Model tushunchasi haqida gapirib bering?
tavsifi modellashtirish bosqichlari
Download 173 Kb.
|
TJM savollar va javoblari
|
tavsifi modellashtirish bosqichlari.
Matematik modellarning turlarini ayting? Matematik modellashtirishning nazariy asoslari besh bosqichga bo’linib, amalga oshiriladi. Birinchi bosqichda – jarayon sifat jihatdan tahlil qilinib, masala maqsadi o’rganilib, unga mos axborotlar to’planadi. Jarayonning mohiyatini nazariy asosda o’rganib, uning zarur ko’rsatkichlari aniqlanib, bu modellashtirish negizini tashkil etadi. Ikkinchi bosqich – jarayonning optimallik mezoni hisoblanib, unda hamma ishlar bir xil o’lchov birligiga kyeltiriladi, hamda mezon matematik funksiya ko’rinishida ifodalanib, argumyentning ma’lum qiymatlarida yagona yechimga ega bo’ladi Uchinchi bosqichda – matematik model matematik ifodalar ko’rinishida (tenglama va tengsizliklar sistemasi) tasvirlanib, ular chiziqli, kvadrat, chiziqli bo’lmagan, gipyerbolik va boshqa matematik ifodalarda yozilishi mumkin. To’rtinchi bosqichda – shakllantirilgan modelning miqdoriy yechimini aniqlaydigan usul tanlanadi. Matematik ifoda yordamida model bilan ifodalangan masalani yechishda matematik modellashtirish myetodlari qo’llaniladi (Iqtisodiy masalalarni yechishda simpleks), ehtimollarda (O’yinlar nazariyasi). Masalaning maqbul yechimini aniqlashda matematik dasturlash yoki boshqa usullardan foydalanish mumkin bo’ladi. Matematik modellashtirishning beshinchi bosqichida masalaning yagona (maqbul) yechimi miqdor va sifat jihatdan tahlil qilinib, ular o’rtasidagi nisbiy holat olinadi Obyektning matematik tavsifini tuzish. Matematik tavsifini tuzishda blokli tamoyil umumiy usul hisoblanadi. Bu tamoyilga muvofiq, matematik tavsifni tuzishdan oldin modellashtirish obyektida bo‘lib o‘tadigan alohida «elementar» jarayonlar tahlil qilinadi. Bunda har bir «elementar» jarayonni o‘rganish bo‘yicha tajribalar modellashtirish obyektning ishlash sharoitlariga maksimal yaqinlashadigan sharoitlarda o‘tkaziladi. Avval matematik tavsifhing strukturasi asosi sifatida jarayonning gidrodinamik modeli tadqiq qilinadi. Keyin topilgan modelning gidrodinamik sharoitlarini hisobga olgan holda kimyoviy reaksiyalar, modda va issiqlik o'tkazishlaming kinetikasi o‘rganiladi va bu jarayonlar har birining matematik tavsifi tuziladi. Bu holda barcha tadqiqlangan «elementar» jarayonlar (bloklar) tavsiflarini yakuniy bosqichi - modellashtirish obyektining matematik tavsifini yagona tenglamalar tizimiga birlashtirishdir. Matematik tavsifning qurishni blokli tamoyilining yutug'i shuki, undan apparaturali rasmiylashtirishning yakuniy varianti hali noma’lum bo‘lgan obyektni loyihalash bosqichida foydalanish mumkin. Matematik tavsiflni tuzish usullari. Ko'rsatilgan usullarga analitik, tajribaviy va tajribaviy-analitiklar kiradi. Matematik tavsifini tuzishning analitik usullari deb odatda tadqiqianayotgan obyektda bo'lib o'tayotgan fizik va kimyoviy jarayonlaming nazariy tahlili hamda qayta ishlanayotgan moddalarning tavsiflari va berilgan apparaturaning konstruktiv parametrlari asosida statika va dinamika tenglamalarini chiqarish uslublariga aytiladi. Bu tenglamalami chiqarishda modda va energiyani saqlash fundamental qonunlaridan hamda modda va issiqlik, kimyoviy o'zgarishlar jarayonlarining kinetik qonuniyatlaridan foydalaniladi. Analitik usullari yordamida matematik tavsifni tuzish uchun obyektda qandaydir tajribalar o'tkazish kerak bo'lmaydi, shuning uchun bunday usullar yangi loyihalanadigan fizik-kimyoviy jarayonlari yetarli darajada yaxshi o'rganilgan, statik va dinamik tavsiflarini topish uchun yaroqli bo'lgan obyektlarga qo'llanadi Xayoliy modellar. Xayoliy modellashtirish. Xayoliymodellashtirish ba’zi hollarda vaqtning berilgan oralig‘ida amalga oshirib bo‘lmaydigan yoki ularni jismoniy shart- laridan tashqarida yotganligi uchun obyektlami modellashtirishning yagona usuli hisoblanadi.Masalan,xayoliy modellashtirish asosida mikroolamdagi fizik tajriba o‘tkazishga imkon bermaydigan ko‘p vaziyatlarni tahlillash mumkin.Xayoliy modellashtirish ayoniy, belgili va matematik ko‘rinishda amalga oshirilishi mumkin. Obyektni(Stizimni)taqdim etish shakliga muvofiq xayoliy va real modellashtirishni ajratish mumkin. Modellashtirish ob’ekti. Ideal model tushunchasi. Modellashtirish tushunchasi. 1.2.Modellashtirish tushunchasi,turlari Hozirgi paytda iqtisodiy fan va amaliyot amaliy matematika yutuqlaridan tobora kengroq foydalanmoqda,ularni ilmiy tadqiqotlar qurolidan murakkab xo’jalik masalalarini samarali hal kilishning muhim vositasiga aylantirmoqda. Zamonaviyiqtisodiyot nazariyasi ham mikro-,ham makrodarajada tabiiy,zaruriy element sifatida matematik modellar va usullarni o’z ichiga oladi.Matematikadan iqtisodiyotda foydalanish iqtisodiy o’zgaruvchilar va ob’ektlarning eng muhim,ahamiyatli boѓlanishlarini ajratishga va formal tasvirlashga,iqtisodiyot nazariyasining qoidalari,tushunchalari va xulosalarini aniq va lo’nda bayon qilishga imkon beradi. MATLAB dasturiy ta'minoti imkoniyatlari. MATLAB vaqt sinovidan o’tgan matematik hisoblarni avtomatlashtirish tizimlaridan biridir. U matritsaviy amallarni qo’llashga asoslangan. Bu narsa tizimning nomi — MATrix LABoratory-matritsaviy laboratoriyada o’z aksini topgan. Matritsalar murakkab matematik hisoblarda, jumladan, chiziqli algebra masalalarini yechishda va dinamik tizimlar hamda ob’ektlarni modellashda keng qo’llaniladi. Ular dinamik tizimlar va ob’ektlarning holat tenglamalarini avtomatik ravishda tuzish va yechishning asosi bo’lib hisoblanadi. Bunga MATLABning kengaytmasi Simulink misol bo’lishi mumkin. Hozirgi vaqtda MATLAB ixtisoslashtirilgan matritsaviy tizim chegaralaridan chiqib universal integrallashgan komp’yuterda modellash tizimiga aylandi. Umuman olganda, MATLAB matematikaning rivojlanishi davomida to’plangan matematik hisoblashlar bo’yicha tajribani o’zida mujassamlashtirgan va uni grafik vizuallash va animatsiya vositalari bilan uyg’unlashtirilgan. MATLAB tizimi ilova qilinadigan katta hajmdagi hujjatlar bilan birgalikda EHMni matematik ta’minlash bo’yicha ko’p tomli ma’lumotnoma (bildirgich, spravochnik) vazifasini bajarishi mumkin. MATLAB tizimini Moler (S. V. Moler) ishlab chiqqan va 70-yillarda undan katta EHMlarda keng foydalanilgan. MathWorks Inc firmasining mutaxassisi Djon Litl (John Little) 80-yillarning boshlarida IBM PC, VAX va Macintosh klassidagi komp’yuterlar uchun PC MATLAB tizimini tayyorlagan. Keyinchalik MATLAB tizimini kengaytirish uchun matematika, dasturlash va tabiiy fanlar