Moliya bozorlari va institutlari raximov mashxurbek

Moliya bozorlari va institutlari
RAXIMOV MASHXURBEK
Iqtsod. 3 kurs
4 - 21 guruh
XALQARO VALYUTA BOZORI
Xalqaro valyuta bozorining amaldagi holat tahlili
Valyuta tizimi va uning elementlari
FOREX xalqaro valyuta bozori
Xalqaro valyuta bozorining amaldagi holati tahlili
Valyuta savdosi hajmining valyuta bo'yicha va jahon yalpi ichki mahsulotidagi ulushi sifatida 2001-2019-yillar
Jadvalga qarab, birinchi navbatda, savdolarning 88% ning bir tomonida (ko'k chiziq) AQSh dollari borligiga e'tibor bering. Ayni paytda, 2001-yildan beri evro (qizil) 38% dan 32% gacha tushdi. Va renminbi (sariq) noldan 4% gacha ko'tarilgan bo'lsa-da, sakkizinchi bo'lib qolmoqda.Darhaqiqat, bir qator o'lchamlarda dollar hukmronligi saqlanib qolmoqda. Misol uchun, BIS joylashuvi bo'yicha bank statistikasini ko'rib chiqsak va evrodagi transchegaraviy pozitsiyalarning to'rtdan uch qismi evro hududida joylashgan deb faraz qilsak (shuning uchun biz ularni yo'q qilishimiz kerak), biz AQSh dollarining barqaror ikki baravarga to'g'ri kelishini ko'ramiz. barcha transchegaraviy bank majburiyatlarining uchdan bir qismi. Har yili boshqa mamlakatlarda yashovchi mehnat muhojirlari o‘z vatanlariga pul jo‘natadi.Bir mamlakatda ishlab topilgan va boshqasiga yuborilgan pul oqimipulo'tkazmalarideb ataladi .Pul o'tkazmalari to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar va rivojlanish yordamidan tashqari, xalqaro pul o'tkazmalarining asosiy shakllaridan birini tashkil qiladi.AQSh, Kanada, Yaponiya va Buyuk Britaniya kabi rivojlangan davlatlar pul o'tkazmalari oqimidan ko'ra ko'proq pul o'tkazmalariga ega.Hindiston, Misr va Braziliya kabi rivojlanayotgan mamlakatlarda pul o'tkazmalari oqimidan ko'ra ko'proq pul oqimi bor.Pul o'tkazmalari oqimlari mintaqaviy naqshlarga mos keladi.Masalan, Sharqiy Yevropa va Markaziy Amerikada koʻproq, Yaqin Sharq va Shimoliy Yevropada esa koʻproq oqim mavjud.To'g'ridan-to'g'ri xorijiyinvestitsiyalar yoki rivojlanish yordamidan farqli o'laroq, pul o'tkazmalarining aksariyati davlatga emas, balki jismoniy shaxslarga yuboriladi.Pul o'tkazmalari ko'pincha oziq-ovqat va uy-joy kabi asosiy ehtiyojlar uchun ishlatiladi.Bizning eng soʻnggi vizualizatsiyamiz Jahon bankining 2019-yil aprel oyidagiMigratsiyavapuloʻtkazmalarimaʼlumotlaridanfoydalanib ,har bir mamlakat koʻproq pul oʻtkazmalarini joʻnatadimi (chiqib ketadimi) yoki koʻproq pul oʻtkazmalari oladimi (oqimlar).Pushti rang bilan bo'yalgan mamlakatlar ko'proq oqim hajmini ko'rsatadi, yashil esa kirishning yuqori hajmini bildiradi
Tahlil va natijalar muhokamasi.
Xalqaro valyuta bozoridan kapital jalb qilishning hozirgi holati global kapital oqimining o'zgaruvchan dinamikasini va jahon moliyasining o'zgaruvchan manzarasini aks ettiradi. Ushbu vaziyatni tahlil qilish chegaralar bo'ylab kapital oqimiga ta'sir qiluvchi asosiy ko'rsatkichlar, tendentsiyalar va omillarni baholashni o'z ichiga oladi. Tahlil qilishda quyidagi jihatlarni ko'rib chiqish mumkin:Kapitalning kirib kelishi va chiqishi: kapitalning kirib kelishi va chiqib ketishining qonuniyatlarini o'rganish mamlakat yoki mintaqaning sof kapital holati haqida tushuncha beradi. Ushbu tahlil to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar (TDI), portfel investitsiyalari va transchegaraviy kapital oqimining boshqa shakllarining hajmi va tarkibini baholashni o'z ichiga oladi. Bu turli mamlakatlar yoki mintaqalarning investitsiya yo'nalishlari sifatidagi jozibadorligini va bu oqimlarni harakatga keltiruvchi omillarni tushunishga yordam beradi.
