Муҳаммад ал-хоразмий номидаги тошкент ахборот технологиялари
Download 3.44 Mb. Pdf ko'rish
|
KIBER XAVFSIZLIK MUAMMOLARI VA ULARNING (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- TENGLAMALAR SISTEMASINI YECHISHDA DASTURLASH TILIDAN FOYDALANISH
- Delphi7->File->New->Console Application.
- Adabiyotlar
- EKSPONENSIAL BAHOLAR Sh.G’.Musurmonova 1 , B.G’.Musurmonova 2
- Adabiyotlar
Adabiyotlar
1. Литвинчук Г.С. Краевые задачи и сингулярные интегральные уравнения со сдвигом. М: Наука, 1977. – 448с 2. Мардиев Расул, Тошева Наргиза Ахмедовна. Об 𝑛(𝑑) – нормальности сингулярных операторов со сдвигом в обобщенных пространствах Гёльдера. Молодой учёный. №2(61). февраль, 2014. – 24 б 3. Мясников А.Г., Сазанов Л.И. O Сингулярные интегральные операторы с некарлемановским сдвигом. АНССР, 1977. –Т .237, № 6. – С . 1289 – 1292. 4. Mardiyev R. Gʻaniyev D. Siljishli funksional operatorlarning bir tomonlama teskarilanuvchanligi haqida. SamDU Ilmiy tadqiqotlar axborotnomasi. №3(73), 02.2012 , 24 – 25 – betlar. TENGLAMALAR SISTEMASINI YECHISHDA DASTURLASH TILIDAN FOYDALANISH I.N.Ruzimurodov Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Qarshi filiali o’qituvchisi Bizga n noma’lumli n ta tenglamadan iborat chiziqli algebraik tenglamalar sistemasi berilgan bo’lsin: = + + + = + + + = + + + n n nn n n n n n n b x a x a x a b x a x a x a b x a x a x a ... . .......... .......... .......... .......... ... ... 2 2 1 1 2 2 2 22 1 21 1 1 2 12 1 11 (1) Bu yerda n b b b ,... , 2 1 -ozod hadlar, nn n a a a a ... ... , 1 12 11 - o’zgarmas koeffisiyentlar. Ushbu chiziqli algebraik tenglama lar sistemasining matritsa ko’rinishi quyidagicha bo’ladi: nn n n n n a a a a a a a a a 2 1 2 22 21 1 12 11 n x x x 2 1 = n b b b 2 1 (2) Bu tenglik (1) algebraik tenglamalar sistemasining B Ax = tipdagi matritsa kor’rinishidir. Birinchi qatorni 11 21 21 a a c − = ga ko’paytirib matritsaning ikkinchi qatoriga qo’shamiz, birinchi qatorni 11 1 1 a a c i i − = ga ko’paytirib − i qatorga qo’shamiz va hokozo, natijada quyidagi matritsa hosil bo’ladi: 64 ) ( ) 4 ( 4 ) 4 ( 44 ) 3 ( 3 ) 3 ( 34 ) 3 ( 33 ) 2 ( 2 ) 2 ( 24 ) 2 ( 23 ) 2 ( 22 ) 1 ( 1 ) 1 ( 14 ) 1 ( 13 ) 1 ( 12 ) 1 ( 11 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 n nn n n n n a a a a a a a a a a a a a a a n x x x x x 4 3 2 1 = ) ( ) 4 ( 4 ) 3 ( 3 ) 2 ( 2 ) 1 ( 1 n n b b b b b (3) Bu yerda ) 1 ( 1 1 ) 1 ( ) 2 ( j i ij ij a c a a + = , ) 1 ( 1 1 ) 1 ( ) 2 ( b c b b i i i + = , 2 i . 