuproalyumin
- Ximiyalıq korroziya dep metallar menen quyılmalardın’ elektr togin payda etpeytug’ın taza ximiyalıq reaktsiyanın’ na’tiyjesinde buzılıwın aytadı.
- Oksidleniw-qaytarılıw reaktsiyalarının’ na’tiyjesinde sistemada elektr togının’ payda bolıwı menen ju’retug’ın korroziyanı
- 2. Qorg’ag’ısh qaplamalar.
- 3. Metallardı korroziyadan saqlawdın’ en’ ko’p taralg’an tu’ri olardı lak, boyawlar menen qaplaw.
- Bap 8. ERİTPELER. 8.1. Ulıwma tu’sinikler.
7.6. ELEKTROLİZ. İonlı yamasa polyusli molekulalar balqıg’anda yaki suwda erigende ionlarg’a ajıralatug’ını belgili. Balqıg’an h’aldag’ı yamasa eripedegi elektrolittin’ ionları erkin qozg’alıp ju’redi. Elektrolittin’ balqıtpasına yamasa eritpesine elektrodlar tu’sirilse, ta’rtipsiz qozg’alıstag’ı ionlar belgili bag’ıtta ta’rtipli qozg’aladı. Kationlar teris elektrodqa (katodqa) anionlar on’ elektrodqa (anodqa) qaray h’a’reket etedi. Katodta kationlar elektronlardı qosıp alıp qaytarıladı, anodta anionlar elektronların berip okislenedi. K n+ + n e - K o (katodta) A n- - n e - A o (anodta) Elektrolittin’ balqıtpası yaki suwlı eritpesi arqalı tok o’tkende elektrodlarda ju’retug’ın oksidleniw-qaytarılıw reaktsiyaların elektroliz dep ataydı. Elektroliz waqtında kationlar katodtan elektronlardı u’ziliksiz alıp otıratug’ını, anionlar anodqa elektronlardı u’ziliksiz berip otıratug’ını sebepli sırtqı o’tkizgish boylap u’zliksiz elektronlar ag’ısı qamtamasız etiledi yag’nıy elektr togının’ ju’riwi toqtamaydı. Ximiyalıq oksidlegishler menen qaytarg’ıshlarg’a qarag’anda elektr togının’ oksidlewshi ja’ne qaytarıwshı h’a’reketi anag’urlım joqarı. Sonlıqtan ximiyalıq usıl menen alıwg’a bolmaytug’ın ko’plegen zatlardı elektroliz jolı menen aladı. Ma’selen, ftor ionının’ elektronın h’esh bir ximiyalıq qaytarg’ısh tartıp ala almaydı. Balqıg’an natriy ftoridin elektrolizlegende anodta ftor ionı oksidlenedi, katodta natriy ionı oksidsizlenedi. Anodta: 2 F - - 2e - -----> 2 F 0 -------> F 2 Katodta: 2Na + + 2e - -------> 2Na 0 88 Elektroliz protsessinde eriytug’ın yamasa erimeytug’ın anod qollanıladı. Erimeytug’ın anod iretinde grafit, platina, iridiy qollanıladı. Eriytug’ın anod sıpatında mıs isletiledi. Eriytug’ın anod elektroliz waqtında oksidlenip kation tu’rinde eritpege o’tedi, al erimeytug’ın anodta h’esh o’zgeris bolmaydı h’a’m onın’ betinde basqa anionlar oksidlenedi. Kislorodsız kislotalaradın’ duzların balqıg’an h’alda elektrolizlegende katodta metal, al anodta biymetal ajıralıp shıg’adı. Mısalı, balqıg’an as duzın elektrolizlegende katodta natriy ionları qaytarıladı, anodta xlor ionları oksidlenedi. Katodta: 2Na + + 2e -------> 2Na Anodta: 2SI - - 2e - -------> CI 2 Siltili h’a’m siltili jer metalları usı usıl menen