Murda o'G'risi… (Mistik, Detektiv hikoya) Muallif: Siroj Qalandar i-bo'lim

Sana	09.12.2021
Hajmi	442.36 Kb.
	#179591

Bog'liq
Murda o'g'risi (Qissa)(1)

MURDA O'G'RISI… (Mistik, Detektiv hikoya)

Muallif: Siroj Qalandar

I-bo'lim

Qishloqda dahshatli xabar tarqaldi. Qabristonga yaqindagina qo'yilgan uchta jasadni o'g'irlab

ketishibdi.

Ko'rimsizgina qishloqqa yetib borganimda barcha bir ahvolda, sodir bo'lgan dahshatdan

vahimaga tushgan. Qabrga qo'yilgan jasadlarni kim yoki nima o'g'irlagani no'malum.

Qarovsiz go'ristonga yetib borganimda qishloq oqsoqollar o'sha yerda ekan. Uch kun ichida

qo'yilgan murdalarning barchasini qabrdan qovlab olishgan, mozorlar atrofida turli yog'och

taxtalar, marhuming tagiga qo'yilgan har xil yaltiroq ko'rpa to'shaklar nam tuproq bilan aralashib

yotardi.

Meni kutib olib go'ristongacha kuzatib kelgan mahalla posboniga tayinlaganim uchun u qabr

boshida to'planganlarga uylariga ketishi mumkinligini, yo'qsa atrofda qoldirilgan izlarni toptab

tashashlari mumkinligini aytdi.

Yig'ilganlar pichir pichir qilishib tezda tarqalib ketishdi. Yonimda faqat mahalla raisi va pospon

qoldi.

Qabr atrofida hech qanday ajabtovur iz ko'zga tashlanmasdi. Biron yarim izlarni ham mahalliy

odamlar alaqachon bosib tashlashgan. Bu ishni kim qilganligi no'malumligicha qolgan.

Qabrlar atrofidan biron g'ayritabiiy izni topishning imkoni bo'lmadi. Faqatgina qabristonning

panjarali darvozasi yonidan ikki kun oldin yoqqan yomg'irdan qolgan ko'lmak chetida og'ir

botinkali odamning oyoq izi topildi.

-Kuzning shunday sovuq kunlarida kim ham yarim tunda qabristonda izg'ishi mumkin?!, dedi

mahalla posponi izni sinchiklab kuzatarkan.

- Siz bu iz aynan yarim tunda qoldirilganini qayerdan bilasiz dedim unga sinchkovlik bilan

tikilarkanman.

Pospon bir zum o'zini yo'qotib qo'ydi. Xuddi tezroq aytmasa uni aybdor qilishadigandek

shoshilib javob qaytardi:

- Shunchaki taxmin qildim, dedi u kalovlanib, murdalarni yarim tunda olib ketishganligi aniqda

shunga bu iz ham yarim tunda qoldirilgan bo'lsa kerak.

- Demak bu iz murda o'g'risiga tegishli ekanligi ehtimoldan holi emas ekanda, dedi mahalla raisi

ham mushohada qilib.

- Hali xulosa qilishga erta, bu iz o'g'riga tegishlimi yoki boshqagami bizda isbot yo'q, lekin,

hozircha shu izdan boshqa tayinli dalilimiz ham yo'q. Shuning uchun uni saqlab qo'ysak

foydadan holi bo'lmaydi.

Mashinamda bunday paytlarda zarur bo'lishi mumkin bo'lgan barcha narsani o'zim bilan olib

kelgan edim. Ular orasidan quruq gips qorishmasini olib keldim va obdon suv bilan aralashtirib

botinkadan qolgan chuqur izga hafsala bilan quyib chiqdim. Gips bir zumda toshdek qotib qoldi.

Uni loydan ajratganimda esa botinkaning gipsdan yasalgan aynan nusxasi hosil bo'ldi qoldi.

Nusxaga qarab o'zim uchun bir ikki narsalarni aniqlashtirib qo'ydim. Botinkaning razmeri 42, uni

o'rta b'ylardagi, og'irligi 65-70 kg atrofidagi erkak kishi kiygan. Bu malumotlarni yon daftarimga

yozib qo'ydimda , nusxani yelim xaltaga soldim.

Gipsdan yasalgan izni mashinamga joylab keldimda, mahalla raisidan o'g'irlangan murdalar

haqida ma'lumot berishini so'radim. Undan bilganlarim shu bo'ldi:

Murdalarning biri yosh yigit, kuni kecha avtohalokatda tanasi majaqlanib ketgan, yana biri yoshi

yetmishdan oshgan folbin kampir, u ham kecha tongda vafot etgan peshinga tuproqqa

qo'yishgan. Uchinchi murda esa yoshi ellikdan oshgan bir fermerga tegishli ekan, kechadan

oldin kuni vafot etibdi, negadir o'z joniga qasd qilibdi, o'zini osib qo'yibdi.

