Molekulyar genetika, irsiy qonuniyatlar va ulardan foydalanish

Mavzu: Genetik jarayonlarning molekulyar asoslari

Bajardi: Uzoqboyev Asilbek

Reja:

• Molekulyar biologiya.
• Molekulyar biologiyani yuzaga kelishi
• Genetik kod.

Molekulyar genetikaning asosini genlarni fiziologik jarayonlarni boshqarishi tashkil etadi. Molekulyar genetikani anik kimyoviy molekulasini yuzlab, minglab genlar tashkil etadi.

Genlarni fizik va kimyoviy tabiatini saklanish mexanizmini, informaciyalarni ( ma’lumotlarni) berilishini tekshirish molekulyar genetikaning bosh vazifasi xisoblanadi.

Molekulyar genetika – molekulyar biologiyani tarkibiy qismini tashkil etadi. Ushbu fan XX asrni o’rtasida yuzaga keldi. Biologik muxit molekulalarni biologik jarayonlarini molekulyar darajada o’rganilishida fizika va kimyo fanlarini roli juda katta.

Ko’p yillar mobaynida makro-molekulalarni asosini oksil tashkil etadi deb qaralgan. Ko’pchilik genlarni oksilli tabiatga ega deb qaralgan.

1943 yilda Osval’d eyveri xodimlari bilan genetik informatsiyani (ma’lumotni) tashib yuruvchi faktor DNK- disoksiribonuklein kislotasi ekanligini aniqladi. yilda esa DNK modeli tuzildi.

DNK tekshirish DNK strukturasini o\rganishga 80 yil sarflandi. Uning bir qismi shvecariya biokimyogari Fridrix Misher ishi bo’lib 1868-1872 yillarda spermatozonddan yangi tarkibida fosfor moddasi bo’lgan nuklein (grekcha so’zdan –yadro) ajratib olindi.

1944 yilda eyveri, Mak-Leod va Mak-Karti DNK genetik ma’lumotlarni tashib yuruvchi ekanligini aniqladi. Ana shu tadqiqot genlarni kimyoviy tabiatini ochish imkoniyatini yaratdi.

Genetika fanining rivojlanish bosqichini umumiy ravishda 3 taga bo`lish mumkin. Birinchi bosqich chex olimi Gregor Mendelning (1822-1884) irsiyat va o`zgaruvchanlik ta`limoti kashf etilishi bilan bog`liq. Gugo de Friz, Karl Korrens va Erix Chermaklarning duragaylash bo`yicha olib borgan ishlari genetika fanining rivojida va mustaqil fan sifatida ajralib chiqishida katta ahamiyatga ega.

Mendelning bu ta`limoti genetikaning kelgusi rivojlanishiga nazariy asos bo`ldi. Gugo de Frizning mutatsiya haqidagi ta`limoti ham genetikaning keyingi rivojiga yordam qildi. Iogannsan toza liniya va populyatsiyalarda belgilarning nasldan-naslga berilishiga doir tajribalar olib bordi. U bir oilaga oid va tashqi irsiy jihatdan bir xil bo`lib, populyatsiyalardan iborat ekanligini aniqladi.

Genetika

1930 yillarda Serebrovskiy va Dubininlar gen to`g`risidagi ta`limotni yanada rivojlantirdi. Dubinin molekulyar genetika asoschisi hisoblanadi. U gen ham bir qancha qismlardan iborat ekanligini isbotladi, ya`ni gen xromosomaning bir qismi N.K.Koltsov genlarning ximiyaviy tarkibini o`rganib molekulyar genetikani yanada rivojlantirdi.

Adabiyotlar:

1. Z.Yu.Maqsudov. Umumiy genetika. Toshkent- 1980 yil.

2. Z.Yu.Maqsudov, S.R.Muhamadxonov. Genetika asoslari Toshkent-1976 yil

3. G.V.Gulyaev. Genetika. Moskva- 1984 yil (rus tilida)

4. N.G.Simongulyan va boshk., Molekulyar genetika

5. D.T.Abdukarimov va boshq., Dala ekinlari seleksiyasi,

urug`chiligi va genetika asoslari. Toshkent- 1989