“Moddalarning eruvchanligi. Eritmalar” dars ishlanmasi Dars maqsadi:  Ta`limiy

2. Eritmaning eritib yuborilishida komponentlarida qanday o`zgarishlar sodir 
bo`ladi? 
O`quvchilar erishning fizik-kimyoviy asoslari haqida gapirishadi. 
O`qituvchi tomonidan javob to`ldiriladi 
Namoyish tajribasi: 
O`qituvchi tomonidan suvda sulfat kislotasi eritiladi. 
Xulosalar o`quvchilar tomonidan chiqariladi. 
3. Erishda kimyoviy ta'sirlanish belgilari
Laboratoriya tajribasi: 
1. Ekzotermik eritma: Suvdagi sulfat kislota eritmasi 
(unutmang – uvga sulfat kislota quyiladi) 
Natija - issiqlik ajraladi. 
2. Endotermik eritma: ammoniy natriyni eritish. 
Eritma - hatto nam yog`och taglikda ham muzlaydi). 
3. Rang o'zgarishi: Suvsiz mis sulfat suvda eriydi. 
Eritmasi ko'k rangga kiradi. 
4. Qattiq moddalarning eruvchanligiga bog'liq omillar
- Siz maktabga shoshilyapsiz, ammo hali choy ichmadingiz. Ikkita bir-biriga 
o'xshash yo'llar bilan yechilishi mumkin bo'lgan muammo turibdi: issiq choy shirin 
choy yoki sovuq shirin bo`lmagan choy ichish.
- Qachon shakar tez eriydi? Qattiq moddalarning eruvchanligini nima belgilaydi? 
O`quvchilar eruvchanlik jadvali asosida fikrlarini tushuntirib berishadi. 
Xulosa: Suvda umuman erimaydigan moddalar mavjud emas. Kumush suvda 
ozgina eriydi va bu suv uzoq vaqt saqlanadi. 
Namoyish tajribasi: 
Idishga har biror yodli tuz (natriy yodit, kaliy yodid) eritmasi va biror qo'rg'oshin 
tuzidan(qo'rg'oshin nitrat, qo'rg'oshin asetat) qo`shiladi . Tuxum sarig'iga o'xshash 
qo'rg'oshin yodidining qalin sariq cho'kmasi paydo bo'ladi. Shisha idishga issiq 
suvni asta-sekin quyiadi, qizdiriladi. Issiq eritma filtrlanadi. Eritma sovutilganda, 

---

chiroyli tillarang qobiqlar hosil bo`ladi ( kolbada ―oltin‖). Qizdirilsa qobiqchalar 
yoqoladi, sovutilsa yana paydo bo`ladi.