Moliyaviy va boshqaruv hisobi

Buxgalteriyaning asosiy atamalari

Har xo’jalik muomalasi qayd qilinishi shart. Barcha muomalalar qaysiki pul qiymatiga ega hamda biznes bilan birlashgan aloqalar xo’jalik faoliyati kitobida qayd qilinishi shart. Qaydlar kitobi, qaysiki xo’jalik muomalalari ma’lumotlari yoziladi, barcha turdagi tahlillar uchun 1-raqamli ma’lumotlar manbayi hisoblanadi. Har bir korxona, daromadli bo’ladimi yoki daromadsiz, o’zlarining xo’jalik muomalalari qaydlariga ishonadi. Shunda, qaydlar ilmiy shaklda yozilganligi muhim hisoblanadi. Xo’jalik muomalalarini aniqlash va qayd qilish jarayoni kitob saqlash yuritish deb ataladi. Kitob yuritishni samarali bajarish uchun, qaydlar guruhlanadi, jamlanadi va moliyaviy natijalarda maxsus ko’rinishda taqdim etiladi qaysiki daromadlar hisobotida, xususiy hisobotida, ²balansda va pul oqimlari hisobotida. Bu buxgalteriya hisobi deyiladi, kitob esa hisob kitobi deyiladi. Bu jarayonlarni boshqarib turadigan esa buxgalter deyiladi.
Buxgalteriyaning to’liq ma’nosini ochib berish uchun quyidagi misollarni ko’rib chiqamiz. 1.1 tasvirda buxgalteriya hisobi jarayonini qismlarga bo’lib tushuntirish mumkin.

Iqtisodiy faoliyatni aniqlash

1. 
   tasvir. Buxgalteriya jarayoni.
   

Qayd qilish





Xabar berish

Ma’nosini aniqlash (1.1 tasvir qarang) bu matnda biror bir iqtisodiy faoliyatning holat yoki faoliyat ekanligini aniqlash. Misol uchun, Malayziya Telekom Kompaniyasi tomonidan ulushlari yaratiladi, o’zlarining ishchilari uchun oylik maoshlari, va elektr energiyasi uchun to’lovlarni amalga oshiradi Tenaga National Berhad tomonidan ularning iqtisodiy faoliyati uchun.
Qayd qilish jarayoni muomalalar sodir bo’lgandan so’ng aniqlanib amalga oshiriladi. Muomalalar aniq ketma-ketlik va tizimli tarzda qayd qilinadi. Qaydlar vaqt o’tgani sayin xronologik tarzda amalga oshirilishi kerak. Qayd qilish faoliyati o’z ichiga qayd qilish, tasniflash va jamlashni oladi.
Qayd qilingan va aniqlangan ma’lumotlarni taqdim qilish faoliyati foydalanuvchilarga kimga ma’lumotlar kerak bo’lsa xabar berish aloqa deb ataladi. Bu ma’lumot moliyaviy holat haqida axborot beradi qaysiki buxgalteriya hisobi ma’lumoti deb yuritiladi.