- Ularni bog'lab turadigan biron narsa bormi? Masalan bir biriga qarindoshmi, yo quda andami,

yo bo'lmasam biron boshqa aloqalari bormi? Dedim raisga murojat qilib.

Rais ham ko'z oynagi tepasidan mitti ko'zlarini menga qadab, " yo'q, ular qarindosh ham emas,

biron aloqalari ham borligini eshitmaganman" degan mujmal javob berdi.

- Qabriston qorovuli qayerda? U bilan ham gaplashib ko'rishimiz kerak!

- Bugun uni uchratmadim, bo'lgan voqeani eshitgach, juftakni rostlagandirda, o'zi bugun kechasi

qorovulxonada yotmagan bo'lsa ham kerak, juda mas'uliyatsiz.

- Ha uni ham qayerdan bo'lmasin topishimiz kerak!

Yana biron dalilga ega bo'lish maqsadida go'ristonning omonatgina o'rnatilgan eski yog'och

darvozasidan tashqariga, qabriston biqinidan o'tgan yo'lga chiqdik. Namxush tuproq yo'lni

yaqindagina o'tgan qo'y qo'zilar podasidan qolgan minglab tuyoq izlari qoplagan edi. Darvoza

oldidan esa biron aytarli dalil topilmadi. Tuproq yo'lining oxirida barglari kutilmagan sovuqdan

qovjiragan bepoyon tutzor ko'zga tashlanar, tutzorning oxiri esa qir adirlarga tutashib ketgan edi.

Yo'lining ikkinchi tomoni esa aholisi gavjum qishloq tomonga olib boradi.

Agar murdalarni kimdir o'g'irlagan bo'lsa, darvozadan chiqqanu, qishloq tomonga ketmagan

bo'lishi aniq. Chunki uchta go'rdan murdalarni kovlab olish hazil ish emas, bunga ancha vaqt

ketgan, tong otib qolishi, qishloqda esa biron kimsa ularni ko'rib qolishi mumkin bo'lgan. Ular

ehtimol, murdalarni mashinada olib ketishgan bo'lganlarida ham tong saharlab izg'ib yurgan

mashina kimningdir diqqatini tortishi mumkin.

Shuning uchun o'liklar tutzor tomonga olib ketilgani aniq.

"Olib ketishgan" deb bekorga ko'plik ma'nosida aytayotganim yo'q, bu bir kishining ishi

emasligini ko'nglim sezib turibdi.

- Bu yoqqa yuramiz, dedim tutzor tomonni ko'rsatib.

Shu payt raisga qo'ng'iroq bo'ldi.

Go'shak ortidagi aftidan, ayol kishining gaplarini bir zum tingladida, " uzur ukajon, muhim bir

yumishim chiqib qoldi, buyog'i endi sizning ishingiz, aybga buyurmaysiz" dedi va shoshib

qishloq tomon odimladi.

"Rais ham shunchalik mas'uliyatsiz bo'ladimi?! Shu paytda bundan ham muhim ish bo'lishi

mumkinmi!?" Deb o'yladim unda biroz norozi bo'lib.

- Mayli, yuraqol Rustam(posbonning ismi) bu yog'iga yo'lni ikkalamiz davom ettiramiz,

tutzorgacha borib ko'raylikchi, balki, qo'lga ilinadigan biron nima topilib qolar.

-Hop bo'ladi, men siz bilan aka, dedi Rustam ham shoshilib, balki nariroqda shunaqa izga duch

kelarmiz.

Tutzorga yetib borgunimizcha yo'l ham borgan sari torayaverdi, tor so'qmoq yo'l bo'ylab, qo'y

qo'zilar toptab o'tgan nam tuproqni bosib, nihoyat manzilga yetib keldik.

Hayriyatki, tutzor boshlangan joyda cho'pon podani chap tomonga haydab ketgan ekan,

Yo'lning qolgan qismi yana kengaygan va bepoyon tutzorga kirib ketgan bo'lib, tuyoq izlaridan

holi edi.

Bu paytda kun peshinga oqqan, g'arb tomondagi quyuq qora bulutlar to'sib qo'ygan edi.

Shu tobda tutzor ham vahimali ko'rinish kasb etgan, shoxlari tarvaqaylagan tutlarning

ba'zilarining ildizlari yer ustiga chiqib qolgan, ba'zilari uzoqdan qaraganda allaqanday qo'rqinchli

maxluqni yodga solardi.

- Mana buni qarang, dedi Rustam kutilmaganda. Bu paytda biz tutzor ichiga anchagina kirib

borgan edik.

Rustam o'tirgan holda qandaydir izlarga tikilib turardi. Yoniga borsa ariq chetidagi nam tuproqda

o'sha tanish 42 razmerli og'ir botinkaning izlari turardi.

Shu paytda hayrat bilan aniqlagan narsamiz ham shu bo'ldiki, yerda botinkadan tashqari yana

bir nechta izlarni ham ko'rish mumkin edi. Yalangoyoq odam izlari!!!

