Mundarija: I. Kirish 1

2.1
Qurilish materiallari - binolar (inshootlar) qurish va taʼmirlashda ishlatiladigan tabiiy va sunʼiy ashyolar hamda buyumlar. Umumiy ishlarga moʻljallangan (mas, sement, beton, yogʻoch materiallar) va maxsus (mas, akustika materiallari, issiklik izolyatsiya materiallari, oʻtga chidamli materiallar) xillari bor. Þttttyggóū Texnologik va ekspluatatsiya alomatlariga koʻra quyidagi asosiy guruhlarga boʻlinadi. Tabiiy tosh materiallar — mexanik ishlov beriladigan togʻ jinslari (qoplama plitalar, chaqiq tosh, shagʻal va boshqalar). Keramik materiallar va buyumlar — tuproqli xom ashyolardan qoliplash, pishirish yoʻli bilan tayyorlanadi (qarang Keramika, Gʻisht). Anorganik bogʻlovchi moddalar — suv bilan aralashganda plastik boʻtqaga, keyin toshsimon holatga aylanadigan kukunsimon materiallar (sement, gips, ohak va boshqalar). Beton va qorishmalar — bogʻlovchi moddalar, suv va toʻldirgichlar aralashmasidan olinadigan, maʼlum fizik-me-xanik va kimyoviy xossalarga ega boʻlgan tabiiy tosh materiallar. yirik oʻlchamli yigʻma konstruksiyalar va buyumlar tayyorlashda yengil betonlar ishlatiladi. Konstruktiv elementlarning egilish va choʻzilishga mustahkamligini oshirish uchun beton poʻlat armaturalar bilan birgalikda tayyorlanadi (qarang Temirbeton, Temir-beton konst-ruksiyalar). Metallardan qurilishda, asosan, poʻlat prokatlar ishlatiladi. Poʻlatdan armaturalar, bino karkaslari (sinchlari), quvurlar, trubo-provodlar, yopma materiallar va boshqa tayyorlanadi. Shu bilan birga alyuminiy qotishmalaridan ham foydalaniladi. Issiqlik izolyatsiya materiallari (mineral paxta, penobeton, asbest, penoshisha, fib-rolit va boshqalar) bino, inshoot, sanoat jihozlarining oʻraladigan konst-ruksiyalari uchun, quvurlarning issiklik izolyatsiyasi uchun ishlatiladi. Organik bogʻlovchi moddalar va gidroizolyatsiya materiallari — bitumlar, ruberoid, tol, asfalt-beton va boshqa Polimeryaarta sin-tetik polimerlar asosida tayyorlanadigan materiallarning katta guruhi kiradi. Ular pollarga toʻshashda (li-noleum, relin va boshqalar), konstruksion va pardozlash materiallari (shisha-plastlar, bezak plyonkalar), issiqlik va tovush izolyatsiya materiallari (pe-noplasshlar, shishaplastlar) sifatida ishlatiladi. L o k va boʻyoqlar — boʻyaladigan konstruksiya sirtida bezak va himoya qoplamasi hosil qiladi. Ular organik va anorganik bogʻlovchi moddalar asosida tayyorlanadi. Bulardan tashqari Qurilish materiallariga shisha (oyna) va plastmassalar ham kiradi.
Oʻzbekistonda Qurilish materiallaridan sogʻtuproq, sement, alebastr, ganch, qum, shagʻal, marmar va yogʻoch mavjud. Qurilish materiallari uchun Oʻzbekiston Respublikasi standartlarida jami 120 tadan koʻp standart qabul qilingan (2005-yilgacha).
2.2
Oxirgi yillarda qurilish materiallari sanoatini rivojlantirishga alohida eʼtibor berilayotganligi natijasida, bugungi kunda ushbu tarmoq mamlakat iqtisodiyotining “drayver” sohasiga aylanmoqda.

AOKAda «Oʻzsanoatqurilishmateriallari» uyushmasi tomonidan oʻtkazilgan brifingda 2016-2021-yillarda sohada amalga oshirilgan islohotlar natijasi va 2022-2026-yillardagi ustuvor vazifalar xususida maʼlumot berildi.