Jahon pul o'tkazmalari bozorining surati, 2022-yil(Yashil-kirim, pushti-chiqim
Mikro darajaga nazar tashlasak, pul o'tkazmalari mamlakatlar va mintaqalar bo'yicha qanday o'zgarishi haqida yaxshiroq tasavvurga ega bo'lishimiz mumkin.Quyidagi vizualizatsiyada biz har bir mamlakatning pul o‘tkazmalari oqimi va oqimini xaritada ko‘rsatamiz.Mamlakatning kattaligi pul o'tkazmalari hajmini ko'rsatadi (mamlakatlar qanchalik katta bo'lsa, pul o'tkazmalari shunchalik ko'p).Pushti va yashil soyalar ham kirish va chiqish hajmiga to'g'ridan-to'g'ri proportsionaldir.Barcha pul qiymatlari AQSh dollarida ifodalangan. Dunyo mamlakatlari orasida AQShdaneng ko'p 68 milliard dollarlik pul oqimi bor.Aksincha, Meksikadagi deyarli barcha pul o‘tkazmalari tushum (32,3 milliard dollar) hisoblanadi.Karib havzasidagi mamlakatlar pul o'tkazmalarining ko'p qismini pul o'tkazmalari tashkil etadimi yoki yo'qmi, katta farq qiladi, Markaziy va Janubiy Amerikadagi mamlakatlar esa ko'proq pul o'tkazmalariga ega.Bir nechta e'tiborga molik istisnolar Chili, Argentina va Panama bo'lib, ularning barchasida tashqariga chiqish hajmi yuqori.
Valyuta tizimi va uning elementlari
Valyuta tizimi va uning elementlari milliy hukumat qonun hujjatlari keyingi tasdiqlash bilan tarix besh asrlar davomida shakllangan edi mamlakat ichki iqtisodiyot, pul aylanishi birligi bor. turli mamlakatlarda pul tizimlari o'rtasidagi asosiy farq universal valyuta hisoblanadi.
Ayni paytda, pul tizimi va uning elementlari tuzilgan real pul (kumush, oltin, platina tangalar va hokazo) asosida metall valyuta tizimi tashuvchilar qaysi turlari, va kredit va qog'oz aylanishi tizimi (pul butlovchi siqib belgisi qiymati tashkil etiladi ). O'z navbatida, tizim global iqtisodiyotning metall turi Bimetalizm va monometalizmi tushib.
Xalqaro pul tizimi va uning elementlari valyuta va moliya konferensiyasi majlisida 1944 yilda tashkil etilgan , Birlashgan Millatlar Tashkiloti bu davlatlararo oltin valyuta standarti joriy etish haqida qaror qabul qilindi Bretton Vuds, Amerika Qo'shma Shtatlarida. Bu kelishilgan va ba'zi qoidalar belgilangan edi:
Gold vazifasini amalga, ikki mamlakat o'rtasidagi hisob yakuniy vositasi sifatida tan olingan jahon pul, shuningdek, ijtimoiy boylik baholash uchun standart bo'lib xizmat qilgan.
Dollar va ingliz funt - pul AQSh va Britaniya birligi jahon iqtisodiyotida oltin foydalanish bilan birga joriy etildi.
oltin bozor qiymatini o'rnatish Qo'shma Shtatlar rasmiy qiymati asosida tashkil etildi.
Milliy valyutadagi erkin oltin keyin mamlakat Markaziy banki dollar uchun almashildi va mumkin. Bu birja ikki mamlakat o'rtasidagi ko'p tomonlama hisob-kitoblar imkoniyati hissa qo'shgan.
