Ómir qáwipsizligi páni haqqinda tu`sinik. (2 saat)

Suu kóteriliui- suu juziniń qısqa waqıtta tez koteriliwi. Kushli jawın, ayrım jagdaylarda qar eriwinen payda boladı.
Sel- taw daryaları oraylarında tosattan juzege keliıwshı ulken kolemdegi taw jınısları boleksheleri kushli agım ham suw aralaspasınan ibarat.
Qar kóshkisi-20-30 m/min xem onnan artıq tezlik penen hareketlenetugın yaki tomenge jıljıp atırgan qar massası. Qar koshkisinits tusıwı koshki aldında hawa tolkınının payda bolıwı menen birge boladı. Mine usı hawa tolqını ulken wayranalarga sebep boladı.
Dawıl-tezligni 120km/s dan jer juzine jaqın jerde 200km/s payda qılıwshı samal.
Boran- tezligi 20km/s dan artık xam uzak dauam etıushı kushli samal. Ol tsiklon dawirinde baqlanadı hám tenizden ulken tolqınlardı, qurgaqlıqta bolsa wayranalardı keltirip shıgaradı. Kuyın-guldirmama bultınan payda bolıwshı hám kobinese jer juzinde diametri onlap hám juzlep metrge jetiwshi aylana tarizinde juzege keliwshi samal. Ol uzaq waqıt dawam etpeytugın, bult penen birgelikte hareket qıladı.


Texnogen qásiyetli ayiriqsha jaǵdaylar hám olardan xalıqti qorǵaw .

Ózbekistan Respublikası «Qáwipli islep shıǵarıw óbektleriniń sanaat qáwipsizligi tuwrısında»ǵı nızamnıń 19 – statyasında xalıqtı hám aymaqlardı qáwipli islep shıǵarıw obektindegi avariyalardan qorǵawdı támiynlew hámde mámleket organların puxaranıńózin - ózi basqarıw organların hám aymaqtı sanaat qáwipsizliginiń jaǵdayı tuwrısında xabardar qılıw maqsetinde qáwipli islep shıǵarıw obektinen paydalanıwshı karxana sanaat qáwipsizligi deklaratsiyasın islep shıǵadı. Usı nızam 4 –stadiyası 1- bóliminiń ekinshi, úshinshi hám tórtinshi qatarlarında kórsetilgen qáwipli zatlar Ózbekstan Respublikası Minstrlik tárepinen belgilengen eń joqarı normaǵa teń yamasa onnan artıq muǵdarda islep shıǵarılatuǵın, paydalanatuǵın, qayta islenetuǵın, qáwipli islep shıǵarıw obektleri ushın sanaat qáwipsizligi deklaratsiyasın islep shıǵılıwı shárt.

