Moylar va maxsus suyuqliklar

1. G i d r o t o z a l a sh (yonilg’ilarni tozalashda). Bu usul yuqori harorat 
va bosimda katalizator ishtirokida, vodorod vositasida vodorod sulfid N
2
ga birikib, 
ulardan tozalanadi. Bu usulda asosan dizel yonilg’ilari tozalanadi. 
Masalan,  tarkibida  1,0-1,3%  oltingugurt  bo’lgan  dizel  distillyatlari 
tozalangandan  so’ng,  tayyor  maxsulotdagi  oltingugurt  miqdori  0,02-0,06%  dan 
oshmaydi va 97-98% kimyoviy barqaror yonilg’i olinadi. 
Moyli  distillyatlarni  tozalashda  selektiv  tozalash  usulidan  foydalaniladi. 
Uning 2 xil yo’nalishi mavjud: 
1)  moy  tarkibida  har  xil  kerakmas  aralashmalar  erituvchilar  bilan  
reaktsiyaga kirishib tozalanadi; 
2)  moyning asosiy qismi ajralib chiqadi,   uning sifatini  yomonlashtiruvchi 
aralashmalar esa qoladi. 
Olingan  qatlamlar  ajratilgach,  erituvchi  haydaladi  va  qaytadan    ishlatiladi. 
Birinchi  usulda  erituvchi  aralashmalar,  ikkinchi  usulda  esa  uglevodorod  moylar 
haydaladi. Selektiv erituvchilar sifatida suyuq propan, fenol, furfurol kabi organik  
birikmalardan foydalaniladi. 
Qotish  harorati  past  bo’lgan  qishki  sort  motor  moylarini  olish  uchun, 
maxsulot  selektiv  tozalangandan  so’ng  deparafinlanadi,  ya’ni  suyuqlik  harorati-
20
0
S  dan  yuqori  bo’lgan  qattik  parafinlardan  tozalanadi.  Deparafinlash  uchun 
qotish  harorati  past  bo’lgan  atseton,  dixloretan,  suyuq  propan  kabi  organik 
birikmalar  ishlatiladi.  Moy  erituvchi  bilan  birgalikda  kerakli  haroratgacha 
sovitiladi va filtrlanadi. Parafinlar filtrda qoladi, erituvchi esa moyda haydaladi. 
Selektiv  tozalashda  olingan  maxsulotlarning  xossalari  va  miqdori  ko’p 
jixatdan  xom  ashyoning  tarkibiga,  erituvchining  miqdoriga,  hamda  sarfiga, 
haroratga va ishlov berishning davom etish vaqtiga bog’liq.