Muhit. Ekologik omillar. Muhitga organizimlarining moslashishi. Reja

3. Issiqlik elektr stansiyalari atmosfera havosini ifloslantiruvchi manba sifatida. Issiqlik 
elektr stansiyalari orqali olinadigan elektr quvvati asosan ko'mir, mazut, gaz kabi yoqilg'ilar 
yonishining hosilasidir. Masalan, 1kvt/ soat elektr quvvati olish uchun 290-350 gr ko'mir 
kerak bo'ladi. Tabiiyki, toshko'mirning yonishi patijasida uchuvchi chang, qurum, kul 
paydo bo'ladi. Bu murakkab aralashmalar zaharli gazlar bilan birga atmosfera havosiga 
tushadi. 
Toshko'mir tarkibidagi oltingurgut yonish jarayonida sulfidangidridlarga aylanadi, u esa o'z 
navbatida, havo havzasiga tushib uni ifloslantiradi. Moddalar yonishidan hosil bo'lgan 
yuqori darajali harorat- alanga atrofida havodagi tajovuzkor azot oksidiga aylanadi. 
Atmosfera havosida uchib chiqadigan is gazi va uglevodorodlar salmog'i yoqilg'i (ko'mir) 
yoqilayotgan jarayonga bog'liq bo'ladi.toshko'mir qanchalik to'la-to'kis yonsa, chiqindi 
moddalar 
shunchalik 
kam 
bo'ladi. 
Ma'lumotlarga qaraganda, 1000 mvt kuchga ega bo'lgan issiqlik elektr stansiyalari yil 
davomida 3800 tonna turli tarkibli zaharli chiqindilarni atmosferaga chiqarib tashlaydi. 
Shuningdek 1 tonna toshko'mir 83,4 kg oltingurgut oksidini, 44,1 kg azot oksidini, 374 kg 
changni,1,1 kg is gazini, 0,4 kg uglevodorodlarni va 0,01 kg aldegidlarni ajratadi. 
Ma'lumki, issiqlik quvvatini olish uchun juda ko'p miqdorda toshko'mir yoqiladi, buning 
natijasida 
zaharli 
SO
2
gazi 
ajralib 
chiqadi. 
Toshko'mir o'zining tarkibida tabiiy holdagi har-xil oltingurgut birikmalarini saqlaydi. 
Jumladan, Kuznesk ko'miri tarkibida 0,4%, Donesk ko'mirida 1,7-3,7%, Kizel ko'mirida 
5,1% oltingurgut unsuri bor. Bu ko'mirlar qaerda va qancha miqdorda yoqilishidan qat'iy 
nazar, atmosfera havosini sul'fit angidridi bilan zararlaydi. Masalan, 1 tonna qo'rg'oshin 
eritilsa- 8,8 tonna rux eritilsa- 0,88 tonna sulfit angidridi ajralib chiqadi. 
Issiqlik quvvatini olishda tabiiy gazdan ham foydalaniladi. Hozir tabiiy gazdan 
hayotimizning barcha jabhalarida keng ko'lamda foydalanilmoqda. U yoqilg'i sifatida juda 
qadrlanadi. 1 kvt/ soat elektr quvvatini olish uchun 150-170 gr gaz kerak bo'ladi. Mabodo 
gazning yonishi etarli darajada bo'lpmay, chala yonadigan bo'lsa, u holda atmosfera 
havosiga tajovuzkor omillardan bo'lmish is gazi, uglevdorodlar, sulfit angidridi va yana 

---

boshqa 
narsalar 
ajralib 
chiqishi 
mumkin. 
Biz quyidagi yonilg'idan qancha miqdorda zararli gazlar chiqishi mumkinligini ko'rsatishga 
harakat 
qilamiz. 
Jadvalda keltirilgan ma'lumotlardan ko'rinib turibdiki. Oltingugurt oksidi gazning miqdori 
yoqilg'idagi oltingugurt miqdoriga bog'liqdir. Buning isboti uchun quyidagi misolni 
keltiramiz: mazut yoqadigan elektr stansiyasi mazut tarkibidagi oltigugurt tarkibiga qarab 
ko'plab 
zararli 
moddalarni 
chiqarib 
tashlashi 
mumkin. 
Mazut tarkibida oltingugurt miqdori 3,5% ni tashkil qilsa, oltingugurt oksidining 1 sutkali 
chiqindisi 728 tonnaga teng bo'ladi, oltingugurt miqdori 4,5% ga etsa, uning chiqindisi 
sutkasiga 
936 
tonnaga 
etar 
ekan. 
Nyu-york shahrida yil mobaynida yoqiladigan ko'mir atmosfera havosiga 1,5 mln tonna 
oltingugurt gazi havoni ifloslantiruvchi manbalardan bir necha km uzoqlikdagi atmosfera 
havosi 
borligi 
aniqlangan