Sanaat qáwipsizligi deklaratsiyası qáwipli islep shıǵarıw obektindegi avariya qáwpine berilgen hár tamanlama bahanı avariyanıń aldın alıw, qáwipli islep shıǵarıw obektlerinen paydalanıwshı karxananıń qáwipli islep shıǵarıw obektinen paydalanıwshı karxana basshısı tárepinen tastıyıqlanadı. Qáwipli islep shıǵarıw obektinen paydalanıw menen baylanıslı xızmetine litsenziya alıw ushın usınıs qılınǵan, sanaat qáwipsizligi deklaratsiyasındaǵı maǵlıwmatlar ózgergen yamasa sanaat qáwipsizligi talapları ózgergen táǵdirde, sanaat qáwipsizligi deklaratsiyasına anıqlıq kiritiledi yamasa ol jańadan islep shıǵarıladı.
Qáwipli islep shıǵarıw obektinen paydalanıwshı karxananıń sanaat qáwipsizligi isenimliligi ushın belgilengen tártipte juwapker boladı.
Sanaat qáwipsizligi deklaratsiyası Ózbekstan Respublikası Ministlik tárepinen belgilengen tártipte islep shıǵıladı hám mámleket organlarına, kamalot birlespelerine hámde puxaralarǵa usınıs etiledi.
Sanaat obektleri qáwipsizlik deklaratsiyası – sanaat karxanası tárepinen alıp barılatuǵın isler qáwipsizligi ushın juwapker. Sanaat-----texnozarot penen qatnasta islep shıǵılatuǵın axborot hújjeti.
Sanaat obektleri qáwipsizlik deklaratsiyası tómendegi quramlıq elementlerden quralǵan.
1. Titul qaǵazı. 2. Annotatsiya. 3. Mazmunı. 4. Ulıwma xabarlar bólimi. 5. Sanaat obektiniń ayrıqsha jaǵdaylardı sheklew hám joq etıwge tayarlıǵın támiynlew. 6. Jámiyetshilikti xabardar qılıw bólimi. 7. Jaǵdaylar rejesi.
Titul qaǵazı qáwipsizlik deklaratsiyasınıń nomeri, tastıyıqlanıw belgisi, deklaratsiya atı, dúzilgen jeri hám sánesi kórsetiledi.
Annotatsiya óz – ishine qáwipsizlik deklaratsiyasın islep shıqqanlar tuwrısındaǵı maǵlıwmatlarda hám qáwipsizlik deklaratsiyası tiykarǵı bólimleriniń qısqasha mazmunın aladı. «Sanaat obektiniń ayrıqsha jaǵdaylardı sheklew hám joq etiwge tayarlıqtı támiynlew» bólimi ayrıqsha jaǵdaylarda xabar berıw sistemasınıń adamların qorǵaw qaralları hám shólkemler keshirmesin, tábiyiy támiynattı shólkemlestırıw tártibin aladı.
«Jámiyetshilikti xabardar qılıwı» bóliminde prognoz qılınıp atırǵan hám sanaat obektinde júzege kelıwı múmkin bolǵan ayrıqsha jaǵdaylar tuwrısında xalıqtı hám aymaqtı obekt jaylasqan orın óz basqarıw organın xabardar qılıw tártibi, qáwipsizlik deklaratsiyasına kirgizilgen xabardı usınıs etıw tártibi kózde tutıladı.
Barlıqqurilismateriallariotqashidamlilıǵıtárepinen 3 túrgebólinedi:
1.Janbaytuǵin- 2.biton, 3.pisken gerbish, marmarsiyaqliórttińtásirindeyakijoqaritemperaturadajanbaydi, tútemeydi hámerimeydi;
Awir janıwshı- bul materiallar joqari temperatura tásirinde qiyinshilıq benen oksidlenedi, tuteydi hám oksidlenedi hám kómirlenedi hámde ot deregi bolǵanda ǵana janıwda dawam etedi. Bularǵa DSP, DVP h. b kiredi.
Janıwshań- bularǵa aǵash materiallari, tsellyuloza, tal, qaǵazlar kiredi.
Ámelyattaǵi tártibke tiykarinan janıwshań hám jeńil janıwshań qurilis materiallari jámiyet jaylarinda, balalar orinlari hám shipahanalarda isletilıwı qatań etiledi. Ásirese háykelshilik materiallari, sebebi ol arjanǵanda ózinen insan salamatliǵina qáwip keltirıwshı túrli záharli gazlerdi shıǵaradi. Bulbaradaimaratlardajúzbergen órtlerdińtezhámkeń tusalıwǵahamtarqalıwǵaalipkelıwshıjaǵdaylarijúzberip, tiykarǵıimaratlardi uslapturıwshıqurilislardińbuzilıwınaalipkeledi.
Kópshilikke belgili, órt hám partlawlar óz-araúzliksizbaylanisliǵisebeblibarlıqbirlespelerdejúzberetuǵinórtlernátiyjesindepartlawlarhámbolıwımúmkinyakikerisinshepartlawnátiyjesindeórtlerjúzberıwımúmkin.