alınadı. Elektrolitlerdin’ suwlı eritpelerinin’ elektrolizi quramalıraq ju’redi. Bug’an sebep elektrolit ionları menen qatar vodorod ja’ne gidroksid ionlarının’ payda bolıwı. Bunda anod penen katodta on’ ja’ne teris ionlardın’ qaytarılıwı h’a’m oksidleniwi mınaday nızamlıqta ju’redi. 1)Aktivligi joqarı metallardın’ ionları (K + ,Ca 2+ , Mg 2+ , AI 3+ , h’.t.b.) katodta o’zgermeydi, tek vodorod ionları qaytarıladı: 2H + +2e=H 2 2) Aktivligi ortasha h’a’m to’men metallardın’ ionları DG’e 2+ ,N 2+ , Co 2+ , Rb 2+ , Zn 2+ , Ci 2+ , Ag + , Ai + , katodta qaytarıladı. Mısalı: Co 2+ + 2e = So 3) Anodta kislorodsız kislota qaldıqlarının’ anionları oksidlenedi, mısalı: 2SI - - 2e - = CI 2 4) Eritpede kislorodlı kislotalar qaldıqlarının’ anionları bolg’anda anodta gidroksid ionlar oksidlenip, kislorod ajıraladı. 4OH - - 4e - = 2H 2 O + O 2 Birneshe duzlardın’ elektrolizin qarastıramız. 1-Mısal. Natriy xloridinin’ suwlı eritpesinde Na + , CI - , H + , OH - ionları boladı. Elektr togının’ ta’sirinen Na + menen N + ionları katodqa qaray, al SI - ja’ne ON - anionları anodqa qaray jıljıydı. Natriy ionına qarag’anda elektrondı an’sat qosıp alatug’ınlıqtan katodta vodorod ionları qaytarıladı. Gidroksid ionına qarag’anda elektronların an’sat beretug’ınlıqtan anodta xlor ionları oksidlenedi. 89 Katodta: 2H + + 2e = 2H o N 2 Anodta: 2SI - - 2e - =2Cl 0 2CI 2 Solay etip, natriy xloridinin’ eritpesi elektrolizlengende katodta gaz h’alındag’ı vodorod, anodta gaz h’alındag’ı xlor ajıralıp shıg’adı, al eritpede Na + h’a’m OH - ionları natriy gidroksidin payda etedi. Natriy xloridinin’ suwlı eritpesinin’ elektrolizin tolıq tu’rde mınaday ten’leme menen ko’rsetiwge boladı. elektroliz 2NaCI + 2 N 2 O 2NaON + N 2 + SI 2 katodta anodta 2-Mısal. Natriy sulfatının’ eritpesinde elektr togının’ ta’sirinen Na + h’a’m N + ionları katodta, ON - h’a’m SO 2- ionları anodqa tartıladı. Katodta: 2H + + 2e = 2H o N 2 Anodta: 4OH - - 4e - = 2H 2 O + O 2 Solay etip, aktiv metal ionları menen kislorodlı kislota qaldıqlarınan du’zilgen duzlardın’ eritpelerin elektrolizlegende duz o’zgeriske ushıramay, tek suw molekulaları elektrolizlenedi. 3-Mısal. Nikel nitratının’ eritpelerindegi N8 g’+ h’a’m N + ionları katodqa, ON - ja’ne NO 3 ionları anodqa tartıladı. Katodta: N8 2+ + 2e = N8 o Anodta: 4OH - - 4e - = 2H 2 O + O 2 So’ytip, nikel nitratının’ eritpesin elektrolizlegende katodta metallıq nikel, anodta kislorod ajıralıp shıg’adı, al eritpede H + h’a’m NO 3 ionları qaladı. 