1 k + da o’zgarmas koeffisiyentlar ) ( ) 1 ( ) 1 ( k kj ik k ij k ij a c a a + = + + , ozod hadlar ) ( ) ( ) 1 ( k k ik k i k i b c b b + = + , bunda ) ( ) ( k kk k ik ik a a c − = , k j i , . Demak, tenglamalar sistemasida − n noma’lum qiymati ) ( ) ( n nn n n n a b x = ga teng. Umumiy holda, nn n nn b x A = bo’ladi. U A nn = , f b nn = belgilash kiritamiz. Natijada chiziqli algebraik tenglamalar sistemasining yechimi uchun umumiy formula ) ( 1 1 + = − = n k i i ki k kk k x U f U x , 1 ,..., 2 , 1 , − − = n n n i (4) kelib chiqadi. Yuqorida tenglamalar sistemasini sonli usulldan foydalanib yechda dasturlash tillaridan foydalanish muhim ahamiyatga ega. Borland Delphi7 dasturlash tilini ishga tushiramiz: Delphi7->File->New->Console Application. (4) tenglamadan foydalangan holda Delphi7 muhutida dastur kodi quyidagicha tuziladi: program Tenglama1; {$APPTYPE CONSOLE} const n=3; var A: array [1..n,1..n] of Real ; B: array [1..n] of Real ; x: array [1..n] of Real ; i, j, k: Integer ; L, G: Real; begin for i:=1 to n do x[i]:=0; writeln('ozod hadlarni kiriting'); for i :=1 to n do begin write('B[',i,']='); read(B[i]); end; Writeln('nomalumlar end; for k :=1 to n-1 do for i :=k+1 to n do begin L:=A[i,k]/A[k,k]; B[i]:=B[i]-L*B[k]; for j :=k to n do A[i,j]:=A[i,j]-L*A[k,j]; end; x[n]:=B[n]/A[n,n]; for i:= (n-1) downto 1 do begin for k:= (i+1) to n do G:=G+A[i ,k]*x[k]; x[i ]:=1/A[i, i ]*(B[i ]-G); G:=0; end; writeln ('Tenglama yechimlari:'); for i:=1 to n do 65 oldidagi koeffisiyentlarni kiriting '); for i :=1 to n do for j :=1 to n do begin Write('A[',i,',',j,']='); begin writeln ('X[', i ,']= ',x[i]:6:4); end; Readln(x[i]); end. Yuqorida chiziqli algebraik tenglamalar sistemasini yechishni sonli usullarda o’rganib Delphi 7 muhitida yechimini topdik. Bunda talabalar “Oliy matematika” kursida matritsalar bilan ishlash, ular ustida turli amallar bajarish, n noma’lumli chiziqli tenglamalar sistemasini yechishning turli usullarini Delphi 7 dasturlash tilida o‘rganish orqali Delphi 7 muhitida ishlash ko‘nikmalarini oshiradi. Bu esa amaliy jihatdan samarali natijalar beradi. Adabiyotlar 1. Yo.Soatov. Oliy matematika. Toshkent “O’qituvchi”, 1995y. 2. Колдаев В.