Moliyaviy aktivlar daromadliligini

 doimiy oʻsish modeli boʻyicha aniqlanishi mumkin. 
Shunda aksiya qiymati V quyidagi formula yordamida aniqlanishi mumkin: 
Oʻzgaruvchan oʻsish modeli boʻyicha investitsiya ichki daromadliligini 
hisoblash ma‘lum bir murakkablikni oʻzida aks ettiradi va quyidagi tenglik asosida 
aniqlanadi: 
Zamonaviy kompyuterlar va tegishli amaliy dasturlar paketlari mazkur 
koʻrsatkichni tezda va samarali aniqlashga imkon beradi. 
Misol koʻrib chiqamiz. 
Faraz qilaylik, A kompaniya aksiyalari boʻyicha keyingi ikki davr mobaynida 
dividend toʻlovlarining 25 foizlik oʻsishi kutilmoqda. Undan soʻng dividend 
toʻlovlari yillik oʻsish 5 foiz darajasida barqarorlashadi. Talab qilinadigan 
daromadlilik stavkasi 12 foiz. A kompaniya aksiyasi qiymatini aniqlang. 
=42,08 
birlik 
Gordon modeli kabi ikki bosqichli model ham qator kamchiliklarga ega. 
Ulardan eng asosiylari sifatida quyidagilarni keltirish lozim: 
- alohida oʻsish davri davomiyligini aniqlashning zarurligi; 
- yuqori oʻsish bosqichida reinvestitsiya qilinadigan yoki jamgʻariladigan 
pul tushumlarini va toʻlanadigan past darajadagi dividendlarni korxonalarning 
etarlicha baholay olmasligi; 
- juda past va barqaror dividendlarga oʻtish jarayonining juda tez sodir 
boʻlishi. 
Umuman bunday modellar tez rivojlanuvchi korxonalar, ya‘ni mazkur 
bosqichda bozorning boshqa ishtirokchilari bilan taqqoslaganda qandaydir raqobat 
ustunligiga (masalan, nou-xau, alohida huquq, lizensiyalar, patentlar) ega 
korxonalarni baholash uchun koʻproq mos keladi. 
Uch bosqichli model deb ataladigan aksiyalar qiymatini va daromadliligini 
baholash moduli eng umumiy model hisoblanadi. Barcha korxonalar hayotiy sikli 
tushunchasiga hamohang tarzda mazkur model ham taraqqiyotning uchta bosqichi: 
oʻsish bosqichi, oʻtish bosqichi va rivojlanishning eng yuqori bosqichi tarzida amal 
qiladi. Har bir bosqich daromadlar va dividendlarning mos oʻsish sur‘atlari bilan 
tavsiflanadi. Umumiy holda birinchi bosqichda korxonaning muvaffaqiyatli 
rivojlanishi jarayonida dividend toʻlovlarining oʻsishi g
1
oʻrtacha tarmoq 
darajasigacha oʻsishi yoki bir muncha pastroq boʻlishi mumkin. Undan keyin 
qandaydir oʻtish davri mobaynida korxona rivojlanishining barqarolashuvi 

---

kuzatiladi va bu davrda dividendlarning nisbatan barqarorligi yoki g
2
 koeffitsientda 
oʻzgarishi kuzatiladi. Oxirgi bosqich boshlangandan soʻng ma‘lum darajada 
barqarorlashadi yoki yuqori boʻlmagan g
3
 koeffitsientda oʻsib boradi. Shunday qilib 
korxona rivojlanish bosqichlariga mos ravishda dividend toʻlovlarining g
1
, g
2
, g
3
 
koeffitsientlardagi oʻsish sur‘atlarini, shuningdek, har bir bosqich davomiyligi 
prognozini amalga oshirish lozim. Korxona rivojlanishining real jarayonlari bilan 
bir xil boʻlgan bunday modelning bir xil prognozlarini yuqori aniqlikda hisob-kitob 
qilish amaliyotda bir muncha murakkablik kasb etadi. 
DDM modelining koʻrib chiqilgan turlari kutilayotgan dividendlar va ularning 
oʻsish sur‘atini prognozlashga asoslanadi. Lekin bu model ham nazariy jihatdan 
asoslanganligiga qaramasdan qator kamchiliklarga ega. Masalan, bu modellar 
umuman dividend toʻlamaydigan, nomuntazam dividend toʻlovlarini amalga 
oshiradigan, arzimas summada dividendlar toʻlaydigan korxonalar aksiyalarini 
baholash uchun toʻgʻri kelmaydi. 
Pul oqimlarini diskontlashga asoslangan modellar xorijiy tajribada keng 
qoʻllaniladigan modellardan biri hisoblanadi. Bu model shakllanishiga nisbatan 
ikkita asosiy yondashuv amal qiladi. 
Birinchisi korxona aktivlaridan boʻsh pul oqimlari FCFF