Molekular refraksiya

n = s\nctyjN2 - sin2 / -cosorsin/
formulani lopish oson. Ko’rish maydonida ajralish chegarasi bilan bir vaqtda ko’rinadigan sindirish ko’rsatgichining shkalasi natriy elementining chiqarish spektridagi sariq (D harfi bilan belgilangan) chiziq uchun t = 20 °C da daraja- lanadi. Moddaning sindirish ko’rsatgichi unga tushayotgan yorug’likning to’lqin uzunligini funktsiyasi bo’lgani uchun uning qiymati har xil bo’lishi mumkin. Olingan narijalarni taqqoslash mumkin bo’lishi uchun dunyoda aso- san sindirish ko’rsatgichini natriyning sariq nuriga (A - 589.3 am) nisbatan olingan qiymati ishlatiladi va u n yoki n deb belgilanadi.
IRF - 454 refraktometrida sindirish ko’rsatgichini o’lchash uchun istalgan yorug’iik (monoxromatik va monoxromatik bo’lmagan) manbaidan foydala - nish mumkin.
19
Oq, ya’ni monoxromatik bo'lmagan yorug’iik manbaidan foydalanganda ko’rish maydonida ko’rinadigan ajralish chegarasi dispersiya tufayli rangdor bo’ladi. Bu rangdorlikni yo’qotish yoki kompensatsiya qilish uchun asbobni optikaviy qismiga o’lchash prizmasi bilan optik truba ob’ektivi orasiga siste- manmg optik o’qi atrofida o’zaro qarama-qarshi yo’nalishda aylana oladigan, ikkita to’g’ri ko’rish prizmasidan (Amichi prizmasi) iborat bo’lgan kompensa- tor o’rnatiladi. Asbobning korpusida kuzatuvchining o’ng tomonida joylash- gan muruvvat yordamida kompensator prizmalari ajralish chegarasidagi rang- dorlik butunlay yo’qolguncha buraladi. Shunday qilib, prizmalar o’zgaruvchan dispersiyali optikaviy sistema hosil qiladi.
Asbobning optik chizmasi 5.2 - rasmda ko’rsatilgan. Manbaning yo- rug’ligi 3 yoritish prizmasiga tushadi va tekshirilayotgan suyuqlikning yupqa qatlamidan hamda 2 o’lchov prizmasidan o’tib 16 himoya shisha, 4 yassi ko’zgu va 6 kompensator orqali 7 ob’ektivga keyin kesishgan (ayqash) chiziqli 8 plastinka va 9 okulyardan o’tib kuzatuvchining ko’ziga tushadi.
Sindirish ko’rsatgichining 5 shkalasi va ko’rish maydonini rangli qilib ko’rsatadigan 14 yorug’iik filtri 13 ko’zgu yordamida yoritiladi. (Bu ko’zgu asbobning chap yonida joylashgan va 53 - rasmda 9 raqami bilan ko’rsatilgan). Shkaladan va yorug’iik filtridan o’tgan yorug’iik hisoblash qis- mining 12 ob’ektiviga tushadi, keyin 11 ko’zgu va 10 buruvchi prizma orqali o’tib ko’rish maydonining pastki qismiga shkalaning tasvirini tusliiradi (5.4 - rasm). Shunday qilib, ko’rish maydonida yorug’iik soyasi, okulyardagi kesishgan chiziqlaming kesishish nuqtasi va vizirli shkala bir vaqtda ko’rinadi
(5.4- rasm). Hosil bo’ladigan yorug’lik soyasming chegarasi 2 o'lchov priz- masidan /» chegaraviy burchak ostida chiqayotgan nur bilan belAlanadi (a- niqrog’i r burchak bilan). Shkaladan sindirish ko’rsatgichining 1.2 dan 1,7 ga- cha bo’lgan qiymatlari I * 10Ц aniqiik bilan hisoblab topi lad'. Sindirish ko’rsatgichining o’nli ulushlari chamalab topiladi, bu vaqtda uni topishdagi aniqiik 2 * 1 O'4 ga teng bo’ladi.