- Bu yana nimasi bo'ldi, dedi Rustam hayratdan, qaysi ahmoq shunday sovuq havoda

yalangayoq tutzorda izg'ishi mumkin?!

- Bu izlar shunchaki izg'imagan, e'tibor beryapsanmi, yalangoyoq izlar botinka kiyganning

ortidan ergashishgan, mana, mana bu yerga kelganida botinkali biroz o'ngroqqa yurgan, bu izlar

ham uning ortidan o'ngroqqa burilgan. Ular birga bo'lishgan!

- To'g'ri, dedi Rustam ham tasdiqlab, aftidan yalangoyoq izlar ham bir kishiga tegishli emas, ular

ikki yo uch kishi bo'lganligi aniq! Birgalashib murdalarni kovlab olishgan -u, tutzor tomonga

qarab ketishgan, ularning qabristondagi izlarini esa odamlar bosib tashlashgan. Shuning uchun

u yerda biz bu izlarga duch kelmagan bo'lsak kerak.

Shu tobda negadir Rustam meni shu fikrlariga ishontirishga urinayotgandek tuyilib ketdi.

- Balki, shunday bo'lishi ham mumkin, yoki... hali buni vaqt ko'rsatadi. Biz faqat allaqanday

izlarga ishonib xulosa qilishimiz yaramaydi. Yo'qsa noto'g'ri yo'ldan ketib qolishimiz turgan gap.

Izlar tutzor ichiga qarab ketgan edi. Bu paytda osmondagi yakkam dukkam uvada bulutlarni qizil

rangga bo'yab quyosh bota boshladi.

Qolgan yo'lni cho'ntak fonarining yorug'ida davom ettirdik.

Rustam o'zini bir savol qiynayotganini aytib qoldi.

- Bu izlarni qoldirgan kimsalarning nega faqat bittasi botinka kiyib olgan-u, qolganlari shunday

sovuqda oyoqyalang ketishgan ekan, aka?! Nima deb o'ylaysiz?

Ukajon, agar men o'ylayotgan dahshatli gumonni aytsam qo'rqib ketishing mumkin, dedim

ichimda. Nima bo'lsa ham bu gumonim gumonligicha qolsin, haqiqat bo'lib chiqmasin ishqilib.

Bu gumonimni hozircha siz aziz kitobxonlardan ham yashirishni ma'qul deb hisobladim,

voqealar rivojini kuzataylikchi, balki, hammasi butunlay boshqacha tus olar...

- Menimcha, tiqilinchda qolganlari oyoq kiyimlarini qabristonda unutib qoldirishgan bo'lsa kerak,

dedim beparvo, bu gapimga o'zimning ham kulgim qistadi.

- Birdan uchchalasi-ya?! Rustam hayratlanib bir zum menga tikilib turdi.

- Bo'lmasa, yana nima bo'lishi mumkin, Rustam, hozircha bizda bundan ortiq taxmin yo'q! Men

nimani ko'rgan bo'lsam, sen ham shuni ko'rding. Bundan ortiq xulosa qilishning imkoni yo'q

hozir. Sen ko'nglingni hotirjam qilaver, bu yalangoyoq izlarning kimga tegishli ekanligini albatta

topamiz, menga ishon. Yaxshisi, bu yo'lning qayerga olib borishini, ana u nima ekanligini ayt,

dedim chiroqni tutzorlarning adirga tutashib ketgan uzoq joyidagi allaqanday mitti yorug'likni

ko'rsatib.

- Bu Hasanali cho'ponning uyidagi chiroqning nuri. U mana shu tutzorlar qorovuli, ularga

qaraydi, birov o'tin uchun kesib ketmasin uchun tutlarni muhofaza qiladi. Bundan tashqari, suruv

suruv qo'y qo'zilarini ham shu tutzorda boqadi. Tirikchiligi shundan.

- Unday bo'lsa u bilan ham gaplashib ko'rsak bo'larkan, dedim, balki kalavaning uchini topishga

yordam berar.

- Bo'lishi mumkin, dedi Rustam, har holda u tutzor uchun javobgar odam, bu yerda nimalar

bo'layotganini, kechasi kimlar izg'ib yurganligini ham bilar balki...

Bu paytda kech kuzning achchiq sovug'i zabtiga olgan, borliqni allaqachon tun zulmati

egallagandi. Hatto osmon ham qop qora tusda, yulduzlar sovuqdan qaltiragandek miltillab zaif

nur sochib turardi. Atrofimizni o'ragan bepoyon, katta kichik tutlar esa qorong'uda yanayam

vahimali bo'lib, xuddi har birining ortida kimdir yashirinib turgandek tuyulardi.

Biz esa nam tuproq yo'lda qoldirilgan bu g'alati izlarning ortidan og'ishmay ta'qib qilib borardik.