bo’yicha jahondagi eng yirik ilmiy markazlar jalb qilingan. Hozirgi vaqtda tizimning eng yangi versiyasiyalari MATLAB-6 va MATLAB-7 mavjud. MATLAB tizimining vazifasi har xil turdagi masalalarni yechishda foydalanuvchilarni an’anaviy dasturlash tillariga nisbatan afzalliklarga ega bo’lgan va imkoniyatlari keng modellash vositalari bilan ta’minlashdir. MATLABning imkoniyatlari juda keng. Undan hisoblashlarni bajarish va modellash uchun fan va texnikaning har qanday sohasida foydalanish mumkin. MATLAB asosan quyidagi vazifalarni bajarish uchun ishlatiladi: • matematik hisoblashlar; • algoritmlarni yaratish; • modellash; • ma’lumotlarni tahlil qilish, tadqiq qilish va vizuallashtirish; • ilovalarni ishlab chiqish va boshqalar. MATLAB ochiq arxitekturaga ega, ya’ni mavjud funktsiyalarni o’zgartirish va yaratilgan xususiy funktsiyalarni qo’shish mumkin. MATLAB tarkibiga kiruvchi Simulink dasturi real tizim va qurilmalarni funktsional bloklardan tuzilgan modellar ko’rinishida kiritib imitatsiya qilish imkoniyatini beradi. Simulink juda katta va foydalanuvchilar tomonidan yanada kengaytirilishi mumkin bo’lgan bloklarning bibliotekasiga ega. • ilmiy va injenerlik grafikasi; Matematik modellashtirish. Matematik model tushunchasi matematik modellash usulining asosiy tushunchasidir. Matematik model deb matematik belgilash yordamida ifodalanuvchi, qandaydir hodisa yoki tashqi dunyo jarayonini taxminiy tavsifiga aytiladi. Matematik modellash o ‘ziga uchta o‘zaro bog‘langan bosqichlami qamrab oladi: 1) o‘rganilayotgan obyektni matematik tavsifini tuzish; 2) matematik tavsifi tenglamalar tizimini yechish usulini tanlash va modellashtiruvchi dastur shaklida uni joriy qilish; 3) modelning obyektga monandligi (adekvatligi)ni aniqlash. Matematik tavsifni tuzish bosqichida obyektda asosiy hodisa va elementlari avval ajratib olinadi va keyin ular orsidagi aloqalar aniqlanadi. Har bir ajratib olingan element va hodisa uchun uning fimksiyalanishini aks ettiradigan tenglama (yoki tenglamalar tizimi) yoziladi. Bundan tashqari, matematik tavsifiga turli ajratib olingan hodisalar orasiga aloqa tenglamalari kiritiladi. Jarayon nisbatiga qarab matematik tavsif algebraik, differensial, integral va integrodifferensial tenglamalar sistemasi ko‘rinishida ifoda etilishi mumkin. Modellarning turlari. Modellar materiallashgan va abstrakt modellarga bo’linadi. Materiallashganmodellar ob’ektning asosiy geometrik,fizik va shu kabi xususiyatlarini ifodalaydi.Materiallashgan modellarga ob’ektlarning kichiklashgan holatlari masalan,kanal yoki stanokning maketi kiradi.Abstrakt modellar esa inson fikrining mahsuli bo’lib,unga qarashlar,tushunchalar,gipotezalar kiradi. Modellarmodellashtirish usuli bo’yicha so’zlashuv – ifodali model (SIM)va matematik model (MM)ga bo’linadi. SIM- bu ob’ektni ifodalovchi iboralar majmuidir.Unga instruktiv – metodologik xujjatlar,texnik instruksiyalar kiradi.SIM orqali ob’ektning ichki xususiyatlarini to’liq aks ettirish imkoni bo’lmaydi. MM- bu ob’ektning xossa va xususiyatlarini matematik formulalar va mantiqiy ifodalar orqali tasvirlashdir. COMSOL dasturiy ta'minoti imkoniyatlari. Real va virtual modellashtirish. Virtual haqiqat (VR,inglizcha:virtual reality,VR,sunʼiy haqiqat)— texnik vositalar yordamida