Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti ma’lumotlar bazasi Mustaqil ish mavzu: Ma`lumotlar bazasi modellari Guruh: 316-21 Bajardi: Nyutonov Shahriyor Tekshirdi: Dilobar Husaydinova toshkent – 2022 Mavzu

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI


Ma’lumotlar bazasi
Mustaqil ish


MAVZU: Ma`lumotlar bazasi modellari


Guruh: 316-21
Bajardi: Nyutonov Shahriyor
Tekshirdi: Dilobar Husaydinova


TOSHKENT – 2022


Mavzu: Ma`lumotlar bazasi modellari

Reja:

1. 
   Ma’lumot modeli tushunchasi.
   
2. 
   Ierarxik (shajara) ma’lumot modeli.
   
3. 
   Tarmoqli ma’lumot modeli.
   
4. 
   Mohiyat aloqa modeli
   

Ma’lumot modeli tushunchasi.

Zamonaviy MBBT lari datalogik bosqichda xilma–xil ma`lumotlar bazasi bilan ishlashni ta’minlaydi. Hozirgi kunda eng ko‘p o‘rganilgan va keng ishlatiladigan ma’lumot modellari mavjud. Ma’lumot modeli bu ma`lumotlar bazasini ma’lumot elementlari to‘plami orasidagi bog‘lanish strukturalarini tasvirlovchi umumiy sxemadir. Ma’lumot modelini 3 ta kerakli komponentasi mavjud:

1. 
   Mavjud bo‘lgan ma’lumot strukturalarini aniqlash vositalari majmuasi;
   
2. 
   Ma’lumotlarni qidirish va takomillashtirish uchun MB holatiga qo‘llaniladigan amallar to‘plami.
   
3. 
   Oshkor holda MB holatini aniqlovchi va bir butunligini ta’minlovchi vositalar to‘plami.
   

Hozirgi kunda ma`lumotlar bazasida 3 ta ma’lumot modeli ko‘p ishlatiladi:
Ierarxik modellar.
Ierarxik modellarda yozuvlar daraxtsimon strukturali ko‘rinishda bo‘ladi. MBBTlardan ba’zi birlari faqat ierarxik tuzilishga ega bo‘lganlari bilan ishlatiladi. Ierarxik tuzilishli ma’lumotlar sodda yaratiladi. Bu ko‘pincha tadbiqlarda qulay, lekin ma’lumotlarni ko‘plari daraxtsimon strukturali bog‘lanish tabiatiga ega emas.

• 
  Ierarxik modelda ma`lumotlar strukturasi daraxtsimon formada bo`ladi.
  
• 
  Eng yuqori satxda bitta ob`yekt bo`lib u ildiz deb nomlanadi.
  
• 
  Ushbu ob`yekt ikkinchi satx ob`yektlari bilan bog`lanadi.
  
• 
  Ikkinchi satx ob`yektlari faqat uchinchi satx ob`yektlari bilan bog`lanadi
  

Tarmoq ma’lumotlar modeli
Agar munosabatdagi joriy element bir necha berilgan elementga ega bo`lsa, bunday bog`lanishlarni ierarxik strukturalar bilan tavsiflab bo`lmaydi.
Bunday tuzilmalar tarmoqli graflar bilan tavsiflanadi. Tarmoqli strukturalarda element ixtiyoriy
boshqa element bilan boglanishi mumkin. Ya’ni, tarmoqli bir necha kichkina ob’ektlardan to`plangan yirik ob’ekUshbu chizmada boglanishlarni tarmoqli modelda tasvirlanishi keltirilgan.



Relyatsion ma`lumotlar bazasi

• 
  Relyasion MB – o‘zaro bog‘langan jadvallardan iborat. Har bir jadval bir turdagi ob’ektlar to`g‘risida ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi. Barcha shunday jadvallar to‘plami MB tashkil etadi.
  
• 
  MB tashkil etuvchi jadvallar tashqi xotira kataloglarida fayl ko‘rinishida joylashadi va bu fayllarni boshqa hujjatlar kabi ko‘chirishimiz mumkin.
  
• 
  Ammo MB jadvallari boshqa hujjatlarga qaraganda ko‘p foydalanuvchili ma’lumotlarga murojat qilish rejimini tashkil etadi.