Izlar goh bir yerda to'xtab qolar, botinkali bir tarafda tursa, yalangoyoqlar bir tarafda to'planishib

qolgan joylarini ham uchratdik, ko'rinishidan shu joyga kelganda botinkali sheriklariga nimadir

deb murojaat etgandek, yoki endi qilishlari kerak bo'lgan vazifalarni maslahatlashib olishgandek

taassurot uyg'otardi.

Balki rostan ham bu izlar murda o'g'rilariga tegishlidir, balki mana shu vahimali tutlar mash'um

voqeaning guvohi bo'lgandir... Agar tillari bo'lganida balki, yaqindagina bir nechta kimsa bu

yerdan oppoq kafanga o'ralgan murdalarni olib o'tishganini aytib berishgan bo'larmidi...

Izlar yana yo'lida davom etgan, yana botinkali oldinda, oyoqyalanglar uning orqasidan

ergashishgan.

- Mayli, dedim Rustamga murojaat etib, bugun shu izlarning oxiriga yetaylikchi, xudo xohlasa

ertaga o'sha Hasanali cho'pon bilan ham bir gaplashib ko'ramiz. Lekin juda uzoqda yashar

ekanda...mashina ham bu notekis yo'llardan yuraolmaydi.

- Aksincha, borsa bo'ladi, tutzorni aylanib o'tish mumkin. Agar qishloqda qabristonning yo'liga

burilmasdan to'g'ri adir tomonga qarab yurilsa va tutzorni aylanib o'tib chap tomonga burilsa yo'l

to'ppa to'g'ri cho'ponning uyiga olib boradi. Tog' etagida Hasanalining uyidan boshqa qo'nalg'a

ham yo'q, uzoqdan yakka o'zi ko'zga tashlanib turadi. Osongina topib borsa bo'ladi.

- Bu ish bilan ertagayoq shug'ullanamiz, Rustam, mana bu yerga qara dedim ajablanib. Shu

payt sho'rxok nam tuproqni doira shaklida yoritib ketayotgan fonarni yerga qadab turardim. Izlar

bundan buyog'iga davom etmagan (muallif:Siroj Qalandar), shu yerdan o'ng tomonga, qalin

tutlar orasiga burilgan edi. Biz kelgan yo'lning qolgan qismida esa eshakningmi, otningmi tuyoq

izlari bor edi. Bizga tanish izlar tutlar orasiga burilgach pala partish bosilgan, xuddi qayergadir

shoshishganga o'xshardi. Fonar yorug'ida endi o'ng tomonga qarab yurdik.

Izlar uzoqqa ketmagan edi, ikki egat yurganlaridan so'ng bir yo'g'on tut daraxtining orqasida

to'planishib qolishgandi. Izlar shundan dalolat berib turardi.

Shu payt negadir cho'ntak fonari ham ishlamay qoldi. Endi biz butunlay zulmatda qoldik.

Qorong'ulikdan Rustamning ovozi eshitildi.

- Exx, chiroq ham o'chib qoldimi? Endi nima qilamiz , aka?! - uning ovoz ohangidan biroz

vahimaga tushganini sezib qoldim. To'g'rida, dahshatli o'g'irlikning iziga tushgan ikki yigitning

yarim tunda, kimsasiz tutzorning qoq markazida umid chirog'idek birdan bir yorug'lik bag'ishlab

turgan fonarlari kutilmaganda o'chib qolsa, kim ham vahimaga tushmaydi deysiz?!

- Negadir izlar ham shu yerda to'xtashgan, endi buyog'iga mana bundan foydalanishimizga

to'g'ri keladi, dedim va cho'ntagimdan chaqmoqtosh( zajigalka) ni olib, "qars" etib yoqdim.

Fonarnikidek bo'lmasa ham, atrofimiz biroz yorishdi, ko'ngil ravshanlashdi.

- O'zi ular nega bu tomonga burilishdi ekan?, dedi Rustam, maqsadlari nima bo'lgan? E'tibor

beryapsizmi, aka, ular mana shu daraxtning orqasida turib qolishgan. Bu yerdan boshqa joyda

izlar uchramaydi. Xuddi shu yerdan osmonga uchib ketishgandek.

- Ular bu yerda juda tiqilishib turgan, dedim izlarni paypaslab. Menimcha, ular nimadandir (yoki

kimdandir) cho'chib yashirinishgan shu daraxtning orqasiga.

Kutilmaganda tut daraxtining taram taram po'stlog'iga tomgan allaqanday suyuqlikning

chaqmoqtosh olovi yorug'ida yaltirayotganini fahmlab qoldim. Sekin qo'limni suyuqlik tomgan

joyga tekkizib ko'rdim. Bu qon edi. Hali qotishga ulgurmagan qon!!!

Rustam ham bu harakatlarimni kuzatib turgan va daraxtda qolgan bu dog' nima ekanligini

allaqachon tushunib yetgan edi. Chaqmoqtoshning xira nuri uning yuzida dahshat ifoda etganini

ko'rsatib turardi.

