Mirzo ulug’bek nomidagi davlat pedagogika universitetining 1- kurs 22-04 guruh talbasi to’xtasinova oyshaxonning umumiy kimyo va fizika fanidan mustaqil ishi

Mirzo Ulug’bek Nomidagi Milliy Universitetning Biologiya fakulteti 104-guruh talabasi To’xtasinova Oyshaxonning umumiy kimyo va fizika fanidan Mustaqil ishi

Mavzu:Elektroliz

Qabul qildi:Boyqobilov D

Reja:

• ELEKTROLIZ TUSHUNCHASI
• ERITMA VA SUYUQLANMA ELEKTROLIZI
• ELEKTROLIZ QONUNLARI

ELEKTROLIZ TUSHUNCHASI

• Qizdirib suyuqlantirilgan elektroliz yoki uning suvdagi eritmasi orqali elektor toki o’tganda sodir bo’ladigan oksidlanish – qaytarilish jarayoni elektroliz deb ataladi.

ERITMA VA SUYUQLANMA

• Qattiq moddalarini yuqori harorat ta’sirida suyuq agregat halatiga o’tkazib elektroliz jarayonini amalga oshirish mumkin. Bunda elektroliz suyuqlanma elektrolizi deyiladi.

Suyuqlanma elektrolizida odatda oksid, ishqor va tuzlarning suyuqlanmalari orqali elektor toki o’tkaziladi.

Misol uchun Natriy xloridning suyuqlanmasi:

NaCl+ H2O= Na+Cl+ H2O

ERITMA ELEKTROLIZI

• Eritma elektrolizi o’tkazish uchun dastlab eritma tayyorlab olinadi so’ng elektroliz jarayoni amalga oshiriladi.

N.N.Beketov mettalarning aktivlik qatori:

Li K Ba Sr Ca Na Mg, Al Zn Cr Fe Cd Co Ni Sn Pb H2,Cu Hg Ag Pt Au

1 Aktiv metallar (Li dan Al gacha)

2 O’rtacha aktiv metallar (Al dan H2 gacha)

3 Passiv metallar (H2 dan o’ngda joylashgan metallar )

1 Kislorodli kislotalar : H2SO4 H3PO4 HNO2 HClO va h.k

2 Kislorodsiz kislotalar: HCl HBr HI H2S HF va h.k

Elektroliz reaksiyalarini 6 guruhga bo’lishimiz mumkin :

• Elektroliz reaksiyalarini 6 guruhga bo’lishimiz mumkin :

1 Aktiv metall va kislarodli kislata qoldig’i :

K2CO3, NaNO3 CaSO4 Li2SO4

2 Aktiv metal kislorodsiz kislota qoldig’I

NaCl KBr MgS NaI

3 O’rtacha aktiv metal va kislarodli kislata qoldig’i:

Al2(SO4)3 Zn(NO3)2 FeSO4 MnSO4

4 O’rtacha aktiv metal kislarodsiz kislata qoldig’i :

MgCl2 FeBr2 ZnBr2 ZnCl2

5 Passiv metal va kislarodli kislota qoldig’i:

CuSO4 AgNO3 Hg(NO3)2

6 Passiv metal kislarodsiz kilata qoldig’i:

CuCl2 AgBr HgI Ag2S

Elektroliz qonunlari

• Elektr energiyasi tasirida vujudga keladigan kimyoviy jarayonlar unumi bilan elektr toki o’rtasida miqdoriy bog’lanish borligini dastlab 1836-yilda ingliz olimi M. Faradey aniqladi.
• M.Faradey fanga elektrod , anod , katod , anion , elektrolid , elekrtoliz tushunchalarini kiritdi. U o’z tekshirishlari natijasida quyidagi elektroliz qonunlarini kashf etdi.

Faradeyning birinchi qonuni

• Elektroliz jarayonida elektrodda ajralib chiqadigan moddaning massa miqdori eritmadan o’tgan elektr toki miqdoriga to’g’ri proporsional bo’ladi

Bu yerda K- ayni elementning elektrokimyoviy ekvivalenti , yani eritma orqali 1 kulon elektr toki o’tganda ajralib chiqadigan modda massasi;

m- ajralib chiqqan modda massasi;

Q-elektr miqdori;

I- tok kuchi

Faradeyning ikkinchi qonuniga muvofiq: bir necha elektrolit eritmasi yoki suyuqlanmasi orqali ( ketma – ket ulangan bir xil miqdorda elektr o’tkazilsa , elektrodlarga oksidlangan yoki qaytarilgan moddalarning miqdrlari ularning kimyoviy ekvivalentlariga proporsional bo’ladi.

• Faradeyning ikkinchi qonuniga muvofiq: bir necha elektrolit eritmasi yoki suyuqlanmasi orqali ( ketma – ket ulangan bir xil miqdorda elektr o’tkazilsa , elektrodlarga oksidlangan yoki qaytarilgan moddalarning miqdrlari ularning kimyoviy ekvivalentlariga proporsional bo’ladi.

Faradeyning birinchi ikkinchi qonunlari uchun

m=E*i*t/ 96500

Foydalanilgan adabiyotlar

• Anorganik kimyo Nazariy asoslari ( N.A. Parpiyev, X.R. Rahimov A.G. Muftaxov)
• Anorganik kimyo ( I.A. Tashev R.R. Ro’ziyev I.I. Ismoilov )
• Umumiy kimyo ( S. Masharipov A.Mutalibov E. Murodov H. Islomov )

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT