Müəllim: Yavər Cəfər qızı Qasımova, Kəmalə Osman qızı İsgəndərova Fakültə: Kimya İxtisas

Fayl 

http://adpu.edu.az

 

portalından götürülüb. Müəlliflik hüquqları qorunur. Təkrar çap zamanı i

stinad vacibdir. 

 

 

1 

Fənn: Yüksək molekullu birləşmələr kimyası

 

Müəllim: Yavər Cəfər qızı Qasımova, Kəmalə Osman qızı İsgəndərova

 

Fakültə:

 Kimya 

İxtisas: Kimya müəllimliyi

 

Kafedra: 

Üzvi kimya və kimya texnologiyası

 

Təhsil pilləsi: 

Bakalavr 

Laboratoriya 4: 

Radikal polimerləşmə və radikal polomerləşmənin bəzi 

xüsusiyyətləri

 

Plan 

1. 

Stirolun termiki polimerləşməsi

 

2. 

Benzoil peroksidin alınması və təmizlənməsi

 

3. 

Metilakrilatın məhlulda polimerləşməsi

 

4.1. Stirolun 

termiki polimerləşməsi

 

Reaktivlər:

 



  Stirol 



 

Benzol və ya toluol

 



 

Etanol və ya petroley efiri

 

Avadanlıq:

 



 

Dörd ampul

 



 

Dörd 100 ml –

lik 

stəkan

 



 

Dörd farfor çaşka

 



 

Alüminium folqa

 

İşin gedişi:

 

Dörd ampuldan hər birinə 2q (2,2 ml) stirol tökərək ampulların ağzı ə

ri

dilərək 

bağlanır. Alüminium folqaya bükülmüş ampullardan birini 100

0 

C ,dördüncüsünü isə 160

0

C-

də 3 saat 

müddətində qızdırırlar.

 

Qızdırılma temperaturu tənzim olunan elektirik

 

peçlərində və ya qliserin 

hamamında aparılır. Polimerləşmə qurtardıqdan sonra ampullar soyudulur və ağızları ehtiyatla 

sındırılaraq hər birinə

 10-

15 ml benzol (toluol) tökülərək polimer tam həll olanadək qarışdırılır (120

, 

140, 160

0

C 

–

 

də alınan

 

polimerlərin həll edilməsi həlledicini hissə

-

hissə əlavə etməklə aparılır). Sonra 

polimer 

məhlulları ayrı

-

ayrı stəkanlara boşaldılır və ampullar 5 ml benzolla (toluol) yaxalanaraq 

məhlullara əlavə edilir. Stəkanlardakı məhlulların hər birinin üzərində 40

-

50 ml çökdürücü

 

( etanol və 

ya petroley efiri) əlavə edilir, çökmüş polimer 10 ml çökdürücü

 

ilə yuyulur. Bərk halda olan polistrol 

60-70

0

C 

–də vakum –

 

quruducu şkafda sabit çəkiyə gələnədək quru

dulur. 

Fayl 

http://adpu.edu.az

 

portalından götürülüb. Müəlliflik hüquqları qorunur. Təkrar çap zamanı i

stinad vacibdir. 

 

 

2 

4.2. Benzoil peroksidin alınması və təmizlənməsi

 

Kolbada və ya iri sınaq şüşəsində 1 q natrium qələvisi 8 ml suda həll olunur.

 

Alınan məhlul 0

-

5

0

C-

dək soyudulur.

 

Sonra məhlulun üzərinə əvvəlcə çalxalayaraq 2,5

 ml hidrogen peroksid 

damcıladılır, sonra isə 

2ml benzoil-

xlorid əlavə olunur.

 

Qarışığın temperaturu +1

0

C-

dən yuxarı 

qalxmamalıdır. Qarışığı təkrar çalxaladıqda benzoil peroksidin kristalları ayrılır.

 

Alınan kristallar 

süzülür,

 

su ilə yaxşı yuyulur, havada qurudulur.

 

5

6

5

6

2

2

2

5

6

2

2

2

H

OOCC

COO

H

C

O

H

Cl

Na

OH

Na

O

H

Cl

CO

H

C













 

Rombik kristallar şəklində olan benzoil peroksid

 160- 108

0

C- 

də əriyən, yarımparçalanma dövrü 

70

0

C 

–də 13 saat, 100

0

C-

də 24 dəq olan ağ rəngli iysiz maddədir. Quru benzoil peroksid zərbə və 

sürtünmə nəticəsində partlayır.

 

Buna görə də onun alınması, təmizlənməsi, qurudulması və çəkilməsi 

zamanı bu nəzərə alınmalıdır. Təmizləmək üçün götürülən benzoil–peroksidin miqdarı 2 qramdan çox 

olmama

lıdır.

 

50-100 ml 

–lik stəkanda 2q benzoil peroksid minimum miqdarda xloroformda həll edilərək 

məhlul başqa bir stəkana

 

süzülür və süzüntüyə büzla soyudulmuş ikiqat həcmdə etanol tökülür. 

Qarışıq buzlu suda soyudulur. Çökmüş benzoil peroksid kristalları süzülür və vakuu

m

–

quruducu 

şkafda otaq temperaturunda qurudulur.

 

4.3. Metilakrilatın məhlulda polimerləşməsi

 

Reaktivlər:

 



  Metilakrilat 



 

BP və ya AİBN

 



  E

tanol və ya izooktan

 



 

Benzol və ya dixloretan

 

Avadanlıq:

 



 

Dörd ampul

 



  Bir 50 ml

–lik, dörd 100 ml

-lik 



  S

təkan

 



 

Su hamamı və ya

 termostat 



 

Alüminium f

olqa 

İşin gedişi:

 Otaq temperaturunda 50-ml-

lik stəkanda 12 q (12,6 ml) metilakrilatda 0,18 q BP və 

ya AİBN həll edilir və alınan məhlul bərabər miqdarda dörd ampula bölünür. Amullardan birinə 1ml, 

Fayl 

http://adpu.edu.az

 

portalından götürülüb. Müəlliflik hüquqları qorunur. Təkrar çap zamanı i

stinad vacibdir. 

 

 

3 

ikincisinə 2ml, üçüncüsünə 3ml, dördüncüsünə isə 4ml benzol və ya dixloretan əlavə olunur. 

Ampulların ağzı ehtiyatla əridilib bağlanaraq

 

folqaya bükülür və temperaturu 70

0

C olan su hamamı və 

ya termostatda 4saat saxlanır.sonra amullaların ağzı ehtiyatla sındırılır, lazım gələrsə polimer 

məhlulu

 

(məhlul çox özülü olduqda)

 

həlledici ilə durulaşdırılaraq stəkanlara keçirilir. Hər stəkana 50

-

60 ml çökdürücü (etanol və ya izooktan) əlavə etməklə polimetilakrilat çökdürülür

, 

bir neçə dəfə 

çökdürücü ilə yuyulur və farfor

 

çaşkalara keçirilərək vakuum–

qu

ruducu şkafda 60

0

C 

–də qurudulur.

 

Ədəbiyyat

 

1. 

Əkbərov O.H., Əkbərov E.O. Yüksək molekullu birləşmələr kimyasından praktikum. Bakı, 

Universitet nəşr., 2002

 

2. 

Əkbərov O.H., Əzizov A.Ə., Əkbərov E.O. Yüksək molekullu birləşmələr kimyası. Bakı, 

Universitet nəşr., 

2004 

3. 

Əkbərov O.H., Əzizov A.Ə. Yüksək molekullu birləşmələr kimyası, Bakı, Universitet nəşr., 

2007