Shu tobda negadir miyamga avtohalokatga uchragan yigitning jasadi keldi.

"Demak, bu izlar... daraxtdagi bu qon dog'lari... murda o'g'rilariga aloqasi bor bo'lishi mumkinmi.

Endi bunga shubha yo'q!" Bu gaplarni ichimda aytayapman deb o'ylabman, aslida sirtimda ham

yangrayotgan ekan.

- Rustam, dedim uning dahshatdan qotib qolgan yuziga termulib, aftidan, u ham men o'ylagan

fikrlarni miyasidan o'tkazgan edi.- Nima bo'lganda ham, hozir biz nimaga duch kelsak ham aslo

o'zingni yo'qotma!!!

- Aka, ular hali ham shu yerda... shunaqami?, dedi nihoyat ovozi titrab.

- Afsuski shunday, qon hali qotib ulgurmagan, izlar ham yangi... menimcha hozir... ular bizni

kuzatib turishibdi...

Bu gapimdan o'zimning ham vujudim muzlab ketdi. Aksiga olib quyuq tuman tusha boshladi.

- Lekin ular sen aytgandek "osmonga uchib" ketishmagan ko'rinadi. Mana bunga e'tibor ber,

dedim sekin cho'kallab qo'limdagi xira olovni yerga tutarkanman, izlar endi har tomonga qarab

ketgan, shu yerdan tarqalishgan negadir.

Rustam ham biri o'ngga, biri chapga, yana biri boshqa tomonga ketgan bilinar bilinmas izlarni

endi ko'rdi.

- Aka, to'g'risini aytsam, juda qo'rqib ketyapman... bu yerdan tezroq ketishimiz kerak, menimcha

bu insonning ishi emas...balki bu izlar bizni ataylab tuzoqqa tushirish uchun qoldirilgandir?!, dedi

Rustam pichirlab, xuddi balandroq gapirsa birov eshitib qoladigandek.

- Men ham shuni o'ylab turuvdim, bu yerda nimadir g'alati... yaxshisi bu yerga ertaga tongda

kelaqolamiz, o'shanda izlarning ham oxiriga yetarmiz balki.

Qanchalik hotirjam gapirishga urinsam ham, vujudim muzlab borayotganini, dahshatli gumonim

haqiqatga aylanayotganini, bu ishning iziga tushib qanday xatarli vazifani bo'ynimga olganimni

endi anglay boshladim.

Shu tobda bizni kuzatib turishganiga ham ishonchim komil edi. Ichki bir sezgi bilan uzoq

yaqindagi tutlar orasidan bizga o'tkir nigohlar qadalganini aniqladim. Bu yerda nimadir bor,

nimadir g'alati.

Shu onda bizdan o'n qadamcha naridagi tutlar orasidan shitir shitir qilib, allanarsaning yugurib

o'tgani eshitildi.

Zaif chaqmoqtosh olovini o'sha tomonga qaratdim. Afsuski, uning xira nuri ovoz eshitilgan

joygacha yetib bormadi. Quyuq zulmat hech nimani ko'rishga imkon bermadi.

Tag'in boshqa tomondan yana o'sha g'alati shitirlash eshitildi. Bu safar qadam tovushlari aniq,

endi yerda gupillab aks sado berdi. Xavfsizlik uchun kamarimdan to'pponchamni olib, otishga

tayyor qilib qo'ydim.

Rustam ham dahshat bilan goh u tomonda, goh bu tomonda eshitilayotgan vahimali

shitirlashlarga quloq solib turardi.

Shu payt tutzorning yana allaqayeridan g'alati ovoz yangradi.

Arvooo... Arvooo... Arvooo...

Bu insonning ovoziga o'xshardi, uning elas elas eshitilayotganiga qaraganda tovush

yangrayotgan joy bizdan ancha uzoqda.

- Arvoh deyapdimi, aka?!, dedi Rustam titroq ovozda.

Bu paytda u pinjimga tiqilib olgudek menga yaqin turardi.

- Bilmadim, hozir buni o'ylashga qurbim yetmaydi, hozir bu yerdan tezroq ketishimiz kerak,

yo'qsa ertaga o'zimiz arvohga aylanib qolishimiz mumkin.

Men bir narsani aniq bilamanki, atrofimizda izg'iyotgan bu narsalar bizga yaxshilikni ravo

ko'rmaydi. Murdalarni ham ular o'g'irlashgani aniq!

Quyuq tumandan endi osmon ham ko'rinmay qoldi. Qorong'ulikka singib ketgan tutlarning

orqasidan esa biri qo'yib biri olib yugurayotgan narsalarning dahshatli shitirlashi tobora bizga

yaqinlashib borar, qadam tovushlari ham endi aniq eshitilardi. Xuddiki, ular bizni har tomondan

qurshab olishayotgandek...

- Aka, ular bizni aniq ko'rib turishibdi, biz esa ularni ko'rmayapmiz, menimcha, olovni o'chirish

kerak, shunda balki ko'rishmas.