yaratilgan,insonga uning his-tuygʻulari orqali uzatiladigan dunyo:koʻrish,eshitish,teginish va boshqalar.Virtual haqiqat taʼsirga ham,reaktsiyaga ham taqlid qiladi.Haqiqat tajribasining mustahkam toʻplami uchun virtual haqiqat va real vaqt reaksiyalarining kompyuter sintezini amalga oshiring. Virtual obyektlarning kuchi moddiy voqelikning haqiqatiga oʻxshash ob’ektning xavfsizligiga yaqin tutiladi.fizikaning haqiqiy qonunlari (tortishishkuchi,suvning xususiyatlari,jismlar bilan toʻqnashuvlar,koʻzgular va boshqalar)bu obyektlarga samarali yordam berishi mumkin.Biroq,virtual olam foydalanuvchilariga koʻpincha dam olish maqsadlarida (masalan,uchish,baʼzi narsalarni qidirish va h.k.)haqiqiy hayotdan koʻra koʻproq ruxsat beriladi[1]. Virtualhaqiqatni haqiqiy haqiqat bilan aralashtirib yubormaslik kerak.Ularning asosiy farqi shundaki,virtual haqiqat yangi sunʼiy dunyoni quradi,haqiqatni toʻldirish esa real dunyoni idrok etishga faqat alohida sunʼiy narsalarni kiritadi. Modellashtirish usullari va bosqichlari. Modellashtirish usuli model tushunchasiga asoslanadi. Model deganda quyidagilar tushuniladi: a) yangi mahsulot namunasi; b) kichraytirilgan yoki ba'zan kattalashgan yoki tabiiy shaklda ifodalangan narsa. Shunday qilib, ushbu ta'rifdan ko'rinib turibdiki, modelning asosiy vazifasi almashtirishlardir. Tadqiqotchi berilgan tabiiy ob'ekt uchun model, ya'ni ob'ektning ikkinchi darajali belgilarini e'tiborsiz qoldirib, uning asosiy, aniqlovchi, asosiy belgilarida takrorlanadigan namuna yaratadi. Keyin tadqiqotchi modelning xatti-harakatida paydo bo'ladigan naqshlarni tekshiradi va oxir-oqibat ularni tabiiy o'rganish ob'ektiga o'tkazadi. Moddiy va mavhum modellar mavjud, ikkinchisiga grafik, jadval, sxematik, matematik va boshqalar kiradi. Ob'ektning xatti-harakatini uning asosida bashorat qilish uchun ta'lim yoki ta'lim jarayonining modelini qurish juda qiyin, ammo bu pedagogik jarayonlarni modellashtirish mumkin emas degani emas. Bu sanoat pedagogik faoliyat(ta'lim jarayonini modellashtirish) birinchi navbatda tegishli modellarni yaratishda katta qiyinchiliklar tufayli juda sekin rivojlanmoqda. MODELLASHTIRISH USULINI QO'LLASH MISOLLARI. Bugungi kunda aksariyat nomzodlik va doktorlik dissertatsiyalarida ham zarur element Dissertatsiyalar mazmuni - ayrim o'ziga xos fazilatlarni shakllantirish yoki rivojlantirish uchun modellarning turli sxemalari. Go'yo tendentsiya ijobiy va uni mamnuniyat bilan qabul qilish kerak, ammo odatda taklif qilinadigan narsa modelga o'xshamaydi. yorqin, chiroyli misollar Pedagogik modellashtirishga erishish qiyin, ammo pedagogik modellashtirishning ba'zi bir g'oyasi bunga misol bo'ladi. 2D va 3D modellashtirish. Modellashtirish (2D va 3D) Grafik tasvirlarni yaratish va ularga ishlov bеrish uchun mo‘ljalangan dasturlar jamlamasidir. Ular bir sinfni tashkil qilib quyidagi katеgoriyalarga bo‘linadilar: rastrli muharrirlar, vеktorli mu?arrirlar va uch o‘lchamli grafik tasvirlarni yaratuvchi va ularga ishlov bеruvchi dasturiy vositalardir (3D-muharrirlar). Grafik ob‘еkt nukqtalar majmuasi ko‘rinishida tasvirlansa, hamda rastrni tashkil qil‘ib, rang va yorig‘lik xossasiga ega bo‘lsa, rastrli muharrir qo‘llaniladi. Grafik tasvir ko‘p yarim ranglarga ega bo‘lsa va ob‘еktni tashkil