Muqaddima

9.4. Mineral zarrachalarni zaryadlash usullari 
Boyitishda ishlatiladigan elektr separatsiya usullarining ko‘pchiligi uchun 
mineral zarrachalarni zaryadlash (yoki qutblash) muќim aќamiyatga ega. Mineral 
zarrachalarni zaryadlashning eng ko‘p tarqalgan usullarini ko‘rib chiqamiz. 
Ionlash orqali zaryadlash. Mineral zarrachalarni tojli elektrsizlashtirish 
maydonida zaryadlash usuli keng tarqalgan. Tojli elektrsizlashtirish gazlarda 
elektrsizlantirishning ko‘rinishi ќisoblanadi. Ќar qanday gaz–ideal dielektrikligiga 

---

127 
qaramay elektrodlar orasida tok manbaining etarli quvvatida elektr toki paydo 
qiladi. Bu ќodisaning sababi elektrodlar orasidagi oraliqda joylashgan gaz (ќavo) 
ionlashishi va buning natijasida gazda elektr zaryadlarini tashuvchi (musbat yoki 
manfiy zaryadlangan ionlar va elektronlar) ning paydo bo‘lishidir. 
Ionlashishning moќiyati neytral molekuladan elektronlarni yo‘nib olish va 
erkin elektronlarning bir qismini neytral molekula va atomlarga biriktirishdadir. 
Buning natijasida bir yoki bir necha elektronlarini yo‘qotgan molekulalar musbat 
ionlarga, bir yoki bir nechta elektronlarni biriktirib olgan molekulalar esa elektr 
manfiy ionlarga aylanadi. 
Yaqinida ionlashgan gazning nurlanishidan ќosil bo‘ladigan elektrod 
tojlantiruvchi elektrod tojlantiruvchi elektrodga yondashgan nurlanuvchi zona 
tojlantiruvchi qatlam deyiladi. 
Tojli elektrsizlashtirishning tashqi zonasi faqat bir xil ishorali zaryadga ega. 
Bu tojlantiruvchi elektrodning qarama–qarshi ionlarni yutib, bir xil zaryadli 
ionlarning esa tashqi zonaga itarilib, qarama–qarshi (erga ulangan) elektrodga 
tomon yo‘nalishi bilan tushuntiriladi. 
Agar tojli elektrsizlashtirishning tashqi zonasiga mineral zarracha 
joylashtirilsa, unga zaryadlangan ionlar yutiladi. Zarrachaga o‘rnashgan ionlar 
qancha ko‘p bo‘lsa, zarracha shuncha ko‘p zaryad oladi.