Д. Численные методы и программирование: учебное пособие ИД «Форум»: ИНФРА-М, Москва, 2009г EKSPONENSIAL BAHOLAR Sh.G’.Musurmonova 1 , B.G’.Musurmonova 2 1 Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Qarshi filiali, 2 Qarshi davlat universiteti talabasi Mazkur maqolada {𝜉 𝑛 } o’zaro bog’liq bo’lmagan, matematik kutilmalari bilan markazlashgan va 𝜎 𝑛 2 = 𝜎 2 𝜉 𝑛 = 𝑀𝜉 𝑛 2 dispersiyaga ega bo’lgan tasodifiy miqdorlar ketma-ketligi qaraladi. Shunday tasodifiy miqdorlar yig’indisi uchun quyi va yuqori eksponensial baholar olinadi. Quyidagi belgilashlarni kiritamiz: 1 n n k k S = = , 𝑀𝑆 𝑛 = 0, 2 2 2 1 n n n k k S S = = = Qulaylik uchun indeks 𝑛 ni tushurib qoldiramiz. 66 Teorema: Faraz qilaylik, 𝑐 = max 𝑘≤𝑛 | 𝜉 𝑘 𝑠 | va 𝜀 > 0 ixtiyoriy musbat son bo’lsin. 1) Agar 𝜀𝑐 ≤ 1 bo’lsa, u holda 𝑃 { 𝑆 𝑠 > 𝜀} < 𝑒𝑥𝑝 [− 𝜀 2 2 (1 − 𝜀𝑐 2 )], agar 𝜀𝑐 ≥ 1 bo’lsa, u holda 𝑃 { 𝑆 𝑠 > 𝜀} < 𝑒𝑥𝑝 [− 𝜀 4𝑐 ]. 2) Ixtiyoriy 𝛾 > 0 uchun shunday 𝑐 = 𝑐(𝛾) yetarli kichik va 𝜀 = 𝜀(𝛾) yetarlikattasonlarni topish mumkinki, 𝑃 { 𝑆 𝑠 > 𝜀} > 𝑒𝑥𝑝 [− 𝜀 2 2 (1 + 𝛾)]. Isbot. Qulaylik uchun (1) ning isbotini keltiramiz. Faraz qilaylik, 𝑡 > 0, |𝜉| ≤ 𝑐 < ∞, 𝑀𝜉 = 0 va 𝜎 2 = 𝜎 2 𝜉 Shunday qilib, |𝑀𝜉 𝑛 | ≤ 𝑡 𝑛 , 𝑀𝑒 𝑡𝜉 = 1 + 𝑡 2 2! 𝑀𝜉 2 + 𝑡 3 3! 𝑀𝜉 3 + ⋯ 𝑒 𝑡(1−𝑡) < 1 + 𝑡 < 𝑒 𝑡 ekanligini e’tiborga olsak, u holda 𝑡𝑐 ≤ 1 bo’lganda 𝑀𝑒 𝑡𝜉 < 1 + 𝑡 2 𝜎 2 2 (1 + 𝑡𝑐 2 + 𝑡 2 𝑐 2 3 ∙ 4 + ⋯ ) < < 1 + 𝑡 2 𝜎 2 2 (1 + 𝑡𝑐 2 ) < exp [ 𝑡 2 𝜎 2 2 (1 + 𝑡𝑐 2 )] va 𝑀𝑒 𝑡𝜉 > 1 + 𝑡 2 𝜎 2 2 (1 − 𝑡𝑐 2 − 𝑡 2 𝑐 2 3 ∙ 4 − ⋯ ) > > 1 + 𝑡 2 𝜎 2 2 (1 − 𝑡𝑐 2 ) > exp [ 𝑡 2 𝜎 2 2 (1 − 𝑡𝑐)] 𝜉 ni 𝜉 𝑘 𝑠 , 𝑆 ′ = 𝑆 𝑠 deb olsak va quyidagi munosabatini e’tiborga olsak, 𝑀𝑒 𝑡𝑆 ′ = ∏ 𝑀𝑒𝑥𝑝 𝑛 𝑘=1 [ 𝑡𝜉 𝑘 𝑠 ]. Biz quyidagiga ega bo’lamiz. exp [ 𝑡 2 2 (1 − 𝑡𝑐)] < 𝑀𝑒 𝑡𝑆 ′ < exp [ 𝑡 2 2 (1 + 𝑡𝑐 2 )] 𝑡𝑐 ≤ 1 bo’lganda (1) tengsizlikni keltirib chiqarish uchun 𝑃[𝑆 ′ > 𝜀] ≤ 𝑒 −𝑡𝜀 𝑀𝑒 𝑡𝑆 ′ < 𝑒𝑥𝑝 [−𝑡𝜀 + 𝑡 2 2 (1 + 𝑡𝑐 2 )] tengsizlikda 𝑡 ni 𝜀 bilan yoki 1 𝑐 bilan almashtirsak 𝜀𝑐 ≤ 1 yoki 𝜀𝑐 ≥ 1 ekanligini e’tiborga olsak, (1) tengsizlikning isboti kelib chiqadi. (2) tengsizlikning isboti ham yuqoridagidek isbotlanadi. 67 Yuqorida keltirilgan eksponensial baholarni shartli bog’liq bo’lmagan tasodifiy miqdorlar uchun ham isbotlash mumkin. Adabiyotlar 1. Sirojiddinov S.X. ,Mamatov M. Extimollar nazariyasi kursi.O’qituvchi, 1978. 2. М. Лоэв Теория вероятностей. М.ИЛ. 1963. 675 стр 3. Кучкаров Я.Х. Вероятностные распределения со значениями в пространствах измеримых функций.-Тошкент ФАН,1984 176 стр 4. 4. Боровков А.А.Теория вероятностей.М.:Наука,1987. Download 3.44 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling