Ministry of education and science of the republic of kazakhstan

«YOUTH – DRIVING FORCE OF EDUCATION, SCIENCE AND SOCIETY» 
October 25-26, 2019 
үлкен үлесі бар. 
Демек, Базар шығарламалары сазды әуен, сырлы мұңімен бірге эпикалық қарқын, 
бейнелікке бай. Әрине, Базар жырау туындылары өзі кезі үшін де, кейінгі ұрпақ үшін де 
көркем шығарма ретінде танылады. Әдебиет тарихына үлкен үлес болып қосылған Базар 
шығармалары өз дәуірінің перзенті, көркем бейне мен бейнелік әдебиетінің құдретті 
күшін немесе өмірді танытады. Өмір құбылысынан өзінің дүниетанымы мен көз қарас 
тұрғысынан таралап, суреткірлік шеберлігі мен көркем дүние жасаған.
Суреткердің өмір шындығын жинқтау әрекетін Базар жырау адам мінезін 
даралаумен ұштастырған.
Ол жігіт күнде ертең келер базар,
Көреді әркімдер де салса назар.
Алдырып құзырыңа тексеріп көр,
Неліктен малға сонша береді азар. [5.200].
Дастан басталарда автор жігітті осылай таныстырады да, жары Әминаны
Әуелі келген кезде дұрыс болды,
Содан соң ас ішпейтін бір іс болды,
Өзгеріп күннен күнге қылығы асып,
Мәнісі бұрынғыдан бұрыс болды, - дейді.
Бұл үзіндідегі жігіт пен қыз образы нақты бейне, яғни, жанды, әсері дара-дара 
сипатталған образ. Кейіпкерлердің мінез-құлқы, тұрмыс-тіршілігі, мақсаты бейнеленіп, 
көркем образ жасалған. Базар жырау толғауынан өткен адамның даралық және ортақ түр-
тұлғасы, сөзі, жүріс-тұрысы, әдеби жинақталған. Әрқайсысының типтік характері, типтік 
орталары – бұл әдеби бейненің даралық сипатын ашып тұр.
Дастанның тәрбиелік ролі арқылы көркемдік көзқарасы да аңғарылады.
Автор адамның тұрыс-тіршілігін суреттеу арқылы кейіпкер характерін көрсеткен.
Әдеби бейнеде қаламгер ойын жинақтап, соған сай көркем бейне жасаған. 
Авторлық позицияға байланысты жігітті халықтық қаһарманға айналдырған. Кейіпкер 
мінезін, ішкі болмысын әр түрлі тәсілмен жасап, мінездеу жасаған. Жігіттің күйініш 
сезімдерін суреттеп, монолог арқылы баяндайды да, патшамен сөйлесуін диалогқа құрап 
отырып суреттеген.
Әмина қыз бен жігіттің сырт келбетін «портретін» әдеби бейнені ашу үшін 
қолданған, сол себепті әдеби бейне мен бейнелік адам баласына ортақ құбылыстардан 
бастап өмірдің ерекшеліктеріне сәйкес образ тұлғалауда қажеттілігін пайдаланған. 
Кейіпкер сөз арқылы жасалатын образ және автордың баяндауы дастанда диалог арқылы 
берілген. Патша мен жігіт арасындағы болған оқиғаны суретеу арқылы көркем бейне 
жасаған.
- Есіттім, - деді патша сіздің жайды, 
Сен, неге, ойламадың бір құдайды? 
Соншама азар беріп айуанға,
Кім саған істе деді осындайды? 
- Бұл сырды айтпа деп ем өлгенімше,
Амал жоқ, қоймадың айтпасыма,
Тыңдаңыз мен сөйлейін көргенімше, 
Жасымнан жетім болып қалмады есім,
Неше жыл таңдап жүріп бір қызды алдым,
Жолына мал-жанымды пида қылып.
Түрліше сезімдер мен характерлерді суреттеу арқылы көркем бейне жасаған.
«Әмина қыз» - дастанында Базар әділдік, адалдық, қарапайымдылық сияқты 
адамзат құндылықтарын дәріптеп, тәрбиелік тағылым қалдырған.
Базар жырауды өзіне ұстаз санап, оның талантына тәнті болған шәкірттерінің бірі 

---

159