Mulkiy va ekologik soliqlar” fanidan Irlandiyada mulkiy va ekologik soliqlar

3. Ekologik yoki atrof-muhit soliqlarining ahamiyati.
Bugungi kunda dunyoning ko'plab mamlakatlari ekologik soliqlarni barqaror amaliyotni rag'batlantirish va ekologik muammolarni hal qilish usuli sifatida joriy etishdi. Ushbu soliqlar ko'pincha korxonalar va jismoniy shaxslarni atrof-muhitga ta'sirini kamaytirishni rag'batlantirish va atrof-muhit tashabbuslari va tabiatni muhofaza qilish harakatlarini moliyalashtirish uchun mo'ljallangan.
Ekologik soliq, shuningdek, atrof-muhit solig'i sifatida ham tanilgan, atrof-muhitga salbiy ta'sir ko'rsatadigan faoliyatdan olinadigan soliq shaklidir. Ekologik soliq tushunchasi 1900-yillarning boshlarida mamlakatlar atrof-muhitni muhofaza qilish zarurligini anglay boshlaganlarida ildiz otgan.
Birinchi ekologik soliq 1920 yilda Shveytsariyada undirilgan bo'lib, u erda jamoat transportidan foydalanishni rag'batlantirish uchun avtotransport vositalaridan foydalanganlik uchun soliq undirilgan. 1960-yillarda qo'shma Shtatlar havoning ifloslanishini kamaytirish uchun qo'rg'oshinli benzinga soliq joriy qildi.
1970-yillarda Evropaning bir qator mamlakatlari atrof-muhitni muhofaza qilish uchun pestitsidlar, o'g'itlar va boshqa kimyoviy moddalarga soliq solishdi. 1975 yilda Shvetsiya issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirish uchun uglerod solig'ini joriy qildi. Buning ortidan boshqa mamlakatlar, shu jumladan Daniya va Finlyandiya ham uglerod soliqlarini joriy qildilar.
1990-yillarda ekologik soliq tushunchasi global ekologik harakat tezlashishi bilan yanada ommalashdi. Ko'pgina mamlakatlar chiqindilarni yo'q qilish va energiya iste'moli kabi atrof-muhitga salbiy ta'sir ko'rsatadigan faoliyatga soliqlarni joriy qila boshladilar.
Bugungi kunda ekologik soliqlar ko'plab mamlakatlar tomonidan barqaror amaliyotni rag'batlantirish va atrof-muhitga zararni kamaytirish uchun ishlatiladi. Ushbu soliqlar ko'pincha sanoat va boshqa faoliyat natijasida atrof-muhitga etkazilgan zarar xarajatlarini qoplash usuli sifatida ishlatiladi. Shuningdek, ular jismoniy shaxslar va kompaniyalar uchun ekologik toza amaliyotlarni qabul qilishni rag'batlantiradi.‌‌
Ekologik va atrof-muhit soliqlarining ahamiyati, tabiiy resurslarimizni qayta tiklash, atrof-muhitimizni muhofaza etish, klimat o'zgarishlariga qarshi kurashish va insoniyatning sog'lom hayot qilish imkoniyatlarini saqlashga yordam beradi.
Ekologik soliqlar, atrof-muhitning tozaligi va yuqoridagi o'zgarishlarga olib keladigan xavfli moddalarning tashqi ko'rinishi bo'lib, bizning tabiiy resurslarimizni qayta ishlashimiz uchun zarurdir. Bu, qator turli turdagi materiallar, quritish, kimyo va boshqa moddalar bo'lishi mumkin. Ekologik soliqlarning to'plamiga qarshi kurashish, bizning atrof-muhitimizni muhofaza qilish va insoniyatning sog'lom hayot olish imkoniyatlarini saqlash yordam beradi.
Atrof-muhit soliqlari esa, atrof-muhitning to'zaligi va yuqori moddalar tartibi o'zgarishlari yoki yuqori moddalar tartibidagi o'zgarishlar yuzasidan olib keladigan xavfli moddalarning tashqi ko'rinishi bo'lib, bizning atrof-muhitimizni muhofaza qilishni zarur qilar. Bu, qator turli turdagi atrof-muhit soliqlari bo'lishi mumkin, masalan, kimyo moddalari, zagrash moddalari, va boshqalar.
