Mundarija Kirish. Yo‘l loyihalanayotgan joyning iqlimi. Berilgan yo‘l toifasi uchun texnik me’yorlar

Yo‘lning toifasi
Hisobiy tezliklar
Asosiylari	Joyning murakkab qismi uchun
	Past-baland	Tog‘li
Ia Ib II III IV V	150 120 120 100 80 60	120 100 100 80 60 40	80 60 60 50 40 30

Har qaysi toifadagi yo‘lning barcha qismlari hisobiy avtomobil uchun har hil tabiiy iqlim sharoitlarini hisobga olgan holda hisoblanishi lozim, ammo bu loyihada, yo‘lni asosiy me’yoriy ko‘rsatkichalarini SHNQ 2.05.02-07 ga asoslanib belgilanadi. Yo‘l qatnoq qismining ko‘ndalang nishabliklari harakat tasmalari soni va iqlim sharoitlariga qarab 4-jadval bo‘yicha belgilanadi.

4-jadval

Yo‘lning toifasi	Ko‘ndalang nishablik
Ia va Ib Ko‘ndalang kesimda har qaysi qism nishabligi 2 tomonga bo‘lganda Nishabligi bir tomonga bo‘lganda ajratuvchi tasmadan keyin 1 va 2 tasmada 3 va keyingi tasma	15 15 20
II-IV	15

Nishabligi ikki tomonlama bo‘lgan ko‘ndalang kesimda yo‘l yoqasi nishabligini qatnov qisminikiga qaraganda 10-30%₀ ga ortiq qabul qilish lozim. Yo‘l elementlarining o‘lchamlari SHNQ 2.05.02-07 5-jadvalga asosan aniqlanadi.

5-jadval

Yo‘l elementlarining o‘lchamlari	Avtomagistral		Tezkor yo‘l	Odatdagi yo‘l turi
	Toifasi
	Ia	Ib			II	III			IV		V
Harakat tasmalarining umumiy soni	4 va undan ortiq	4 va undan ortiq			2	2			2		1
Harakat tasmasi kengligi,m	3.75	3.75			3.75	3.5			3.0		2.5
yo‘l yoqasi kengligi, m	3.75	3.75			3.75	2.5			2.0		1.75
Yo‘l yoqasidagi chetki tasma kengligi, m	0.75	0.75			0.75	0.5			0.5		-
Yo‘l yoqasining mustahkamlangan qismi kengligi, m	2.5	2.5			2.0	1.5			1.0		-
Yo‘l o‘qi bo‘ylab to‘siqlar o‘rnatilmaganda markaziy ajratuvchi tasmaning eng kam kengligi, m	6.0	5.0			-	-			-		-
Yo‘l o‘qi bo‘ylab to‘siqlar o‘rnatilganda markaziy ajratuvchi tasmaning eng kam kengligi, m	2 m + to‘siq kengligi	-					-	-		-
Ajratuvchi tasma chetidagi xavfsizlik tasmasining kengligi, m	1.0	-					-	-		-
Yo‘l poyining kengligi, m	28.5 va undan ortiq	27.5 va undan ortiq			15.0	12.0			10.0		8.0

Yo‘l toifasi-IV
Harakat jadalligi 200-2000 dona/sutka
Hisobiy tezliklar
Asosiy tekislikda tezlik – 80 km/soat
Past va baland joylarda – 60 km/soat
Tog‘li hududlarda tezlik – 40 km/soat
Yo‘l kondalang kesimining asosiy o‘lchamlari
Avtomobil yo‘lining poyi va qatnov qismi ko‘ndalang kesimining asosiy o‘lchamlari yo‘lning toifasi va vazifasiga ko‘ra SHNQ 2.05.02-07 ning 5- jadvaliga asosan qabul qilinadi.
Ko‘ndalang kesimdagi asosiy ko‘rsatkichlar
Tasmalar soni – 2 ta
Qatnov qismi eni – 3.0 metr
Yo‘l yoqasi eni – 2.0 metr
Yo‘l yoqasini chekkasi – 0.5 metr
Yo‘l yoqasini mustahkamlangan qismi – 1.0 metr
Yo‘l poyi eni – 10 metr

Xaritada berilgan A va B punktlar oralig‘ida trassa variantlarni o‘tkazib, ularni texnik-iqtisodiy jihatdan solishtirish.
Menga berilgan topshiriqqa asosan xaritada A va B nuqta rasmdagidek berilgan bo‘lib, rasmdagi qalam bilan A va B nuqta birlashtirilgani havo yo‘li, A va B nuqtalar orasini qizil chiziq bilan birlashtirilgani trassaning 1-varianti, qora chiziq bilan chizilgani esa trassaning 2-varianti.

Hisob quyidagi tartibda bajariladi
Trassa (yo‘l) variantlarini loyihalash uchun talabaga yo‘l o‘tadigan joyining 1:25000 yoki 1:50000 masshtabdagi xaritasi beriladi.
Topshiriqda ko‘rsatilgan A va B nuqtalari orasida yo‘lning kamida ikkita varianti xaritaga chiziladi va ular o‘zaro taqqoslanadi (6- jadval ). Trassaning variantlari haritaga chizilgandan so‘ng ular piketlarga ajratiladi.

1-rasm . Egrining elementlari. α- burilish burchagi, R-radius, T- tangens, В-bissektrisa, D-domer, E-egrining qiymati.
1-variant burilishlar 1 ta bo‘lib, 53⁰ ni va radiusi esa 1000 metrni tashkil qiladi.
E=πRα/180=(3,14*1000*53)/180=418 metr
T=R*tg(α/2)=1000*tg26.5=499 metr
B=100 metr
D=2T-E=2*223-418=28 metr
Ikkinchi variantda burchakalar 44 gradus va 50 gradus bo‘lgani uchun ikkinchi variantni shunchaki hisob kitob qilib to‘g‘rilar va egrilar jadvalini tuzub unga malumotlarni yozamiz.
BU1
E=πRα/180=(3,14*1000*44)/180=768 metr
T=R*tg(α/2)=1000*tg22=404 metr
B=80 metr
D=2T-E=2*404-768=40 metr
BU2
E=πRα/180=(3,14*1000*50)/180=872 metr
T=R*tg(α/2)=1000*tg25=466 metr
B=100 metr
D=2T-E=2*466-872 =60 metr

To‘g‘rilar va egrilar jadvali

Burchaklar					Egrilar												To‘g‘rilar
t/r	BU ni joylashuvi		Burchak		Egri elementlari,m						Egri boshi			Egri oxiri				BU oraliq masofa S,m		To‘g‘rini uzunligi P,m		Rum yo‘nalishi		Azimut
	PK	+	Chap	O‘ng		R	T	E	B	D		PK	+		PK	+
0	1	2	3	4		5	6	7	8	9		10	11		12	13			14		15		16		17
1-variant
TB	0	00																			1477		25’		25’
BU1			41.8			500	223	47	28	17			77		19	95			4/8		405		22’		22’
BU2
TO	19																		418		1882
2-variant
TB																					1193		25		25
BU1			45	500		107	392	41	22	11		93	15		85				392		715		22		22
TO																			392		1908

O‘lchash natijasida olingan ma’lumotlar asosida variantlarni taqqoslab bizga kerakli bo‘lgan samarali variantni yani 1-variantni tanladik. Quyidagi jadvalni variantlarni taqqoslash ko‘rsatilgan.

№	Ko‘rsatkichlar nomi	O‘lchov birligi	Varianti ko‘rsatkichlarining qiymati		Variant afzalligi
			I-v	II-v	I	II
1	2	3	4	5	6	7
2	Trassa uzunligi	Кm	2300	2300	+	-
3	Uzayish koeffitsenti		1.06	1.06	+	-
4	Burilish burchagining o‘rtacha qiymati	Grad	48	45	+	-
5	Eng kichik burilish radiusi	M	500	500	+	-
6	Rejada ko‘rinishni ta’minlash	M
7	Kesib o‘tadigan ariqlar soni	Dona	-	-	-	-
8	Bo‘ylama kesimdagi eng katta nishablik	Promil
9	Trassaning aholi yashaydigan joyidan o‘tgan qismi uzunligi	Km	-	-
10	Trassaning ekinzorlardan o‘tgan qismi uzunligi	Km	-	-
11	Trassaning o‘rmonzordan o‘tgan qismi uzunligi	Km	-	-
12	Yo‘lning qishloq ho‘jalik yerlarini ishg‘ol etgan maydoni	Ga	-	-
13	Bir sathda avtomobil yo‘llarini kesib o‘tish soni.	Dona
14	Yo‘l o‘tkazgichlar soni	Dona