Chaqmoqtoshni o'chirdim, ammo tovushlar o'chmadi.

- Bunday qilamiz, dedim pichirlab, hozir biz yurib kelgan so'qmoq yo'lga chiqib olamizda, o'zimiz

kelgan qabriston tomonga qarab yuguramiz, agar ular ham inson bo'lsa bunday tumanli

zulmatda bizni ko'risholmaydi, qayerga ketganimizni bilmay qolishadi.

- Agar inson bo'lsa... dedi Rustam ko'zlarini bir nuqtaga qadab.

- Nima bo'lganda ham sen o'zingni qo'lga ol, qo'rqma! Orqanga qaramay qabriston tomonga

qarab qoch! Tushundingmi?!

Rustam tasdiqlagandek bosh irg'idi.

- Qani, ketdik bo'lmasa, dedim va birvarakayiga so'qmoq yo'lga qarab otildik.

Tuproq yo'lga chiqib olib, kelishib olganimizdek kelgan yo'limizdan qabristonga qarab yugura

boshladik.

Lekin hammasi biz o'ylagandek bo'lib chiqmadi. So'qmoq yo'ldan yugurayotib ikki yonimizdagi

tutlar orasida deyarli biz bilan birga ketayotgan o'sha vahimali shitirlagan tovushlarni eshitdim.

Hatto, ortimizdan ham bir tekisda yugurayotgan kimsaning og'ir qadam tovushlari ham eshitilib

turardi. Aftidan, bu o'sha botinkali edi.

Ular odam emas!!!

Ulkan tutzorning ichkarisiga anchagina kirib borganimizni endi fahmladim. Qanchalik yugursak

ham bir joyda turgandek tuyular, ikki yonimdan shuvillab o'tayotgan tut daraxtlari esa tugay

demasdi. Go'yo tutzorning oxiri yo'qdek...

Rustamning ham ortimdan hansirab yugurib kelayotganini sezib turardim. Ba'zi joylarda u yetib

olishi uchun tezligimni xiyol pasaytirardim. Lekin, u baribir mendan ortda qolib ketardi.

Kutilmaganda miyamga kelgan fikrni amalga oshirdim. Shartta to'xtadimda, Rustam yonimdan

ship etib o'tib ketgach ortimga burildimda, qorong'ulikka qarata to'pponchadan ikki marta o'q

uzdim.

O'q mo'ljalga tegdi shekilli, qadam tovushlari bir zum tinib qoldi. Lekin hotirjamligim uzoqqa

bormadi. Qadam tovushlari endi yanayam tezlashdi. Unga bu narsa ta'sir qilmasligiga ishonch

hosil qilganimdan so'ng, yana yo'limda davom etib yugura boshladim.

Rustam mendan ancha uzoqlashib ketdi shekilli, uning ham ovozi eshitilmay qoldi. U juda

qo'rqib ketgan bo'lsa kerak.

Yo'lning ikki cheti bo'ylab tutlar orasidan yugurayotgan shitirlashlar endi eshitilmay qoldi.

Nazarimda, ular Rustamni ta'qib qilib ketishgandek edi, undan havotirlana boshladim.

Mening esa ortimdan hamon o'sha bir maromda, xuddi estafedada yugurayotgan sportchidek

qadam tovushlari izma iz kelardi.

Qornim och, sillam quriy boshladi. Tanamdagi bor kuchni to'plab, oyoqlarimga berishga harakat

qilardim.

Mendan besh olti qadam oldinda allaqanday o'xshovsiz govdaning kutilmaganda yo'lga

ko'ndalang yotib olganini fahmlaganimda kech bo'lgan edi. Qorong'uda oyog'im unga turtinib

ketib, ikki uch metr nariga uchib ketdim va boshim qandaydir qattiq narsaga tegib hushimdan

keta boshladim. Shu tobda go'yo, hayolimda uzoq uzoqlarda kimningdir dahshat bilan

chinqirganini ham eshitdim.

Meni ataylab yiqitish uchun yo'lga ko'ndalang yotib olgan bu govda esa odamga tegishlimi yoki

boshqa narsagami, aniqlay olmadim.

Qorong'uning g'ira shirasida biroz bukchaygan govdaning sharpasi o'zini qalin tutlar orasiga urib

ko'zdan g'oyib bo'lganini, meni ta'qib qilib kelayotgan qadam tovushlari ham endi eshitilmay

qolganini, quloqlarim ostida qattiq qarsillagan ovoz ham eshitilganini, keyin uning o'rnini

otningmi, boshqa bir og'ir narsaningmi dupurlashi egallaganini hushimni yo'qotish arafasida elas

elas angladim. Qolgani zulmat...

Ko'zimni ochganimda devorlari loysuvoq qilingan g'aribgina xonada yotardim.

Boshim guvillar,paxtadan to'qilgan qalin mato bilan tang'ib qo'yilgandi.