— Tahlillarga eʼtibor qaratadigan boʻlsak, 2016-yilda 6,8 trillion soʻmlik qurilish materiallari ishlab chiqarilgan boʻlsa, islohotlar amalga oshirilishi natijasida oʻtgan yilda bu koʻrsatkich 22 trillion soʻmni, joriy yil yakuni bilan esa 24,2 trillion soʻmni tashkil etib, 2016-yilga nisbatan 3,5 baravarga oshdi. Shuningdek, mazkur davrda eksport boʻyicha koʻrsatgich ham 5,2 baravarga oʻsdi. 2016-2021-yillarda sohaga investitsiyalar jalb qilish borasida ham izchil ishlar amalga oshirilib, 2016-yilda sohaga jami 360 million dollarlik investitsiya jalb qilingan boʻlsa, joriy yil yakuni bilan ushbu koʻrsatkich 1 620 million dollarni tashkil etishi va ushbu davrga nisbatan investitsiya hajmini 5,6 barobarga oshirish moʻljallanmoqda, — deydi uyushma boshqaruv raisining birinchi oʻrinbosari Azizbek Bahodirov.
Sohada mahsulotlarni mahalliylashtirish orqali, ularning importini optimallashtirish masalalariga ham alohida eʼtibor qaratib kelinmoqda. Jumladan, joriy yil yakuni bilan mahalliylashtirish dasturi doirasida 17 turdagi 920 milliard soʻmlik mahsulotlar ishlab chiqarish va natijada 86 million dollarlik qurilish materiallarining importini oʻrnini bosish moʻljallanmoqda.
Tarmoqni yanada takomillashtirish, sohaga xorijiy investorlarni keng jalb qilish, eksport koʻrsatkichlarini oshirish hamda yangi sanoat korxonalarini tashkil etish maqsadida 2022-2026-yillarda qurilish materiallari sanoatini rivojlantirish dasturi ishlab chiqildi.
Unga koʻra 2026-yilga borib tarmoq boʻyicha mahsulotlar ishlab chiqarish hajmini 42,3 trillion soʻmga yetkazish va bunda yuqori qoʻshilgan qiymatli mahsulotlarning ulushini 2016-yildagi 32,3 foizdan 53 foizgacha yetkazish belgilangan.
Natijada, asosiy turdagi qurilish materiallariga boʻlgan talab mahalliy ishlab chiqaruvchilar tomonidan toʻliq qoplanadi. Jumladan, gazobeton, issiqlik saqlovchi izolyatsiya materiallari, qurilish oynasi, sement kabi mahsulotlar boʻyicha ichki talab qoplanib, mahsulotlarning bir qismi xorijga eksportga yoʻnaltiriladi.

Biznesning tobora rivojlanib borayotgan landshaftida, ehtimol, hech bir hodisa elektron tijoratning yuksalishidan ko'ra chuqurroq va kengroq ta'sir ko'rsatmagan. Raqamli asr an'anaviy tijorat chegaralari tanib bo'lmaydigan darajada cho'zilgan davrni boshlab berdi. Elektron tijorat nafaqat mavjud biznes modellarini buzdi, balki butun dunyo bo'ylab korxonalar faoliyatini tubdan o'zgartirdi. An'anaga ko'ra, korxonalar o'zlarining mahalliy yoki mintaqaviy bozorlarida cheklangan. Elektron tijoratning paydo bo'lishi bilan korxonalar to'satdan chegarasiz dunyoda ishlaydilar. Internetning global qamrovi kompaniyalarga ilgari orzu qilgan bozorlarga kirishga imkon beradi. Kichik hunarmandchilik biznesi yoki transmilliy korporatsiya bo'ladimi, elektron tijorat butun dunyo bo'ylab mijozlar bazasiga kirish imkonini beradi. Elektron tijorat jismoniy va raqamli vitrinalar orasidagi devorlarni buzdi. Endi korxonalar mijozlarga bir vaqtning o'zida bir nechta kanallar orqali murojaat qilishlari mumkin. Korxona g'isht va ohak mavjudligini saqlab turishi mumkin, shu bilan birga onlayn-do'konni boshqaradi, uchinchi tomon platformalari orqali sotadi va hatto sotish uchun ijtimoiy tarmoqlardan foydalanadi. Savdo kanallarining bunday diversifikatsiyasi tez o'zgaruvchan bozorda ko'proq moslashuvchanlik va barqarorlikni ta'minlaydi. Raqamli olam mijozlar bilan muloqot qilishning ko'plab usullarini taklif etadi. Elektron tijorat platformalari orqali korxonalar shaxsiy xarid qilish tajribalarini yaratishi, o'tgan xaridlar asosida mahsulotlarni tavsiya qilishi va moslashtirilgan marketing xabarlarini yuborishi mumkin. Mijozlarning fikr-mulohazalari va sharhlari mahsulotni ishlab chiqish va biznes strategiyalarini shakllantirishda, mijozlar bilan mustahkam munosabatlarni rivojlantirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Elektron tijorat korxona faoliyatining ko'p jihatlarini soddalashtirdi. Inventarizatsiyani boshqarish Real vaqt rejimida kuzatish orqali samaraliroq bo'lib, ortiqcha zaxiralash yoki zaxiralash xavfini kamaytiradi. Buyurtmani bajarish jarayonlari ko'proq avtomatlashtirilgan, vaqtni tejash va inson xatosini kamaytirish. Ta'minot zanjiri boshqaruvi texnologiyaning integratsiyasi, shaffoflik va hisobdorlikni oshirish bilan rivojlandi. Ma'lumotlar ko'pincha raqamli asrda yangi neft deb ataladi va elektron tijorat korxonalari unda suzmoqda. Har bir bosish, ko'rish va sotib olish qimmatli ma'lumotlarni yaratadi. Tahlil va ma'lumotlarga asoslangan tushunchalar orqali korxonalar mahsulotni ishlab chiqish, marketing strategiyalari va mijozlarga xizmat ko'rsatish to'g'risida xabardor qarorlar qabul qilishlari mumkin. Bu korxonalarga o'zgaruvchan bozor dinamikasiga javoban tez moslashish va innovatsiyalar kiritish imkoniyatini beradi.Elektron tijorat korxonalarni mijozlarga xizmat ko'rsatish takliflarini oshirishga undadi. Jonli chat, chatbotlar va AI-ga asoslangan mijozlarni qo'llab-quvvatlash vositalari odatiy holga aylandi. Mijozlarning so'rovlariga o'z vaqtida javob berish, 24/7 mavjudligi va muammosiz qaytish jarayonlari kutilgan narsaga aylandi. Mijozlarga alohida xizmat ko'rsatish elektron tijorat landshaftida raqobatdosh ustunlikdir. Elektron tijoratning tezkor tabiati moslashuvchanlikni talab qiladi. Elektron tijoratni qabul qiladigan korxonalar ko'pincha bozor tendentsiyalari va iste'molchilar talablariga javob berishda chaqqonroq. Raqobatbardosh bo'lish zarurati mobil tijorat, raqamli hamyonlar va kontaktsiz to'lovlar kabi sohalarda innovatsiyalarni kuchaytirdi. Elektron tijorat sezilarli o'zgarishlarga olib kelgan bo'lsa-da, kiberxavfsizlik tahdidlari, onlayn firibgarlik va maxfiylik kabi muammolarni ham keltirib chiqaradi. Korxonalar doimiy ravishda rivojlanayotgan raqamli landshaftga moslashishi va xavfsizlik choralari va muvofiqligiga sarmoya kiritishi kerak.

Xulosa qilib aytganda, elektron tijorat bozor imkoniyatlarini kengaytirish, savdo kanallarini diversifikatsiya qilish, mijozlarning faolligini oshirish, operatsiyalarni soddalashtirish, ma'lumotlarga asoslangan qarorlar qabul qilishni rag'batlantirish, mijozlarga xizmat ko'rsatishni yaxshilash, biznesning chaqqonligini rivojlantirish va innovatsiyalarni yoqish orqali korxonalar faoliyatida inqilob qildi.. Texnologiyalar rivojlanib borayotganligi sababli, elektron tijoratning kuchini qabul qiladigan va ishlatadigan korxonalar dinamik va tobora kengayib borayotgan raqamli bozorda muvaffaqiyat qozonishga tayyor. Bu shunchaki bir vositasi emas; bu korxona operatsiyalari juda mohiyatini qayta shakllantirgan bir o'yin-changer bo'ldi. Elektron tijorat korxonalar uchun tejamkor modellarni joriy etdi. Onlayn do'konlarda ishlash ko'pincha g'isht va ohak joylariga nisbatan kamroq jismoniy resurslarni talab qiladi. Korxonalar ijara, kommunal xizmatlar va do'kon xodimlari bilan bog'liq xarajatlarni minimallashtirishi mumkin. Bundan tashqari, raqamli marketing yuqori maqsadli bo'lsa-da, an'anaviy reklama usullariga qaraganda ancha tejamkor bo'lishi mumkin.