Ekologik va atrof-muhit soliqlarini kamaytirish, bizning atrof-muhitimizni muhofaza qilish va klimatik o'zgarishlariga qarshi kurashishga yordam beradi. Bizning tabiiy resurslarimizni qayta tiklash, atrof-muhitimizni muhofaza qilish va insoniyatning sog'lom hayot olish imkoniyatlarini saqlash, bizning jahonimizda o'ziga xos o'rin tutadi.
Atrof-muhit solig'ining ahamiyati haqida ba'zi qo`shimcha ma'lumotlarni taqdim eta olaman.
Atrof-muhit solig'i, ekotaks (ekologik soliqqa tortishning qisqartmasi) yoki yashil soliq - bu atrof-muhitga zararli deb hisoblangan faoliyatdan olinadigan soliq va iqtisodiy rag'batlantirish orqali ekologik toza faoliyatni rivojlantirishga qaratilgan.
Atrof-muhit solig'i-bu jismoniy shaxslar va korxonalarni ekologik toza amaliyotlarni qabul qilishni rag'batlantirish uchun hukumatlar tomonidan amalga oshiriladigan soliq turi. Ushbu soliq odatda qazib olinadigan yoqilg'ini iste'mol qilish yoki issiqxona gazlarini ishlab chiqarish kabi atrof-muhitga salbiy ta'sir ko'rsatadigan faoliyatdan olinadi.
Atrof-muhit solig'ining ahamiyati uning barqaror rivojlanishga ko'maklashish va atrof-muhitni muhofaza qilish qobiliyatidadir. Atrof-muhitga zarar etkazadigan faoliyatga soliq solish orqali hukumatlar jismoniy shaxslar va korxonalarni bunday faoliyat bilan shug'ullanishdan qaytarishi va ularni yanada barqaror amaliyotni qo'llashga undashi mumkin. Bu issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirishga, tabiiy resurslarni tejashga va ekotizimlarni himoya qilishga yordam beradi.
Bundan tashqari, atrof-muhit solig'idan olinadigan daromad atrof-muhitni muhofaza qilish va tiklash loyihalarini moliyalashtirish uchun ishlatilishi mumkin. Bu iqlim o'zgarishiga qarshi kurashish, ifloslanishni kamaytirish va barqaror rivojlanishga yordam beradi.
Umuman olganda, atrof-muhit solig'i barqaror rivojlanish va atrof-muhitni muhofaza qilishning muhim vositasidir. Bu inson faoliyatining atrof-muhitga salbiy ta'sirini kamaytirishga yordam beradi va shaxslar va korxonalarni yanada barqaror amaliyotni qo'llashga undaydi.‌‌
Atrof-muhit solig'i tarixi 19-asrda Evropada ifloslanish va resurslarning kamayishi bilan bog'liq muammolarni hal qilish uchun birinchi ekologik soliqlar joriy qilingan paytdan boshlanadi. 20-asrda ekologik soliqlar hukumatlar uchun ekologik muammolarni hal qilish vositasi sifatida ko'proq e'tibor qozondi.
Ekologik soliqlarning dastlabki misollaridan biri bu edi Britaniya ko'mir tutunini kamaytirish jamiyati 1898 yilda ko'mir yoqadigan fabrikalardan tutun chiqindilarini kamaytirish uchun tashkil etilgan. Jamiyat toza yoqilg'idan foydalanishni rag'batlantirish uchun ko'mirga soliq joriy qildi.
1970-yillarda Qo'shma Shtatlar toza havo to'g'risidagi qonun qo'rg'oshinli benzin uchun soliqni o'z ichiga olgan. Ushbu soliq transport vositalaridan qo'rg'oshin chiqindilarini kamaytirishga va havo sifatini yaxshilashga yordam berdi.
1980-yillarda Evropa Ittifoqi energiya sarfini soliqqa tortish orqali issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirishga qaratilgan energiya solig'i bo'yicha direktivani joriy etdi.