4- Mısal. Eriytug’ın anodtı qollanıp elektroliz ju’rgiziw bir metaldın’ yamasa zattın’ sırtın basqa metal menen qaplaw ushın isletiledi. Bir zattın’ sırtın nikellew ushın anod nikelden jasaladı, al sırtına nikel jalatıwshı zat turaqlı tok ko’zinin’ teris polyusine jalg’anıp katod xızmetin atqaradı. Eki elektrodta nikel sulfatının’ eritpesine tu’siriledi. Tok ta’sirinen eritpedegi nikel ionları katodqa (nikellewshi zatqa) barıp qaytarıladı: Katodta: Ni 2+ + 2e = Ni o 90 Sol waqıtta anodtag’ı nikel plastinkası elektronların berip ion tu’rinde eritpege o’tedi. Anodta: Ni o - 2e = Ni 2+ Nikel ionları sulfat ionları menen birigip nikel sulfatın payda etedi. Bul protsess waqtında nikeldin’ qansha ionı katodta qaytarılsa, nikeldin’ sonsha atomı anodta oksidlenip eritpege o’tedi. Sonlıqtan anod (nikel plastinkası) tolıq erip bolg’ansha eritpedegi duzdın’ da’slepki kontsentratsiyası o’zgerissiz qaladı. Elektroliz waqtında elektrodta ajıralatug’ın zatlardın’ mug’darı Faradey nızamları menen anıqlanadı. 1. Elektroliz waqtında elektrodlarda qaytarılatug’ın yamasa oksidlenetug’ın zatlardın’ massası eritpe arqalı o’tken elektr mug’darına tuwrı proportsiyalı. 2. Eritpe arqalı birdey tok mug’darı o’tkende elektrodlarda ajıralatug’ın zattın’ mug’darı sol zatlardın’ ekvivalentlik massasına tuwrı proportsiyalı. Bul nızamlardın’ formulası mınaday: EQ E/5 m = = ( mol. kulon. sek); G’ 96500 7.7. Quyılmalar. Xalıq xojalıg’ında metallarg’a qarag’anda quyılmalar ko’p qollanıladı. Bug’an sebep taza metallarg’a qarag’anda quyılmalardın’ texnikalıq za’ru’rli sıpatlarının’ joqarı bolıwı. Ma’selen, quyılmalardın’ korroziyag’a, joqarı temperaturag’a, ortalıqtın’ agressiv ta’sirine shıdamlılıg’ı h’.t.b. Quyılmalardın’ qa’siyetleri olardın’ quramına kirgen metallardın’ qa’siyetlerinen a’dewir parıq qıladı. Quyılmanın’ balqıw temperaturası onın’ quramına kirgen h’a’r bir metaldın’ balqıw temperaturasınan to’men boladı. Ma’selen: 36% qorg’asınnan (balqıw temperaturası-327 0 C) h’a’m 64% qalayıdan (balqıw temperaturası-232 0 C) turatug’ın qatıspanın’ balqıw temperaturası 181 0 C. Quyılmanın’ qattılıg’ı o’zinin’ quramına kiretug’ın en’ jumsaq metaldın’ qattılıg’ınan joqarı boladı. Mısalı, sha’rtli birlik boyınsha mıstın’ qattılıg’ı 40, tsinktin’ qattılıg’ı 50, al usı ekewinen turatug’ın jezdin’ qattılıg’ı 150. Balqıg’an metallardı aralastırıw h’a’m suwıtıw arqalı quyılmalar tayarlanadı. Bunda bir metalldın’ balqıtpasında ekinshi metal eriwi 91 mu’mkin yaki bir metal ekinshisi menen ta’sir etisip ximiyalıq birikpe payda etiwi itimal. Bazıbir quyılmalardın’ quramına metalldan basqa biymetallarda kiredi. Mısalı, uglerod, kremniy, fosfor, bor, ku’kirt sıyaqlı elementler. Turmısta ken’ qollanılatug’ın quyılmalardın’ ko’pshiligi temir, mıs, alyuminiy tiykarında jasaladı. Shoyın - temir menen 2% ten joqarı uglerodtan turadı. Shoyınnın’ quramında az mug’darda marganets, kremniy, fosfor elementleride boladı. Shoyın temirden qattı h’a’m mort boladı. Shoyınnan