Elektron tijorat platformalari bozorni o'rganish uchun bebaho imkoniyatlarni taqdim etadi. Korxonalar Real vaqt rejimida mijozlarning xatti-harakatlari, afzalliklari va tendentsiyalarini kuzatishi mumkin. Ushbu ma'lumot mahsulotni ishlab chiqish va innovatsiyalar uchun oltin sifatida xizmat qiladi. Kompaniyalar o'zlarining mahsulot takliflari va marketing strategiyalarini mijozlarning fikr-mulohazalari va bozor tendentsiyalari asosida tezda moslashtirib, raqobatbardosh bo'lishlarini ta'minlaydilar. Elektron tijorat xususiylashtirish va shaxsiylashtirish uchun to'siqni oshirdi. Korxonalar o'z veb-saytlari va marketing xabarlarini mijozlarning shaxsiy imtiyozlarini qondirish uchun moslashtirishi mumkin. Misol uchun, Amazonning tavsiya mexanizmi mijozning o'tgan xaridlari va ko'rish tarixiga asoslangan mahsulotlarni taklif qiladi. Shaxsiylashtirishning ushbu darajasi mijozlar tajribasini oshiradi va sotishni kuchaytiradi. Elektron tijorat ta'minot zanjiri logistikasini qayta aniqladi. Korxonalar dunyoning turli burchaklaridan mahsulotlarni etkazib berib, global ta'minot zanjirlarini osonlikcha o'rnatishi mumkin. Bundan tashqari, dropshipping tushunchasi korxonalarga mahsulotlarni inventarizatsiyasiz sotishga imkon beradi. Bu omborxona va inventarizatsiyani boshqarish bilan bog'liq xavf va xarajatlarni kamaytiradi. Elektron tijorat barqarorlik harakatlariga ham ta'sir ko'rsatdi. Korxonalar ta'minot zanjirlarini optimallashtirish, jismoniy do'konlarga bo'lgan ehtiyojni kamaytirish va ekologik toza qadoqlash echimlarini amalga oshirish orqali uglerod izini kamaytirishi mumkin. Elektron tijorat platformalari o'sib borayotgan ekologik ongli iste'molchilar bazasiga murojaat qilib, ekologik toza atributlarga ega mahsulotlarni targ'ib qilishi mumkin. Elektron tijorat tadbirkorlikni demokratlashtirdi. Kichik biznes va startaplar bozorga kirish uchun pastroq to'siqlar bilan kirishlari mumkin. Etsy va eBay kabi onlayn bozorlar hunarmandlar va mustaqil sotuvchilar uchun global auditoriyaga erishish uchun platformalar taqdim etadi. Bu korxonaning barcha darajalarida iqtisodiy o'sish va innovatsiyalarga yordam beradi. Elektron tijorat kengroq raqamli transformatsiya harakatining asosidir. Elektron tijoratni to'liq qabul qiladigan korxonalar ko'pincha sun'iy intellekt, kengaytirilgan haqiqat va blockchain kabi rivojlanayotgan texnologiyalarni o'zlashtirishda birinchi o'rinda turadi. Ushbu texnologiyalar mijozlar tajribasini yanada oshiradi va eski biznes muammolariga yangi echimlarni taqdim etadi. Elektron tijoratning korxonalarga transformatsion ta'sirini oshirib bo'lmaydi. Bu marketing va sotishdan tortib ta'minot zanjirini boshqarish va mijozlarga xizmat ko'rsatishgacha bo'lgan biznes operatsiyalarining deyarli barcha jihatlariga ta'sir qildi. Texnologiya rivojlanishda davom etar ekan, korxonalar dinamik elektron tijorat landshaftida rivojlanish uchun tezkor, innovatsion va mijozlarga yo'naltirilgan bo'lishi kerak. Elektron tijorat-bu vosita emas; bu tobora raqamli dunyoda o'sish, samaradorlik va moslashuvchanlikni rivojlantiradigan korxona evolyutsiyasi uchun katalizator. Uning potentsialini tan oladigan va ishlatadigan korxonalar 21-asr biznes landshaftida uzoq muddatli muvaffaqiyatga erishish uchun eng yaxshi mavqega ega.