Muhit at Tavorix

Muhit at Tavorix
Saroy urug’i Qarshi va Shahrisabz oralig’ida yashagan. Muallif Abdulazizxon taxt egallaganidan so’ng, biroz vaqt o’tib Karmina ga keladi. Buxoro hukumatini Iskandar devonbegi saroyga topshirib ketadi. Demak, o’sha vaqtda saroy urug’I ma’lum darajada siyosiy obroga ega bo’lgan
Kitobda Qatag’on urug’I haqida yozilgan. Bu urug’ shimoliy Afg’oniston atroflarida yashagan.
Imomquli Kelachi (qalachi) bu qabila haqida ham yozilgan. Imomquli kelachi1681 yil Subhonqulixon shu odamni turkisotn tomonga yonaltiradi. Ni Nasafni jam ilish uchun jo’natdi. 47 b

1681 yil 28 oktabrda Subxonqulixon taxtga chiqdi. Uni 4 ta odam bular: amirlar: Hodimbiy otaliq, Imomquli devonbegi, Qulibiy devonbegi, Muahmmadjonbiy devonebi taxtga oq kigizda olib bordi.

O’sha vaqtda Subxonqulixon ning munshiysi Oxund mullo mir Muhammad munshiy bo’lgan.
Subxonqulixon nig sarkardalari bu Xushikabiy yuz. Iskandar devonegi saroy, xoja Quli devonbegi o’tarchi Xurrambiy hoji os va voshqalar bo’lgan.
O’tarchi shaklada beriladi bu kitobda bu qabilaning nomi. Ular Subxonqulixoning taxtga chiqishida asosiy rol o’ynagan. xoja Quli devonbegi o’tarchi bo’lgan. 58 b
Asarda Xitoy-qipchoq urug’arini Anushaxonning kelishi va yengilganidan so’ng Miyonkol tarafga chekinadi. Ikki urug’ “yo’ldan ozgan va ko’rnamak” xorazmliklar bn birga ketadi.
Anushaxon 3 marta ham kelganida Miyonkolga chekinadi va yan a xitoy qipchoq urug’lari bn birlashadi. 1685 y 7 uyilda bo’lagn. 64 b
Anushaxon Samarqanda uylanadi. Unga qizni Xoja Quli o’tarchi tavsiya qiladi. 64 b
Demak ular o’rtasida keng urush bo’ldi. Siddiq Muahmmad keyin Ismatulloni oatasi oldiga jo’natdi.
Subxonqulixon va S Muhammad o’rtasida jang bo’ladi. Jang tafsilaotlaridan tushungan S m otasiga Imat ni jo’natadi, keyin otasi kelgan elchiga qo’shib, Qilich biy turkmanni ham jo’natadi.
Mirzo muahmmad aminni yana S Subxonqulixonga jo’natadi. 77 b
S Muhamadni o’limga hukm qilishda xonga maslahat bergan amirlardan biri Tangriberdi parvonachi bo’lgan u orlot qabilasidan bo’lib, Subxonqulixon yaqin amirlaridan biri bo’lgan. \
Aytiladiki, Anusha Urganjiy Subxonqulixon Balxdaligidan foydalanib, yana Buxoroga Xujum qiladi. Shu payt Xorazmda Isyon bb o’g’li Xudaydodni to’ra qilib ko’taradi.
1688 yil 30 oktabrda Amir G’oyib Nazar devonbegi xon oldiga kelib, Eron shohi Shoh Sulaymon taxtga chiqaanini bayon qilmaganini, Subxonqulixon ni mensimagannini aytdi va agar xon xohlasa, safaviylarning chegara hududidagi Bolo Murg’obni bosib olib xonga tortiq qilishini aytadi. Xon ruxsat berganidan so’ng u bu shahar qal’asini bosib oladi.. ma’lum janglar bo’ladi. Murg’ob hokimi Abdulla sultonni o’zi bilan olib keladi. Keyin Bolo Murg’obda Ming Yor Muhammad va uning qabilasni o’sha joyga qoldirib ketadi. 100 b.

Demak, Xushikabiy yuz Marv ga 1689 yili 12 noyabrda yurishdan keyin buxoroga kelganida ujoyda ikki davlat Rum va Qashg’ar elchilari kelganlini yozadi. Rum elchisi xonning safaviylarga qarshi kurashga sherik likda yordamiga javoban kelgan. Qash’ar elchisi Qirg’izlardan hokimiyatni olish uchun yordam so’rab kelgan edi. Mo’minbiy Yobu ni rum elchisi bilan birga elchi qilib Rumga jo’natadi.

Yobu o’zbek urug’aridan biri. Dabu va Karmana oraliqlarida yashagan.
Subxonqulixon Balxga Uchunchi bor yo’lga tushadi. U Nasafda dam oladi va uni Muhammad Ibrohimbiy juda zo’r kutib oladi. Shu joyda xon Xoja va Xojamyor mang’itlarning xondan qochib shahrisabzga ketganliklarini biladi. Mang’it urug’I Qarshi atroflarida yashagan. 107b
Shukurbiy Xоji Turkman xorazm xoni Ernakxonga qarshi Qorako’lga jo’natilgan amirlardan bir. Turkamnlar ham siyosiy yuqori lavozimlarda bo’lganligini korish mumkin. Ular shuningdek, Mahmudbiyning Badaxshonga yurushi vaqtida u bn birga qatnashgan.
Rahimbiy Yuz Subxonqulixon davrida otaliq darajasiga ko’tarilgan. 131

Subhonquloxon Mahmudbiy qatag’on bilan urushda o’z jangchilari bilan birga qalmoqlardan ham foydalangan. 142 b

Bu jangda qipchoqlar ham qattiq jang qilgan. 143
Odilbiy ming ming qabilasidan. Balxda otaliq vazifasida bo’lgan.