polat o’ndiriledi. Shoyın mashinalardın’ qozg’almaytug’ın bo’leklerin jasaw ushın paydalanıladı. Polat - quramında 1,7% ten kem uglerod tutqan temirdin’ quyılması. Bunnan basqa xrom, marganets, nikel, kremniy elementleride boladı. Bunday qosımtalar polatqa qattılıq, temperaturag’a h’a’m ximiyalıq ta’sirge turaqlılıq beredi. Polat mashinasazlıq, qurılıs h’.t.b., o’ndiriste tiykarg’ı material bolıp sanaladı. Jez - mıs penen 10-15% ke deyin tsinkten turatug’ın quyılma. Jezden mashina motorları, priborlar, turmıslıq zatlar jasaladı. Qola - mıs penen 20% ke deyin qalayıdan turıwshı quyılma. Odan podshivnikler, porshen saqıynaları, klapanlar h’.b., mashina bo’lekleri islenedi. Melxior - mıs penen 40-50% ke deyin nikelden turadı. Ol elektrotexnikada, ıdıs jasawda qollanıladı. Dyuralyuminiy - alyuminiyden, 3-5% mıstan, 1% magniyden h’a’m usınday mug’dardag’ı nikel ja’ne marganetsten turadı. Jen’il, polat sıyaqlı qattı h’a’m bekkem quyılma. Ol samolet ja’ne mashinalar sog’ıwda qollanıladı. Kuproalyumin - 89-92% alyuminiyden h’a’m 8-11% mıstan turadı. Tiyin jasawda qollanıladı. Nixrom - 67% nikel, 16% temir, 15% xrom h’a’m 1,5% marganets aralaspasınan ibarat. Ol o’zinin’ joqarı mexanikalıq qa’siyetlerin joqarı temperaturada da saqlap qaladı. Onın’ elektr togina qarsılıg’ı h’a’m oksidlenbeytug’ınlıg’ı elektr ısıtqıshlar jasaw ushın paydalanıladı 7.8. Metallardın’ korroziyası h’a’m odan qorg’aw usılları. Metallardın’ h’a’m olardın’ quyılmalarının’ sırtqı ortalıqtın’ ta’sirinen buzılıwı korroziya dep ataladı. Korroziya ximiyalıq h’a’m elektroximiyalıq bolıp eki tu’rli boladı. Ximiyalıq korroziya dep metallar menen quyılmalardın’ elektr togin payda etpeytug’ın taza ximiyalıq reaktsiyanın’ na’tiyjesinde buzılıwın aytadı. Ximiyalıq korroziya metallarg’a gazlar yamasa suyıq zatlardın’ ta’siri na’tiyjesinde ju’redi. Ximiyalıq korroziyag’a mısal etip temirdin’ tat basıwın keltiriwge boladı. Temperaturanın’ joqarılawı menen korroziyanın’ tezligi artadı. Mısalı, 200-250 0 C da temirde tat qabırshag’ı 92 payda boladı, al 600 0 C da h’a’r tu’rli oksidlerden turatug’ın (“eO, “e 2 O 3 , “e 2 O 4 ) qaq ju’zege keledi. Bul qaq temirdi odan arı oksidleniwden saqlay almaydı, sebebi onın’ san’laqları kislorodtın’ kiriwine tosqınlıq jasamaydı. Magniy, alyuminiy, nikel, xrom, mıs sıyaqlı metallar kislorod penen ta’sir etiskende olardın’ betinde qorg’awshı oksidlik qabırshaq payda boladı h’a’m ol metaldı odan arı korroziyalanıwdan qorg’aydı. Oksidleniw-qaytarılıw reaktsiyalarının’ na’tiyjesinde sistemada elektr togının’ payda bolıwı menen ju’retug’ın korroziyanı elektroximiyalıq korroziya dep ataydı. Elektroximiyalıq korroziya elektrolittegi eki metaldın’ janasıwı na’tiyjesinde ju’redi. Bul jag’dayda