Moylar va maxsus suyuqliklar


 Dizellarda yonilg’ining yonishi


Download 1.64 Mb.
Pdf ko'rish
bet122/151
Sana09.01.2022
Hajmi1.64 Mb.
#264570
1   ...   118   119   120   121   122   123   124   125   ...   151
9.5. Dizellarda yonilg’ining yonishi. 
Dizel dvigatellarida  yonilg’i aralashmasining  hosil bo’lishi  va  uning  yonish 
intensivligi  ko’pgina  sabablarga,  chunonchi,  siqilgan  xavo  bosimi  va  harorati, 
to’zitilishga 
mayinligiga, 
havodagi 
yonilg’i 
mikdoriga, 
yonilg’ining 
bug’lano’vchanligiga bog’liq bo’ladi.  Ammo  yonilg’ining kimyoviy tarkibi asosiy 
ahamiyatga  ega,  u  yonilg’ining  alanganlanish  haroratinigina  emas,  balki, 
alangalanishning  kechikish  davrini  xam  (ya’ni  yonilg’i  berila  boshlangandan  to 
o’z-o’zidan alangalana boshlaydigan paytgacha o’tadigan vaqtni) ham belgilaydi. 
Qisqa  vaqt  ichida  yonish  kamerasida  fizik  (to’zitilish,  havo  bilan 
aralashish,  isish,  bug’lanish)  va  murakkab  kimyoviy  jarayonlar  (yonilg’i 
molekulalari oksidlanishining turli bosqichlari) sodir bo’ladi. Natijada yonilg’ining 
10-15% energiyasi ajaraladi  va  issiqlik to’planadi,  harorakt ko’tariladi  va  yonilg’i 
alangalanadi. Yonilg’ining  havo kislorodi  bilan aralashmasi yona boshlashi  uchun 
zarur bo’lgan isitish harorati o’z-o’zidan alangalanish harorati deb ataladi.  
 
11-rasm. Dizel  yonilg’ilarining yoyilgan indikator diagrammasi. 
a-yumshoq ishlash;   v-qattiq ishlash. 
 
Yonilg’i  tarkibida  yengil  oksidlanadigan  normal-parafin  uglevodorodlar 
(UV)  ko’p  bo’lishi  natijasida  alangalanishning  kechikish  davri()  -  qisqa  bo’ladi. 
Natijada dvigatel oson yurgizib yuboriladi. Dvigatel yumshoq va barqaror ishlaydi. 
  -  ko’p  bo’lsa  (ortganda),  ya’ni  yonilg’i  tarkibida  qiyin  oksidlanadigan  UV  - 
izometr, aromatik UV ko’p bo’lsa, dizel dvigateli taqillab ishlaydi, chunki yonilg’i 
tarkibidagi UV qiyin oksidalanadi. Yonish kamerasida yonilg’i ko’p to’planadi va 
katta qismi birdaniga alangalanadi, bosim keskin qo’tariladi va dvigateldan o’ziga 
xos  takillangan  ovoz  èshitiladi,  natijada  dvigatel  kattiq  ishlaydi:  podshipnik 
vkladishlari, porshen xalkalari eyiladi. Yonilg’i sarfi ortadi. 
Yonish protsessi 2-nuqtada boshlanadi, bunda bosim jadal ko’tariladi. Tez 
yonish  davri  2-nuqtadan  3-nuqtagacha  davom  ètadi.  Bunda  energiyaning  asosiy 


126 
 
qismi  (70%)  ajrilib  chiqadi.  Yonish  protsessi  yaxshi  to’g’ri  tashkil  qilinsa,  bosim 
maksimal  qiymatgacha  ko’tariladi  (bu  vaqtda  yonilg’i  berish  davom  ètganligidan 
yonish  hali  tugamaydi).  Uchinchi  davr-sekin  yonish  davri  (3dan-4gacha) 
boshlanadi,  bunda  issiqlik  energiyasining  (20%)  qismi  ajralib  chiqadi.  Bu  davrni 
boshida  yonilg’i  berish  tugaydi.  Bu  davr  oxirida  kengayish  chizig’ida  4-nuqtadan 
keyin barcha yonilg’i yonib ulgurishi kerak. 
Yonilg’i  tarkibida  yengil  oksidlanadigan  uglevodorodlar(normal  parafin 
uglevodorodlar) ko’p bo’lsa, alangalanishining kechikish davri juda qisqa bo’ladi. 
Natijada  dvigatel  osongina  yurgizib  yuboriladi,  yumshoq  va  barqaror  ishlaydi, 
yonish protsessi juda yaxshi o’tadi. (11-rasm a.indikator diagrammasi). 
Yonilg’ining  qovushqoqligi  ortishi,  fraktsion  tarkibi  og’irlashishi    va 
smolali-asfalt birikmalar  miqdorining ortishi bilan yonilg’ining yonib tugash vaqti 
uzayadi. 
Xozirgi zamon tekshirish usullari dizel dvigatellarida purkaladigan yonilg’i 
oqimini  tashqi  kobiqining  bir  necha  joyida  bir  vaqtning  o’zida  alanganing  hajmiy 
manbalari  hosil  bo’lishini  aniqlashga  imkon  berdi.  Bu  holda  alanganing  tarqalish 
tezligi  1000  m/sga  etadi.  Yuzaga  keladigan  manbalar  miqdori  yonishdan  oldin 
bo’ladigan  reaktsiyalar(oksidlanish)ning  kechish  intensivligi  va  alangalinishning 
kechikish davriga bog’liq. 
Bu esa  yonilg’i tarkibida  izomer tuzilishdagi qiyin oksidlanadigan parafin 
uglevodorodlar  va  aromatik  uglevodorodlar  miqdoriga  bog’liq.  Chunki  bu 
uglevodorodlar dvigatelning  taqillab(kattiq)  ishlashiga sabab bo’ladi (11-rasm. b). 
Silindr  ichida  bosim  keskin  ko’tariladi,  dvigatel  quvvati  kamayadi,  yonilg’i  sarf 
miqdori ortadi, detallar tezda ishdan chiqadi. 
 

Download 1.64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   118   119   120   121   122   123   124   125   ...   151




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling