Muhammad ibn Muso Al-Xorazmiy merosi va didaktik qarashlari

xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"
xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">
Muhammad ibn Muso Al-Xorazmiy merosi va didaktik qarashlari
Muhammad ibn Muso Al-Xorazmiy merosi
va didaktik qarashlari

Xorazm fan olamiga kolib, bu haqida xorazmshunos olim S.P.Tolstov shunday deydi: far) Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy, al-Majusiy al-Qatrabbuliy Xorazmning madaniy markazlaridan biri bolar oilasida dunyoga keldi.

Xorazm fanining Sharq fani tarixidagi olgan antik va afrig geometriya, tirigonometriya, astronomiya, topografiya, ximiya, minerologiya va tabiy fanlar oarab fanior o.




Bousi olim bolalik va oich targandi, bu tillardagi kitoblarni mutolaa qildi va el nazariga tushib olim bodod xalifasi Horun ar-Rashid oli al-Mamun noiblikni poytaxti Marv (hozirgi Mari)ga kelib tezlikda unga bolkalar (Xuroson va Movarounnahr)da yashovchi olimlar va shoirlarni oplab inipgina olimlar qatori al-Xorazmiy ham Marvga keladi va oyadi. Olim bu maskanda zamonasining komun otasi ozini xalifa deb edodga qoz akasi xalifa al-Aminni taxtdan tushirdi. 819 yilda bir guruh saroy ahli va Marvda tododga xalifalikni markaziga kelib oDonishmandlik uyiBayt ul-hikmatibor berdi. Bu ilmiy markaz qoshida ulkan kutubxona mavjud bolyozmalar emas, balki yunon, fors, hind, suryoniy va boshqa tillarda yozilgan qomunning tirishqoqligi va olimlarning saymun bu ilmiy markazda va xalifalikdagi barcha fanlar rahbari qilib vatandoshimiz Muhammad ibn Muso al-Xorazmiyni tayinladi.
VIII-IX asrlarda arab xalifaligining poytaxti Bagtarixiy Madinat as-Salom obodonlashgan, yuksalgan va savdo-sotiq rivojlangan shahar hisoblangan. Al-Xorazmiyning ilmiy faoliyati ana shu Bagdod xalifalari mun (813-833), al-MugBayt al-hikmaoniy, Habash al-Hasib, Xolid ibn Abdumalik al- Marvarrudiy, Yahyo ibn Abu Mansur, Abbos ibn Sayid Javhariy, Ahmad ibn Abdullo Marvaziy, Muhammad ibn Muso ibn Shokir va boshqalar hamda xalifalikning barcha viloyatlaridan chaqirilgan eng yaxshi olim va tarjimonlar ham ishlaganlar.

Al-Xorazmiy matematika, geometriya, astronomiya, tarix, geografiya va boshqa fanlarga doir kotamiz:

Al-kitob al-muxtasar fi hisob al-jabr val-muqobalaAljabr va almuqobala hisobi haqida qisqacha kitobalgebralgan. Risola XII asrdayoq lotin tiliga tarjima qilinib, risolasi nomi bilan butun Evropaga tarqalgan.




Kitob fi hisob al-hindHind hisobi haqida kitobqqizgacha bo yordamida istalgan sonni yozish, ular bilan arifmetik tosha raqamlar bilan ifodalangan sonlardan kvadrat ildiz chiqarish qoidalarini izohlab berilgan.
Kitob al-jam (shish va ayirish haqida kitoblida saqlangan va olaligicha keltirgan.




Zij al- XorazmiyKichik SindhindAstronomik jadvallarKitab surat al-arzErning suratiGeografiyadod xalifaligida oMa nomli atlasning tuzilishi hamda kolgan.




Kitob al-amal al-asturlab Asturlob yasash haqida kitob (.




Amal assa at fi basit-ar-ruxamaMarmar taxta yuzasida soatlarni yasash haqida risola (nalishini aniqlash haqida azimutini aniqlash va soat kvadranti haqida risola ().




Mukhula, tug.



Risala fi mar i hilal Hilol ko).




Maqala fi-istixraj ta rix al-yahud va a yadihimYahudiylar kalendari va bayramlarini aniqlash haqida risola () oindisi va oz ijod maskani bodod shahrida olamdan oz qimmatini saqlab, avlodlar olqishiga sazovor boyi jahon jamoatchiligi bilan birgalikda Xiva shahrida 1983 yilda nishonlandi. Hozirgi kunda mamlakatimizdagi bir talay ilmiy ochalar olimning nomi bilan ataladi.
http://fayllar.org