galvani elementi du’ziledi. Elektrodlıq potentsialı terislew metal eriydi (anod), al potentsialı joqarılaw metalda vodorod yamasa kislorod ionı qaytarıladı. Mısalı, ızg’ar h’awada temir menen mıs janasqanda galvani element du’ziledi. Bunda temir anod, al mıs katod boladı. Usı galvani elementtin’ jumısı na’tiyjesinde temir oksidlenedi yag’ınıy korroziyalanadı, sebebi onın’ elektronları mısqa qaray u’zliksiz jıljıg’anlıqtan ishki sistemada elektr togi payda boladı. Bunın’ na’tiyjesinde temir oksidlenip ion tu’rinde eritpege o’tedi: Fe - 2e - =Fe 2+ Katod mıstın’ betine temirden kelip tu’sken elektronlar eritpedegi erigen h’aldag’ı kislorodtı qaytaradı: O 2 + 2H 2 O + 4e - =4OH - Temir ionları gidroksid ionlar menen birigip temir (II) gidroksidin payda etedi: Fe 2+ + 2OH - = Fe(OH) 2 Temir gidroksidi h’awadag’ı kislorod penen odan arı oksidlenedi: 4Fe(OH) 2 + O 2 + 2H 2 O = 4Fe(OH) 3 Kislorodtın’ qaytarılıwı arqalı ju’retug’ın metallardın’ korroziyası h’awada, suwda h’a’m topıraqta ju’redi. Vodorod ionlarının’ kontsentratsiyası ko’birek ortalıqta kislorodtın’ ornına vodorod ionları qaytarıladı: 2H + + 2e - = N 2 Solay etip elektroximiyalıq korroziya waqtında elektronlardın’ ag’ısı aktiv metalldan aktivligi kem metalg’a qaray awısadı h’a’m aktiv metal korroziyalanadı. 93 Metallardı korroziyadan qorg’aw usılları ju’da’ ko’p. Olardan en’ baslıları mınalar: 1. Ortalıqtı o’zgertiw. Ha’r tu’rli oksidlegishlerdi saplastırıw arqalı metallardı korroziyadan saqlaydı. Mısalı, suwda erigen kislorodtı ajıratıw arqalı puw qazanlardın’ korroziyasın kemeytedi. Kislotalar menen janasatug’ın metallardın’ korroziyasın boldırmaw ushın ingibitorlar qosadı. İngibitor qosılg’an kislota metalg’a ta’sir etpeydi, biraq metal oksidi h’a’m basqa birikpelerdi jaqsı eritedi. İngibitor qosılg’an kislotalardın’ usı qa’siyetin paydalanıp puw qazanlarının’ qaptalların qaqtan tazartadı. 2. Qorg’ag’ısh qaplamalar. Metallardı korroziyadan saqlawdın’ baslı jollarının’ biri - olardı h’a’r tu’rli zatlar menen qaplaw arqalı ortalıqtın’ agressiv ta’sirinen qorg’aw. Ko’pshilik jag’dayda metaldan jasalg’an zattı korroziyag’a to’zimli basqa metal menen qaplaydı. 3. Metallardı korroziyadan saqlawdın’ en’ ko’p taralg’an tu’ri olardı lak, boyawlar menen qaplaw. Bular tutas ja’ne tıg’ız bolg’anlıqtan metaldı sırtqı ortalıqtın’ ta’sirinen qorg’aydı. 4. Metallardı korroziyadan saqlawdın’ jolına arnawlı usıl menen olardın’ betlerine tutas ja’ne tıg’ız qabat jasaw kiredi. Mısalı, metallardın’ betine shiyshe sıyaqlı mo’ldir emes emal menen qaplaw arqalı korroziyadan qorg’awg’a boladı. 7.9. Ta’kirarlaw ushın sınaq sorawlar. 1. Metallıq qa’siyetke iye elementlerdin’ da’wirlik sistemada jaylasıwın ko’rsetip berin’. 