Miyam qizib ketgan, yuragim xuddi miyamga chiqib olgandek, yuragimning dupillab urishi

boshimda eshitilardi.

Ustimga yopilgan ko'rpani surdimda, o'rnimdan turdim. Yo'q bo'lmadi. Boshim aylanib ketdi.

Karavotga cho'kallab qoldim.

Xona yorug', aftidan quyosh allaqachon ko'tarilgan, men yotgan karavot kichikkina deraza

yonida joylashgan edi. Shundoq yonginamda esa cho'yan pech gurillab turardi.

Xonaning ikkita eshigi va ikkita derazasi bor edi. Ko'rinishidan eshiklarning biri tashqariga,

hovliga olib chiqadi. Yana biri bilan esa qo'shni xonaga o'tish mumkin ekan.

Ortimdagi omonatgina pardani surib tashqariga, hovliga qaradim. Hovli degan bilan

qo'rg'ondevor o'ralmagan ochiq maydon ekan.

Aftidan, uy tepalikda joylashgan bo'lib, tepalikning pastida esa o'sha mash'um bepoyon tutzor

yastanib yotardi. Bu Hasanali cho'ponning uyi edi. (Muallif: Siroj Qalandar)

Birdan kechagi vahimali manzaralar ko'z oldimda govdalandi. O'rnimdan sapchib turdim,

Rustam qani?!,

,lekin tag'in boshim aylanib gandraklab ketdim, omon eson uyiga yetib borganmikin?! Ishqilib

yetib borgan bo'lsin.

Shu payt qo'shni xonaning eshigi g'iyqillab ochilib boshiga qaytarma qora telpak, egniga yengsiz

nimcha kiygan, ozg'in, qoramtur yuzidagi katta katta ko'zlari ichiga cho'kkan, ko'pdan beri

olinmagan soqolida oq tuklar anchayin ko'rinib qolgan, chamasi ellik yoshlardagi kishi kirib keldi.

Bu o'sha cho'pon edi.

- Yo'q, yo'q. O'rningizdan turmang, o'tiravering, uka, bemalol, dedi salomlashish uchun

turmoqchi bo'lganimni ko'rib.

- Rahmat, agar siz bo'lmaganingizda bilmadim ahvolim nima kechardi.

- Rahmatga hojat yo'q, ukajon mendan boshqa odam ham shunday qilgan bo'lardi, boshingiz

omon bo'lsin. Hayriyatki, jarohatingiz chuqur emas, tezda tuzalib ketasiz. Yangangiz o'zi qo'li

yengiz ayolda, boshingizga ham malham surib bog'lab qo'ydi.

Endi o'zimni tanishtirsam, ismim Hasanali, mana shu yerlarda chorvalarimni boqib tirikchilik

qilaman, kasbim shu.

- Meniki esa Siroj, maxsus xizmatda tergovchi bo'lib ishlayman, bu yerlarga ham xizmat vazifan

tufayli kelgandim. Endi mana ahvolimni ko'rib turibsizku, dedim.

- Juda mas'uliyatli kasbda ishlarkansiz, ham xatarli, o'zingizni ehtiyot qilingda. Hali bu bosh

kerak bo'ladi sizga, dedi kulimsirab. Avval iqtisod, keyin siyosat deganlaridek, endi bir

ovqatlanib olmasangiz bo'lmaydi, "obed" ham bo'lib qoldi, ancha kuchdan qolganga ham

o'xshaysiz.

Cho'pon bilan keyingi suhbatni qo'shni xonada, dasturxon ustida davom ettirdik.

Cho'ponning bitta yu bitta o'g'li bor ekan, ancha yillar oldin shaharga o'qishga ketib, o'sha yerda

yashab qolganmish, ishi tig'is, yilda bir yoki ko'pi bilan ikki marta birrovga xabar olgani kelishini

aytib norozi bo'lib ham qo'ydi.

Bu uyda xotini ikkalasi yolg'iz yashasharkan.

- Shuningdek, qo'tonda to'rt beshta qo'y qo'zimiz, sigir buzog'imiz, yana bir nechta toyimiz bor.

Pastdagi tutzorni qo'riqlash menga biriktirilgan, ham qo'riqlab, ham mol hollarni o'sha yerda

boqib, shularni orqasidan kun ko'ramiz.

Hasanali cho'ponning kamtarona so'zlarini eshitib, mehribonligini ko'rib unga nisbatan hurmatim

oshdi.

- Sizni tutzordan qanday topib olganimga qiziqayotgan bo'lsangiz kerak? Hammasi mana

bundan boshlandi, deb hikoyasini boshladi cho'pon.

- Sovuq erta tushgani bois tutzordagi daraxt barglari to'kilib ulgurmasidan sovuq urib ketdi,

barglar tutlarning ostiga to'kilib ko'rpadek uyulib qoldi.

Qo'ylar tut bargini yaxshi ko'rgani uchun kun bo'yi ularni pastda, shu tutzorda boqdim.