FOREX xalqaro valyuta bozori
FOREX (ingliz tilida - Foreign Exchangemarket, ya’ni horijiy almashinuv bozori) —o’tgan asrning yтmishinchi yillar boshida, xalqaro savdo davr taqozosi bilan valyutalarning fiksatsiya qilingan kurslaridan erkin suzishga o’tgan paytida shakllangan xalqaro valyuta bozori. Bunda bir valyutaning kursi ikkinchisiga nisbatan eng shak-shubhasiz tarzda belgilanadi: ikkala taraf ham rozi bo’lgan o’zaro nisbat bo’yicha almashinuv orqali.
FOREX bozoridapul bilan savdo qilinadi, ya’ni unda pul sotilib, pul sotib olinadi. Masalan, yevroga dollar yoki dollarga yevro harid qilish, frankni funtga sotib olish, iyona uchun frank bilan to’lash mumkin va hokazo. Shu o’rinda bir narsaga e’tibor berish kerakki, talab va taklif, bu esa turli valyutalar uchun narhlar ham degani, dunyoda sodir bo’layotgan turli hodisalarning ta’siri tufayli doimiy ravishda o’zgarib turadi. Talab-taklif yaratilgan mexanizmi insonga ma'lum pul birliklarini arzonroq sotib olib, keyinchalik uni qimmatroqqa sotish imkonidan foydalangan holda kurslarning farqida biroz mablag’ ishla olish imkonini beradi.Bu bozor hajmi bo’yicha boshqa hammasidan o’tib tushadi. Masalan, qimmatli qog’ozlar bozorining kundalik hajmi tahminan 500 milliard AQSH dollariga teng bo’lsa FOREX bozoridagi bir kunlik aylanmalar hajmi eng kamida 3–4 trillion AQSH dollariga baholanadi.
FOREX bozorining belgilangan maqsadi u yerda shaxsiy moliya, intellektual va ruhiy kuchni qo’llash joyi sifatida foydalanib, baxt qushini ushlab olishga harakat qilish emas. Ba’zan kimlardir bunga erishi ham mumkin, lekin bu uzoq vaqt cho’zilmaydi. Valyuta bozorining eng asosiy ustunligi –u yerda inson o’z aql kuchi bilan muvaffaqiyatga erisha olishidir.
Valyuta bozorining yana bir muhim xususiyati, qanchalik g’alati tuyulsa ham bu uning barqarorligi. Moliya bozorining asosiy xususiyati uning kutilmagan paytdagi pastga qulashi ekanligini hamma biladi. Ammo fond bozoridan farqli o’laroq, FOREX qulamaydi. Agar aksiyalar o’z qadrini yo’qotgan bo’lsa, unda bu kasodga uchrash degani. Agar dollarning narhi tushib ketgudek bo’lsa, bu boshqa valyuta unga nisabatan kuchliroq bo’lib qolganini anglatadi.
FOREX bozorining belgilangan maqsadi
Valyuta olibsotarligi –marjinal bitimlar sinfi
Valyuta olib sotarligi – marja yoki mijoz Forexga chiqishi uchun u bilan bank o’rtasidagi bitimga asosan belgilanadigan kredit “yyelkasi”ning o’lchamiga bog’liq bo’lgan marjinal bitimlar sinfiga oid. Ushbu marjali kreditning o’lchami faqat mijozning savdo garoviga bog’liq va odatda 1:100 nisbatiga to’g’ri keladi. Ya’ni,garovga 3000 AQSH dollarini kiritib va 1:100 “yelkasi”ga ega bo’lib mijoz 300000 AQSH dollari ekvivalentiga to’g’ri keladigan bitimlarni amalga oshiraoladi. Aynan mana shunday katta “yelkalar”dan foydalanish valyutalar kodirovkalarining kuchli o’zgaruvchanligi bilan uyg’unlikda shu bozorni yuqori daromadli qiladi.
Valyutalar kotirovkalarining o’zgaruvchanligi
Turli savdo, iqtisodiy va boshqa ko’rsatkichlar, hisob stavkalari, markaziy banklar siyosatlari, kunning vaqti birja o’yinining istaklari va kutishlari, turli sabablarga bog’liq ravishda o’zaro kotirovkalar tinmay harakatda bo’ladi. Dilerning vazifasi baho o’zgarishining yo’nalishini aniqlab narhi ko’tarilayotgan valyutani sotib olish yoki narhi pasayayotgan valyutani sotish, keyin esa teskari bitimni amalga oshirib oradagif arq hisobidan daromadga ega bo’lib qolish.