Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalar universiteti

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT 

TEXNOLOGIYALAR UNIVERSITETI 

 

 

 

 

Veb dasturlashga kirish fanidan 

 

 

 

 

 

 

 

Gurux: WEB 005. 

Bajardi: Xayriddinov Sobirjon. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Toshkent 2020 

YAKUNIY NAZORAT ISHI. 

Variant No 55. 

 

 1. HTML da ro’yxatlarning ikki xil ko’rinishi mavjud: 1) Tartiblangan ro’yxatlar; 

2)Tartiblanmagan ro’yxatlar.  

  Tartiblangan ro’yxatlar 

 (ordered list – tartiblangan ro’yxat) tegi yordamida 

yoziladi va ro’yxatning har bir elementi 

 tegi ichiga yoziladi. Misol uchun 

ikkinchi kursdagi fanlar ro’yxatini tuzamiz: 

 

   Ko’rib turganimizdek, tartiblangan ro’yxatda barcha ro’yxat elementlari birdan 

oltigacha sonlar orqali tartiblab chiqildi.  

   Bundan tashqari bizda ro’yxat ichida yana bir ro’yxat yaratish imkoniyati ham 

mavjud: 

 

 

 

 

 

 

 

  Endi esa bu tegning atributlarini ko’rib chiqamiz.  Birinchi atribut bu type atributi. Bu 

atribut yordamida ro’yxatimizning turini aniqlaymiz. Misol uchun sonli, harfli, rim 

raqamli: 

 

 

 

 

 

    Keyingi atribut reversed atributi. Bu atribut ro’yxatni oxiridan boshlab tartiblaydi: 

 

   Keyingi atribut start atributi. Bu atribut ro’yxatni biz kiritgan qiymatdan boshlab 

tartiblaydi: 

 

   Agar bizga ro’yxatdagi tartib kerak bo’lmasa, unda tartiblanmagan ro’yxatdan 

foydalanishimiz mumkin bo’ladi. Tartiblanmagan ro’yxat 

 (unordered list – 

tartiblanmagan ro’yxat) tegi yordamida yaratiladi. Bu ro’yxatda sonlar yoki harflar 

o’rniga turli shakllar qo’yiladi: 

 

 

 

 

    Tartiblanmagan ro’yxatlarni  qulay tomoni ularni  belgilari  o’rniga ikonkalarni  ham 

qo’llash mumkinligidadir: 

 

 

   2.CSS da word-break atributidan agar so’zlar uzunligi blok uzunligidan oshib 

ketganda so’zlarni qanday tarzda keyingi qatorga o’tkazish kerakligini belgilashda 

foydalaniladi.  

     Word-break ning uch xil qiymati mavjud. Bular: 



  Normal – so’zlarning mumkin bo’lgan joyidan bo’ladi va keyingi qatorga 

o’tkazadi. 



  Keep-all – bu qiymat ham huddi normal qiymatidek so’zlarning mumkin 

bo’lgan joyidan bo’ladi va keyingi qatorga o’tkazada, ammo bu qiymat CJK 

(xitoycha-yaponcha-koreyscha tekstlar) bilan ishlamaydi. 



  Break-all – bu qiymat so’zning ixtiyoriy ikki harfi orasidan bo’lib keyingi 

qatorga o’tkazib yuboradi: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  Word-wrap atributi uzun so’zlarni keyingi qatorga o’tkazish kerak yoki yo’qligini 

belgilaydi. U faqat ikkita qiymatni qabul qiladi: 



  Normal – so’z usha qatorning o’zida qolaveradi. 



  Break-word – so’z ixtiyoriy nuqtasidan bo’linadi va keyingi qatorga 

o’tkaziladi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

    

So’nggi atribut esa writing-mode atributidir. U yordamida so’zlarning gorizontal yoki 

vertikal joylashishini belgilash mumkin bo’ladi. U uchta qiymatni qabul qiladi: 



  Horizontal-tb – yozuvni gorizontal joylashtirib beradi 



  Vertical-rl – yozuvni vertikal joylashtirib beradi 

 

 

 

 

3.CMS (Content Management System) – bu dinamik ma’lumotli web-sahifalarni 

ishlab chiqish va ta’minlashga imkon beruvchi maxsus dasturiy ta’minot hisoblanadi.  

   Xar bir CMS kontentlar boshqarish bo’yicha o’z yo’liga ega bo’ladi. CMS 

quyidagilarga bo’linadi: 



  ECMS – Enterprice Content Management System (Tashkilot masshtabida 

kontentni boshqarish tizimi) 



  WCMS – Web Content Management System (Veb kontentni boshqarish tizimi) 

CMS quyidagicha ishlaydi: 

1)Shablon tanlanadi 

2)Sayt kontentlari matn ko’rinishida yoki HTML ko’rinishida ma’lumotlar bazasida 

saqlanadi.  

3)Kontent tanlangan shablonga joylashtirilib, foydalanuvchiga ko’rsatiladi. 

    CMS tizimlarining afzalliklari quyidagilar: 



  Veb sayt tez ishlab chiqilishi 



  Moslashtirish osonligi 



  Foydalanish oson va juda qulayligi 



  Navigatsiya avtomatik generatsiya qilinishi va sozlanishi 



  Kontent ma’lumtlar bazasida saqlanishi. 

Hozirgi kunda quyidagi CMS sistemalar mavjud: 

PHP 

JAVA 

.NET 

 

  WordPress 

  Drupal 

  Joomla 

  Typo3 

 

  OpenCMS 

  Magnolia 

  DotCMS 

 

  Dotnetnuke 

  Majoportal 

  Kentico 

  Sitefinity 

  Umbraco