etuvchi ranglar ob‘еktni formasi xaqidagi axborotga nisbatan ahamiyatliroq bo‘lsa, bunday yondoshuv maqsadga muvofiqdir. Bu faktografik va poligrafik tasvirlarga tеgishlidir. Rastr muharrirlar kеng ko‘lamda turli tasvirlarni qayta ishlash uchun, fotoeffеktlarni va badiiy kompozitsiyalarni (kollaj) yaratish uchun qo‘llaniladi. Rastrli muharrirlar yordamida yangi tasvirlarni yaratish chеgaralangan va har doim ham qulay emas. Ko‘p xollarda rassomlar doimiy qurollardan foydalanib rasm chizadilar va chizilgan rasmlarni maxsus qurilmalar (skanеrlar) yordamida kompyutеrga kiritib ishni rastrli muharrir yordamida tugatadilar. 2 o‘lchovli va 3 o‘lchovli modellashtirish dasturlari dizaynerlik va muxandislik ishlanmalari uchun qo‘l keladi. Bulardan tashqari bu dasturlarni uch o‘lchovli animasiya, poligrafik, taqdimot paketlari bilan to‘ldirish mumkin. Modellashtirish dasturlari ichida WINDOWS muxitida ishlatiluvchi eng kuchli avtomatlashtirilgan loyixalash tizimi sifatida Autodesk firmasining AutoCad dasturini olish mumkin. Odatda, AutoCad ni avtomatlashtirilgan loyixalash tizimi(SAPR)ning grafik yadrosi sifatida qabul qiladilar. Dastur yordamida turli chiziq, yoy, matnlar xosil qilish, taxrirlash, 2D va 3D modellarni yaratish, loyixalash jarayonida vujudga keladigan ko‘pgipa muammolarning yechimini avtomatlashtirish, xususiy ssenariy va makrokomandalar yaratib, aniq(konkret) masala va ilovalarga tizimni sozlash, adaptasiya qilish mumkin. COMSOL dasturida 3D modellarni yaratish. 1Statik va dinamik modellar. Vaqt omili bo'yicha (dinamika): statik va dinamik modellar. Statik modellar ob'ektni ma'lum vaqt ichida sodir bo'ladigan o'zgarishlarni hisobga olmagan holda ifodalaydi. Ushbu modellarda vaqt omili yo'q. Statik model bir hafta davomida o'rtacha havo haroratining o'zgarishi grafigi, vodorod va kislorod atomlaridan tashkil topgan suv molekulasining modeli yoki chizmasi bo'lishi mumkin. Dinamik modellar ob'ektni vaqt o'tishi bilan o'zgartirish jarayonidir. Masalan, ma'lum bir hududning xaritasi, klinikada bitta tekshiruv natijasi. Yutuqlari: Universalligi, o’ta murakkab masalalarni tahlil qilish mumkinligi, ShK yordamida tajriba o’tkazish vaqtini kamaytirish, har qanday sharoitda tahlilni amalga oshirish Kamchiliklari: Modellashtirish jarayoni ko’p mehnat va mashina vaqtini talab qilishi, oraliq ma’lumotlar olishning imkoniyati yo’qligi MATLAB dasturida amallarni bajarish. MATLAB tizimi - kompyuterda turli yonalishdagi:matematika,fizika, mexanika,boshqaruv va muhandislik masalalarini yechish,turli xil energetik, mexanik va dinamik tizimlarni modellashtirish,loyihalash,tavsiflash va tahlil qilish masalalarining aniq,tez va samarali hal etish uchun moljallangan tizim va turli xil sohali foydalanuvchilarga moljallangan dasturlash tilidir. MATLAB dasturlash tili sifatida 1970 - yillarning oxirida Kliv Mouler (Cleve Mouler)tomonidan yaratilgan.MATLAB atamasi inglizcha Matrix Laboratory sozlaridan kelib chiqqan bolib,matritsa Tajribasi degan manoni anglatadi [1]. MATLABda matematik hisoblashlar,modellash algoritmlarini yaratish, malumotlarni tahlil,tadqiq qilish hamda vizuallashtirish,ilmiy va injinerlik grafikasi va ilovalarni loyihalash va boshqalarda foydalanish mumkin. MATLAByordamida aniq masalalarni