Mobil radiorabiTƏ SİstemləRİ

mikroprosessor 
quraşdırılır və onun köməyilə şəbəkənin 
proqramlaşdırılmış tezlik şəbəkəsini axtarmaq, hər dəfə efirə 
çıxanda məxsusi kodu, sistemə daxilolma kodunu və çağırılan 
abonentin nömrəsini göndərmək mümkün olur. Kanal hər abonentə 
qoşulma müddəti ərzində dinamiki olaraq ayrılır. M əhz bu 
xüsusiyyət - sistemin ehtiyat­ larından daha səmərəli istifadə etməyə 
imkan verir. 
Polis, təcili yardım, yanğın söndürmə xidməti və nəq­ liyyat 
şirkətləri PM R (ing.«Private MobUe Radio» -Fərdi mütəhərrik 
radiorabitə) adlanan korporativ rabitə sistem­ lərini istifadə edirlər. 
«Peşəkar mobil radiorabitə» kimi də adlandırılan ənənəvi PM R - 
sistemində hər bir radiokanal həmişəlik olaraq müəyyən qrup 
istifadəçilərə ayrılmışdır. Kanalların bu cür idarə olunmasının 
çatışmayan cəhəti odur ki, çox yüklənmiş olan kanalın istifadəçiləri, 
digər boş kanalların olmasına baxmayaraq şəbəkəyə daxil ola bilmir­ 
lər. Bu cür sistemləri çox zaman ənənəvi (konvensial) dis­ petçer 
xidməti adlandırırlar. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, trankinq 
ideyasının əsasında sistemin bütün istifadəçilərinə müəyyən sayda 
kanalların ayrılması durur. 
trankinq ideyasının ənənəvi dispetçer sistemi ilə müqayisəsi 
verilmişdir. 
Qeyd edək ki, trankinq sistemi ilə xidmət göstərilən 
abonentlərin sayı, kanalların sayma bərabərdir. Qoşulmanı 
(birləşməni) gözləyən istifadəçilərin sayı konvensial sistem­ lərdən 
xeyli azdır. Buradan aydın olur ki, trankinq sistemi kanalların 
paylanmasının idarə olunmasım tələb edir, mütə­ hərrik stansiya isə 
tələb olunan kanal tezliyini cəld sintez 
91
92

---

edə bilməlidir. K anallardan heç biri konkret istifadəçilər qrupuna 
verilmədiyindən, sistemin etibarlılığı xeyli artır. Bir kanaldakı 
nasazlıq, bütün sistemin tutum unun azca aşağı düşməsinə gətirib 
çıxarır, ancaq digər istifadəçilər qrupunun onun ehtiyatlarına daxil 
ola bilməsinin qarşısını almır (kon-vensial sistemdə isə buna imkan 
yox idi). Bundan başqa, bütün kanalların tam yüklənməsi zamanı, 
trankinq sistem­ ləri çağırışları rədd etmir və onları xidmət olunmaq 
üçün növbəyə düzür.

. Konvensial (ənənəvi) və trankinq sistemlərində 

kanalların ayrılmasının müqayisəsi 
Danışıqların davametmə müddəti sistemlə məhdudlaşdırıla bilər ki, 
bu da rabitənin təşkilinin effektivliyini artırır. K a­ nalın dinamiki 
olaraq ayrılması sayəsində istifadəçilər cütünə və qoşulma zamanı 
digər mütəhərrik stansiyanın bu kanala daxil ola bilməməsi 
sayəsində, danışıq kanalının müdafiəsi artırılmış olur. Analoq 
sistemlərində danışığa qulaq asılma­ nın müdafiəsinin sonrakı artımı 
kifayət qədər çətindir. Trankinq sistemlərini şanvari rabitə 
sistemlərindən fərqlən­ dirən əsas xüsusiyyət buradakı istifadəçilərin 
kateqoriyası ilə təyin olunur. Burada dispetçerin mütəhərrik 
istifadəçilər­ lə (məsələn, nəqliyyat vasitələri parkı ilə) tez-tez qoşul­ 
m aları baş verir. Bəzi hallarda dispetçerlə bir neçə istifadəçi eyni 
vaxtda birləşirlər. Digər tərəfdən, ÜİTŞ - ilə birləşmə kifayət qədər 
nadir hallarda olur. Bununla əlaqədar olaraq, trankinq sistemləri 
xüsusi növ birləşmələri yaratm aq üçün nəzərdə tutulurlar: 
fərdi, yəni çağırış növünün abonent tərəfindən seçilməsi-
daxili, prioritet, təcili; 
qrupşəkilli, qrupun bütün üzvləri ilə; 
ÜİTŞ - ilə; 
Həyəcan və qəza siqnalları vermək üçün; 
İctimai xidmətlərlə birbaşa rabitə üçün; 
qısa rəqəm məlumatlarının ötürülməsi üçün; 
verilənlərin ötürülməsini həyata keçirmək üçün. Ənənəvi 
trankinq və dispetçer sistemlərinin xarakterik 
xüsusiyyəti - mütəhərrik stansiyaların iki simpleksli rejimdə 
işləməsidir. BS-lər dupleks rejimdə işləyirlər. Danışıq müd­ dəti 
ərzində istifadəçilər cütünə bir cüt tezlik kanalı (düz və əks) ayrılır. 
Konkret anda MS verilənləri yalnız bir isti­ 
93 
94 

---

qamətə ötürə bilər, yəni abonent ya yalnız danışa, ya da dinləyə 
bilər. Danışan istifadəçidən siqnalı BS bir tezlikdə qəbul edir və onu 
dinləyənə başqa tezlikdə ötürür. Belə üsul sayəsində qrup üzvlərinin 
fərdi nömrələrini göstərmədən, qrup birləşmələri yaratmaq mümkün 
olur. 
 
Trankinq sistemləri ayrı-ayrı şirkətlərə məxsus ola bilər və 
yaxud da ictimai ola bilər. Spektrin effektiv isti­ fadəsi nöqteyi-
nəzərdən ən əlverişlisi PAM R (ingiliscə-Public Access Mobil