2. Metallıq baylanıstın’ basqa baylanıs tu’rlerinen parqı nede? 3. Fizikalıq qa’siyetleri boyınsha metallar qanday toparlarg’a ajıraladı? 4. Magnit maydanına qatnnası boyınsha metallar qanday toparlarg’a bo’linedi? 5. Elektrodlıq potentsial degenimiz ne? 6. Metallardın’ kernewlilik qatarı degen ne? 7. Metaldın’ normal potentsialı degen ne? 8. Metallardın’ ximiyalıq aktivligi nege baylanıslı? 9. Metallardın’ oksidlegish kislotalarg’a qatnası qanday? 10. Amfoterli metallardın’ kislota h’a’m tiykarlarg’a qatnası qanday? 11. Ken payda etiwshi metallar ta’biyatta qanday birikpeler tu’rinde tarqalg’an? 12. Metallardı kenlerden o’ndiriwdin’ qanday usılları bar h’a’m olar bir-birinen qalay parıqlanadı? 13. Quyılmalar taza metallardan qanday ayırmashılıqqa iye 94 boladı? 14. Texnikada ken’ qollanılatwg’ın quyılmalarg’a sıpatlama berin’? 15. Korroziya degenimiz ne h’a’m ol neshe tu’rli boladı? 16. Elektroximiyalıq korroziyanın’ tiykarında qanday ximiyalıq protsess jatadı? 17. Elektroximiyalıq korroziyada h’awa kislorodı menen suwdın’ xızmeti qanday? 18. Metallardı korroziyadan qorg’awdın’ qanday usılları bar? 19. Metallıq kristallıq torg’a sıpatlama berin’? 20. Tsink (Z=30) penen qalayının’ (Z=50) elektronlıq formulasın jazın’? 21. Mıs (Z=29) penen qorg’asınnın’ (Z=82) elektronlıq formulasın jazın’? 22. Xrom (Z=24) menen gu’mistin’ (Z=47) elektronlıq formulasın jazın’? 23. Alyuminiy (Z=13) menen sınaptın’ (Z=80) elektronlıq formulasın jazın’? 24. Kaltsiy (Z=20) menen molibdennin’ (Z=42) elektronlıq formulasın jazın’? 25. Temirdin’ ximiyalıq qa’siyetlerine sıpatlama berin’? 26. Xromnın’ ximiyalıq qa’siyetlerine sıpatlama berin’? 27. Ko’pshilik metallar ne sebep o’zgermeli valentlikke iye boladı? Bap 8. ERİTPELER. 8.1. Ulıwma tu’sinikler. Ta’biyat penen turmıstag’ı bolatug’ın qubılıslar, ju’rgiziletug’ın protsessler h’a’m o’ndiriletug’ın o’nimler eritpeler h’alında iske asadı. Jer sharının’ ko’bin alıp jatırg’an suwlarda h’a’r tu’rli zatlar erigen h’alında boladı, sonlıqtan okean, ten’iz, ko’l, da’rya suwları eritpelerge jatadı. O’ndiristegi ko’plegen texnologiyalıq protsessler, mısalı, mineral kislotalardı alıw, to’ginler o’ndiriw, qurılıs materialların islep shıg’arıw, da’ri-da’rmaq alıw, kauchuk h’a’m plastmassalar o’ndiriw h’.t.b. protsessler eritpelerde ju’redi. Eritpe degenimiz eki yamasa odanda ko’p quramlıq bo’leklerden(komponentlerden) turatug’ın gomogen (birtekli) sistema. Demek, eritpe en’ kemi eki zattan turadı. Olardın’ biri eritkish, al ekinshisi erigen zat delinedi. Eritkish dep, a’dette jeke h’alında h’a’m eritpede bir qıylı agregat h’alında bolatug’ın ja’ne erigen zatqa qarag’anda 95 massası yaki ko’lemi jag’ınan ko’p bolg’an quramlıq bo’lekke aytıladı. Mısalı, qanttın’ suwdag’ı eritpesinde suw-eritkish, al qant kerigen zat. Eritkishtin’ agregat h’alına qaray eritpeler gaz ta’rizli , suyıq h’a’m qattı h’alda boladı. Gaz ta’rizli eritpege mısal etip h’awanı ko’rsetiw mu’mkin. Hawa kislorodtın’, uglerod (IV) oksidinin’, inert gazlardın’ azottag’ı eritpesi. Qattı eritpelerge metallardın’ quyılmaları mısal boladı. Ma’selen, altın menen gu’mistin’ quyılması. Ju’da’ exmiyetli eritpelerge suyıq eritpeler jatadı. Eritpenin’ barlıq ko’lemi bir tekli boladı. Bul jag’ınan eritpe ximiyalıq birikpege uqsaydı. Lekin, h’a’tteki bir zattın’ eritpesinin’ quramı h’a’r tu’rli boladı. Mısalı, as duzının’ yamasa ku’kirt kislotasının’ h’a’r tu’rli kontsentratsiyalı eritpesin tayarlaw mu’mkin. Sonlıqtan eritpelerge zattın’ massasının’ saqlanıw nızamın h’a’m quramnın’ turaqlılıq nızamın qollanıw mu’mkin emes. Bul jag’ınan eritpeler quramı o’zgermeli birikpelerge, h’a’tteki aralaspalarg’a uqsap ketedi. Ko’p jıllar boyı eritpelerdin’ ta’biyatına eki tu’rli ko’z-qaras h’u’kim su’rip keldi. Vant-Goff penen Arrenius eriw protsesin taza fizikalıq qubılıs dep qaradı. Mendeleev h’a’m Kablukovlar eriw protsessinin’ erigen zat penen eritkishtin’ ximiyalıq ta’sir etisiwinin’ na’tiyjesi dep tu’sindirdi. Bug’an da’lil etip ku’kirt kislotasının’ mınaday gidratlarının’ du’ziletug’ının ko’rsetti. N 2 SO 4 ⋅ H 2 O; N 2 SO 4 ⋅ 2H 2 O; N 2 SO 4 ⋅ 6H 2 O; Ha’zirgi ko’zqaras boyınsha eriw fizika-ximiyalıq protses. Eriw waqtında eriytug’ın zat penen eritkishtin’ molekulaları bir-birine diffuzlanıp qalmay, o’zara h’a’reketlesip molekulalıq birikpeler du’zedi. Suwdag’ı eritpelerde bul birikpelerdi gidratlar, al eritkish suwdan basqa qa’legen zat bolg’anda solvatlar deydi. Ko’pshilik sha’riyatta gidratlar menen solvatlar turaqsız bolıp, zattı eritpeden ajıratqanda tarqalıp ketedi. Degen menen biraz gidratlar a’dewir turaqlı boladı h’a’m eritpeni suwaltqanda yamasa suwsızlandırg’anda birikpe tu’rinde ajıralıp shıg’adı. Quramında h’a’rtu’rli mug’darda su’w molekulaların tutqan bunday qattı zatlardı kristalgidratlar dep ataydı, al olardag’ı suw molekulaların kristallıq suw deydi. Og’an mına zatlar jatadı. CuSO 4 ⋅ 5H 2 O; CaSO 4 ⋅ 2H 2 O; G’eSO 4 ⋅ 7H 2 O; Na 2 SO 4 ⋅ 10H 2 O t.b. 8.2. ERİW JILLILIG’I. Zatlar suwda erigende jıllılıq qubılısları bayqaladı. Eriw waqtında jıllılıq ya sin’irledi, ya ajıralıp shıg’adı. Bir mol zat erigende ajıralatug’ın 96 yamasa sin’iriletug’ın jıllılıq sol zattın’ molekulalıq eriw jıllılıg’ı dep ataladı. Eriw waqtında bayqalatug’ın ulıwma jıllılıq effekti ( He) qattı zat erigende bolatug’ın h’a’rtu’rli protsesslerdin’ jıllılıq effektlerinin’ algebralıq summasına ten’. Bul effektlerge mınalar kiredi. Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling