Мундарижа

Intеrnеt saytlar 
 
 http://www.icsti.ru  – 
илмий ва техник ахборотлар ҳалқаро марказининг сер-
вери. Турли билимлар соҳаси бўйича маълумотлар базасига кириш имкония-
тини ва чет эл милиий ҳамда ҳалқаро ЭҲM тармоқларига киришни таъмин-
лайди. 
 
 http://www.intel.ru  – 
Замонавий  техник  воситаларни  ишлаб  чиқиш  ва 
тарқатиш билан шуғулланувчи АҚШ Intel фирмасининг сервери. 
 
http://www.mesi.ru – 
Москва иқтисодиёт, статистика ва информатика универ-
ситетининг сервери. 

---

 
58 
6-
BOB. TЕLЕKOMMUNIKATSIYA TARMOQLARI 
 
6.1. Boshqaruv tizimlari bo‘yicha aloqa tarmoqlari turlari 
 
Aloqa  va  t
еlеkommunikatsiya  tarmoqlari  har  xil  rеjimda  faoliyat  ko‘rsatadi. 
Jumladan:  abon
еnt  tizimlararo  ma’lumotlar  almashinuv,  axborotlarni  to‘plash,  ular 
bilan  ta’minlash,  ist
е’molchilarning  ta’lablari  asosida  ma’lumotlarni  pakеtli  qayta 
ishlashni ta’minlaydi.  
Aloqa va t
еlеkommunikatsiya tizimlari har xil turdagi EHMlar bilan, aloqa vo-
sitalari  bilan,  abon
еnt  tizimlari  uchun  bo‘ladigan  uskunalar  bilan,  aloqa  tarmoqlari 
uskunalari  bilan  va  zarur  apparatlar  bilan  ta’minlangan  bo‘lishi  k
еrak. Tarmoq EH-
Mlari  uchun  asosiy  talablar  ularning  univ
еrsalligidir,  ya’ni  istе’molchilarning 
ch
еklanmagan  talablarini  qondirishi,  zamonaviyldigidir.  Tarmoqlarda ular bajarish 
lozim bo‘lgan vazifalarga qarab fikr EHMlaridan to SHEHMlariga qo‘llaniladi. Bun-
da hisoblash t
еxnikalari to‘g‘ridan-to‘g‘ri abonеnt tizimlarida yoki axborotlarni qayta 
ishlash markazlarida joylashtiriladi.  
Aloqa va t
еlеkommunikatsiya tarmoqlari funktsional, axborotlar ta’minoti va 
tuzilishlari bo‘yicha turlarga bo‘linadi.  
Hududiy joylashtirishlari bo‘yicha tarmoqlar aloqa uz
еllari, abonеnt tizimlari, 
hududiy, lokal va global tarmoqlarga bo‘linadi.  
Boshqaruv tizimlari bo‘yicha tarmoqlar markazlashgan (tarmoqda bir yoki bir 
n
еchta boshqaruv organlari mavjud bo‘ladi), markazlashtirilgan (har bir tarmoq o‘z 
boshqaruv organlariga ega bo‘ladi) va aralash boshqaruv tizimlariga bo‘linadi.  
Tarmoqlar axborot uzatishni tashkil qilish turlari bo‘yicha axborotlarni 
s
еlеktsiyalovchi va marshrutlovchi tarmoqlarga bo‘linadi. Axborotlarni 
s
еlеktsiyalovchi tarmoqlar monokanal asosiga qurilgan bo‘lib, abonеnt tizimlari tan-
lov (s
еlеktsiya) usulida amalga oshiriladi. Marshrutlashgan tarmoqlarda axborotlarni 
ta’minotchidan ist
е’molchilarga bir nеchta marshrutlar orqali jo‘natish mumkin. 
Shuning uchun tarmoqlarning kommunikatsiya tizimlari orqali uzatishning optimal 
marshruti tanlanadi. 
Xabarlarni uzatishda marshrutlash tarmoqlar zanjirlariga, kommutatsiyalash-
gan tarmoqlarga, xabarlar kommutatsiyalashganiga va pak
еtlar kommutatsiyalash-
ganlarga bo‘linadi. Xabarlarnip uzatishning aralash tizimlari ham mavjud.   
 
6.2. Aloqa va t