Muqobil va raqobatbardosh investitsiya loyihalari tahlili

kelishi, odatda, quyidagi sabablarga asoslanadi:
1.
Investitsiyalarning eng qisqa fursatda (tez) qoplanishi va yuqori foyda
keltirishi. 
2.
Investorning kapital byudjeti cheklanganligi

---

Investitsiyalar u yoki bu natijalarga erishish yoki muayyan
turdagi
cheklangan
resurslardan
foydalanishning
muqobil
imkoniyatlari ta’minlangan hollarda o’zaro ziddiyatli investitsiyalar
hisoblanadi va raqobatlashuvchi investitsiyalar deb ataladi.
Muqobil (o’zaro ziddiyatli) investitsiyalarni taqqoslash esa ular
ichidan eng yuqori samaralisini aniqlashga va uni ko’zlangan maqsad
yo’lida moliyalashtirishga imkon beradi

---

Muqobil loyihalarni o’zaro taqqoslashda, eng
avvalo:
•
ishlab chiqarish rejasi va hajmi yoki loyiha quvvatiga; 
•
vaqt omiliga; 
•
yangi texnika yoki progressiv texnologiya bo’yicha bajariladigan ish (xizmat) 
hajmiga; 
•
ishlab chiqarish va mahsulotni iste’mol qilishning ijtimoiy omillariga (atrofmuhitga
ta’sirini ham hisobga olgan holda); 
•
moliyaviy ko’rsatkichlarga (baho darajasi, inflyatsiya va kredit uchun foiz stavkalari
darajalari va shu kabilar) e’tiborni qaratish lozim

---

Investitsiya loyihalarining samaradorligi yuqori ko’rsatkichlar asosida ishlab
chiqilgan reja (bashorat)larning haqiqiy bajarilishiga bog’liq bo’ladi. Bu
bashoratlarning hammasi yuqori sifatli, xaridorgir mahsulotlarni ishlab chiqarishga
va yuqori foyda asosida sotishga qaratilgan bo’ladi.
Lekin, loyihalarning texnologik 121 tarkibi (ishlab chiqarish jarayonining
murakkabligi va uzoq davom etishi), loyiha quvvatining bosqichma-bosqich
o’zlashtirilishi va mahsulotni sotish jarayoni kabilarning loyiha samaradorligiga
jiddiy ta’sir ko’rsatishini hisobga olish zarur.

---

Odatda, ob’ektni ishga tushirishning birinchi bosqichining o’zidayoq
to’liq loyiha quvvatiga erishishni rejalashtirilgan investitsiya loyihalarining
aksariyat qismi noreal hisoblanadi. Sababi, turli xil texnologik, ishlab
chiqarish va tijorat qiyinchiliklari oqibatida (sotish hajmining tushib ketishi,
xom ashyo va ishchi kuchi ta’minotidagi nomuvofiqliklar va shu kabilar)
loyihalar ishlab chiqilgan rejalariga mos kelmay qolishligi mumkin.
Ayniqsa, bunday holat loyiha quvvatining birinchi yilining o’zidayoq
to’liq o’zlashtirilishi rejalashtirilgan investitsiya loyihalarida kuzatilishi
mumkin.

---

Chunki,, aksariyat hollarda, mahsulotni ishlab chiqarish va sotish ishlarida
ayrim muammolar yuzaga kelishi mumkin. Shu sababdan loyiha rejasini ishlab
chiqishda uni loyihaning to’liq quvvatiga erishishini investitsiya ob’ektini ishga
tushirgan vaqtning uchinchi-to’rtinchi yillariga kelib, yirik va murakkab loyihalarda
esa 4-7 yillar ichida o’zlashtirishga moslashtirishga harakat qilinadi.
Odatda, bunday rejalashtirish soha, loyiha xususiyatlaridan, ishlab
chiqarishning turlaridan, bozor holatidan kelib chiqib amalga oshiriladi va
mahsulotning uzluksiz va maksimum imkoniyatlar bilan sotilishiga qaratilgan
bo’ladi. Loyihalardagi bu va boshqa jihatlar ular ichidan eng samaralisini tanlashda
ziddiyatli holatlarni keltirib chiqarishi sababli to’g’ri qaror qabul qilish muammosi
har doim dolzarb masala hisoblanadi

---

Muqobil investitsiya loyihalarini amalga oshirish tahlili
Foydalilik (PI) indeksi bo’yicha yuqoriroq
reytingga ega bo’lgan va umumiy qiymati
kompaniya byudjetiga to’g’ri keladigan quyidagi
loyihalarni tanlab olamiz. 
Tanlab olingan loyihalar guruhi bo’yicha
daromadning sof joriy qiymatini (sof keltirilgan
qiymatini) hisoblab topamiz: NPV = 199320 -
130190 = 69130 ming doll. 
PI= 1,53

---

Optimal samaraga ega loyihalar

---

Tahlil natijalaridan ko’rinib turibdiki, mazkur to’rtta investitsiya
loyihalarini amalga oshirish uchun qabul qilish kompaniya uchun foydali
bo’lib,
uning kapitalining sof joriy qiymati 69130 ming doll.ga
o’sishi ta’minlanishi va investitsiyalar rentabelligi esa 53% ni
tashkil etishi ko’rinib turibdi.

---

Muqobil investitsiya loyihalarining bunday taqqoslama tahlili
ular ichidan eng samarali loyihani tanlab olishga va loyihani
moliyalashtirish uchun to’g’ri qaror qabul qilishga imkon beradi.
Umuman, muqobil loyihalar tahlili investorning moliyalashtirish
uchun qabul qilgan loyihasining bexato tanlanishini va ishonchliligini
ta’minlaydi.

---

---

---

•
E’tiboringiz uchun rahmat