yechish boshqa skalyar dasturlash tillaridagiga (masalan,C++)nisbatan bir necha marta tez bajariladi.MATLABning boshqa dasturlash tillaridan farq qiluvchi xususiyati shuki,u oz ishida ma`lumotlarni matritsalar shaklida tashkil etish usulidan foydalaniladi. MATLABtarkibiga buyruqlar interpretatori,grafik qobiq,tahrirlagich, buyruqlarkutubxonasi,kompilyator,analitik hisoblashlarni o‘tkazish uchun Maple paketining simvol yadrosi,C/C++ dagi MATLAB matematik kutubxonasi,hisobotlar generatori,instrumentlarga boy panel (Toolboxes)kiradi. MATLABinterfeysi zamonaviy qoidalarga to‘la javob beradi.U ko‘p oynali va turli tizim komponentlariga to‘g‘ridan to‘g‘ri kirish xuquqiga ega Instrumentlar qatori (paneli)dagiquyidagi tugmalarga e’tiborni qaratamiz: NewM-file- yangi M-fayl yaratish(); OpenFile - matlab fayllarini yuklash(saklash)uchun oyna ochish; Simulink- Simulink kutubxona brauzeri oynasini ochish; Help- Ma’lumotlar oynasini ochish. COMSOL dasturida geometrik shakllarni yasash. Modellashtirishda foydalaniladigan dasturiy paketlar. Optimallashtirish nima. Optimallashtirish - bu kimyoviy jarayonni amalga oshirishning eng yaxshi shartlarini topish protsedurasi. Optimallashtirishmasalasi xuddi ko‘p o‘zgaruvchili funksi- yalarning ekstremumlarini qidirishning matematik masalasi kabi qaraladi.Ko‘p o'zgaruvchilar uchun optimallashtirish masalasining ifodalanishi: Optimallashtirilayotganu o‘zgaruvchilarning (optimallashtirish resurslari)u naM' ta’rifining ruxsat etilgan sohasidagi,optimallik mezonining ekstremum (engkatta yoki eng kichik)kattaliklarini ta’minlovchi qiymatini topish lozim. Natijadaoptimallashtirish masalasini quyidagi ko‘rinishga keltirish mumkin: Tibbiyotda modellashtirishning roli. Modellashtirishning afzalliklari va kamchiliklari. COMSOL dasturida modellashtirish. MATLAB dasturida tenglamalarni yechish. MATLAB — kengayuvchi tizim,uni har xil turdagi masalalarni yechishga oson moslashtirish mumkin.Uning eng katta afzalligi tabiiy yo’l bilan kengayishi va bu kengayish m-fayllar ko’rinishida amalga oshishidir.Boshqacha aytganda, tizimning kengayishlari komp’yuterning qattiq diskida saqlanadi va MATLABning biriktirilgan (ichki)funktsiyalari va protseduralari kabi kerakli vaqtda foydalanish uchun chaqiriladi. Tizimningqo’shimcha pog’onasini toolbox kengaytmalar paketi tashkil etadi. U tizimni turli sohalardagi masalalarni yechishga yo’naltirish imkoniyatini beradi. Bunday sohalarga misol tariqasida matematikaning maxsus bo’limlari,fizika va astronomiya,telekommunikatsiya vositalari,matematik modellash,hodisaviy boshqariluvchi tizimlarni loyihalash va boshqa sohalarni keltirish mumkin.Xulosa qilib aytganda,MATLAB foydalanuvchilarning masalalarini yechish uchun yuqori darajadagi moslashuvchanlikka ega. MATLABtizimi kuchli matematik-yo’naltirilgan yuqori darajali dasturlash tili 2D modelni 3D ko'rinishga aylantiruvchi vositalar. Modellashtirishning maqsadi. Visual modellashtirish (visual modelling) grafik elementlar ba'zi standart majmui bilan model grafik vakillik jarayoni deb ataladi. Foydalanuvchilar, ishlab chiquvchilar, tahlilchilar, testchilar, menejerlar va loyihaning boshqa barcha ishtirokchilari o'rtasidagi muloqot vizual modellashtirishning asosiy maqsadi hisoblanadi. Aloqa vizual bo'lmagan (matnli) ma'lumotlar yordamida ham ta'minlanishi mumkin, ammo murakkab ma'lumotlar matnda tasvirlanmagan bo'lsa, ingl. Har qanday dasturiy ta'minot haqiqiy dunyo hodisalari yoki jarayonlarining modeli. Dasturiy ta'minotni ishlab chiqishda bir nechta simulyatsiya usullari mavjud. Ulardan eng muhimi algoritmik va ob'ektga yo'naltirilgan. Algoritmik .usul dasturiy ta'minotni yaratish uchun an'anaviy yondashuvni anglatadi. Asosiy qurilish bloki protsedura yoki funktsiyadir va birinchi navbatda katta algoritmlarni boshqarish va dekompozitsiya qilish masalalariga e'tibor qaratiladi. Agar talablar o'zgartirilsa yoki kattalashtirilsa, ularga hamrohlik qilish qiyinlashadi. Dasturiy ta'minotni modellashtirishning eng zamonaviy yondashuvi ob'ektga yo'naltirilgan bo'lib, unda asosiy qurilish bloki ob'ekt yoki sinf hisoblanadi. Eng umumiy ma'noda, ob'ekt ob'ekt yoki qarorning lug'atidan olingan mohiyatdir va sinf bir xil turdagi ob'ektlarning tavsifidir. Har bir ob'ekt o'ziga xosligi, holati va xulq-atvoriga ega. Sinflar va ob'ektlarning ierarxiyasini aks ettiruvchi ob'ektga asoslangan dasturiy ta'minot tizimlarini modellashtirish texnologiyasi hozirgi vaqtda turli sohalarda, har qanday murakkablik darajasida tizimlarni qurish uchun ustundir [3]. Model-bu modellashtirilgan tizimni muayyan nuqtai nazardan va ma'lum bir ajralmaslik darajasida tasvirlaydigan ajralmaslikdir. Nuqtai nazar, masalan, ushbu kontekstda tizim talablari taqdimoti yoki dizayn taqdimoti va modeldagi ajralmaslik darajasi kiritilgan elementlarning natijasiga ta'sirning jiddiyligini aks ettiradi. Identifikatsiyalash va optimallashtirish. COMSOL dasturining interfeysi. Avtomatlashtirish. Fizik modellashtirish. Matematik modellashtirish, matematik modellashtirishning texnik va dasturiy ta'minoti. Jarayonlarni modellashtirish dasturlari. Fizik model. Tekshirilayotgan jarayonning tabiati va geometrik tuzilishi asl nusxadagidek, ammo undan miqdor (o‘lchami, tezligi, ko‘lami) jihatidan farq qiladigan modellar, masalan, samolyot, kema, avtomobil, poezd, GES va boshqalarning modellari fizik modelga misol bo‘ladi. Matematik modellar tirik organizmlarning tuzilishi, o‘zaro aloqasi, vazifasiga oid qonuniyatlarning matematik va mantiqiy-matematik tavsifidan iborat bo‘lib, tajriba ma‘lumotlariga ko‘ra yoki mantiqiy asosda tuziladi, so‘ngra tajriba yo‘li bilan tekshirib ko‘riladi, Fizik-kimyoviy modellar biologik tuzilish, funksiya yoki jarayonlarni fizik yoki kimyoviy vositalar bilan qaygadan hosil qilishdir. Iqtisodiy modellar taxminan XVIII asrdan qo‘llanila boshlandi. F. Kenening „Iqtisodiy jadvallar"ida birinchi marta butun ijtimoiy takror ishlab chiqarish jarayonining shakllanishini ko‘rsatishga harakat qilingan. Iqtisodiy tizimlarning turli faoliyat yo‘nalishlarini o‘rganish uchun har xil modellardan foydalanidadi. Iqtisodiy taraqqiyotning eng umumiy qonuniyatlari xalq xo‘jaligi modellari yordamida tekshiriladi. Turli murakkab ko‘rsatkichlar, jumladan, milliy daromad, ish bilan bandlik, iste‘mol, jamg‘armalar, investitsiya ko‘rsatkichlarining dinamikasi va nisbatini taxlil qilish, uni oldindan aytib berish uchun katta iqtisodiy modellar qo‘llaniladi. Aniq xo‘jalik vaziyatlarini tekshirishda kichik iqtisodiy tizimlardan, murakkab iqtisodiy tizimlarni tekshirishda, asosan, matematik modella rdan foydalaniladi. Biologik hodisalarniig matematik modellarini kompyuterda o‘rganish tekshirilayotgan biologik jarayonning o‘zgarish xarakterini oldindan bilish imkonini beradi. Shuni tahkidlash kerakki, bunday jarayonlarni tajriba yo‘li bilan tashkil qilish va o‘tkazish ba‘zan juda qiyin kechadi. Matematik va matematik-mantiqiy modelning yaratilishi, takomillashishi va ulardan foydalanish matematik hamda nazariy biologiyaning rivojlanishiga qulay sharoit tug‘diradi. Issiqlik almashinuvi qurilmalarini Solidworks dasturida modellashtirish. Matematik modellarni qurishning umumiy tamoyillari. Modellarning turlari, modellarni optimallashtirish. Matematik model tushunchasi. Matematik modellarning asosiy turlari Ob’ekt haqida xabarlar. Geometrik modellar. Kompyuterli modellash. Modellashtirish ob’ekti. Ob’ektni modellashtirish. Kompyuterli modellash. Modellashtirish turlari. Matematik modellni blokli tamoili. Analitik modellashtirish ob’ekti. Matematik modellarning asosiy turlari. Matematik model tushunchasi. Matematik modellarning asosiy turlari Hisoblash mashinalari yordamida tizimlarni modellash. Modellashtirish turlari. Obyekt tabiatining fizikaviy tavsifi. Matematik model tushunchasi. Matematik modellarning asosiy turlari Ob’ekt haqida xabarlar. Analitik modellar. Differentsial tenglamalarni yechishning Eyler usuli Statik modellar. Matematik modellarning asosiy turlari Hisoblash mashinalari (shaxsiy komp`yuterlar)da tizimlarni modellash imkoniyatlari va samaradorligi. Dinamik modellar. Mujassamlashgan parametrli modellar Obyektning matematik tavsifini tuzish. Kompьyuterda modellashtirish. Matematik modellashtirish. Ideal model tushunchasi. Modellashtirish ob’ekti. Ob’ekt haqida xabarlar. Kompьyuterli modellash. Aprior axborot. Boshqarish tizimarini modeashtirish. Kirish va chiqish parametrlari orasidagi bog’lanish. Haqiqiy modellar. Kompyuterli modellash. Tizimlarni modellash. Modellashtirish ob’ekti. Model turlari. Mujassamlashgan parametrli modellar Matematik modellar. Modellashtirish ob’ekti. Matematik model tushunchasi. Matematik modellarning asosiy turlari Ob’ekt haqida xabarlar. Kompyuterli modellash. Haqiqiy modellar. Ideal model tushunchasi. Modellashtirish ob’ekti. Differentsial tenglamalarni yechishning Eyler usuli Analitik modellar. Kompyuterli modellash. Jarayonlarni modellashtirishdagi tipik masalalar Modellashtirish turlari. Analitik modellashtirish ob’ekti. Matematik model tushunchasi. Matematik modellarning asosiy turlari Jarayonlarni modellashtirishdagi tipik masalalar Modellashtirish turlari. Matematik model tushunchasi. Matematik modellarning asosiy turlari Modellash tizimlari turlarining tasnifi. Modellashtirish ob’ekti. Modellashtirish ob’ektlarini sinflari. Modellashtirishni asosiy bosqichlari Matematik model nima? Matematik modelni ishlab chiqish Modellarni sinflari. Modellarni qurish usullari. Model to’g’risida tushuncha va uning turlari. Modellashtirish natijalarini tahlil etish. Model bilan tajribalarni tahlil etish. Matematik modellashtirishning asosiy tushunchalari. Modellashtirish ob’ekti. Modellashtirish nima? Markov modellari. Kompyuterli modellash. Download 173 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|