Kech tusha boshlagach uyga qaytsam, xotinim bir ahvolda o'tiribdi: " Ha, nima bo'ldi senga",

desam, " Dadasi, anu tatardan sotib olgan sigiringiz qochib ketdi", deydi. " Qanday qochirib

yubording? Sigir qo'tonda bog'langan ediku!", desam, " Kun bo'yi ma'rab jonga tegdi, oldiga

xashak tashlasam yemaydi, shunga pastga olib borib boqmoqchi bo'luvdim, balki to'kilgan

barglarni yeyar, degandim. Bu o'lgur qo'tondan chiqishi bilan urra solib yugurib ketdi, tutzorga

kirib ketganini aniq ko'rdim" dedi. Bu sigirni ikki kun oldin bir tatardan sotib olgandim, uyini, mol

holini sotib, Qrimga ketayotgan ekan. Yaxshi sigir ko'rindi olib qo'ya qolgandim. Keyin bu

mashmasha chiqib turibdi.

Qo'tondagi otimni mindimu, tutzorga qarab jo'nab qoldim.

Tutzorning o'rtasidan o'tgan so'qmoq yo'l bo'ylab yura boshladim. Shu payt qarshimda men

tomon kelayotgan allaqanday sharpalarni ko'rgandek bo'ldim. Balki bu o'sha sigirimdir, degan

umidda ularga yawinlashgan edim, afsuski, adashgan ekanman. Yo'lda hech qanday sharpa

yo'q edi. Aftidan, qorong'uda qiyshaygan tutlarni ko'rib shunday deb o'ylagan bo'lsam kerak.

Cho'pon qilig'ini eslab bir kulib oldi.

Demak, o'sha paytda biz ta'qib qilib kelayotgan izlar o'ng tomonga burilib, xuddi, bir narsadan

yashiringandek, katta tut daraxti orqasida to'planib qolishganining sababini endi tushundim. Ular

cho'pondan qo'rqishgan, negadir...

Uni yaqinlashib kelayotganini ko'rishganu, o'zlarini panaga olgan.

Aziz kitobxon, yodingizda bo'lsa izlar tugagan so'qmoqda bir nechta tuyoq izlarini ko'rgan edik

o'shanda.

- Ancha kech tushib qoldi, cho'pon hikoyasida davom etdi, borliq qop qorong'u edi. Aksiga olib

quyuq tuman tushdi. Shoshilinchda fonarimni olish ham esimdan chqibdi. Tutzorlar oralab

sigirimni izlagancha garangsib yuraverdim. Yaxshiyamki sigirimning nomi esimga tushib qoldi.

Arvooo... Arvooo... Arvooo...

deya uch marta baland ovozda chaqirgan edim, yaqn atrofda adashib qolgan sigirimning

ma'rashi eshitildi.

Ovoz kelayotgan tomonga borib uni osongina topdim, keyin arqonidan ushladimda, otning

orqasidan ergashtirib kelaverdim.

Uyimga yetay deb qolganimda tutzor ichidan ikki marta otilgan o'q ovozini eshitdim. Tutzorni

muhofaza qilish vazifam bo'lgani uchun ishimga mas'uliyat bilan yondoshaman.

Balki kimdir tutlarni kesib ketayotgandir deb o'yladim. Sigirni tezda molxonaga kiritib

bog'ladimda, tavakkal qilib tag'in ortimga qaytdim. Tor yo'ldan o'q ovozi eshitilgan tomonga

qarab ot soldim.

Bilasizmi, dedi cho'pon shu yerga kelganida ovoziga biroz vahimali tus berib, tutzorning

markaziga yetay deb qolganimda yo'lda kimdir yugurib ketardi. Xuddi nimadandir

qochayotgandek...

- Yoki kimnidir quvlayotgandek, dedim uning gaplariga qo'shimcha qilib.

- Ha, dedi cho'pon, keyin bilsam u sizni ta'qib qilayotgan ekan, dedi yana so'zida davom etib,

garchi qorong'uda bo'lsa ham uning sharpasini ilg'ashga muvaffaq bo'ldim, lekin meni

ajablantirgani shuki, uni allaqanday qariyaga o'xshatdim.

Ortidan otning dupurlashini eshitib kimdir kelayotganini sezgan, yaqinlashganimda esa u xuddi

munkillagan choldek qaddini biroz eggancha o'zini tutlar orasiga urdi. Lekin harakatlari g'alati

edi. Munkaygan qariya bo'lsa ham, katta katta qadamlar tashlab qochayotgandek tuyulib ketdi,

yana sochlari uzun, yugurayotganda shamolda hilpiragandek tarvaqaylab ketardi. Egniga ham

allaqanday uvadasi chiqib ketgan kiyim kiyib olgandek edi go'yo. Menga shunday tuyuldimi, yoki

jinoyatchi men uni tanib qolmasligim uchun o'zini ataylab shunday ko'rsatdimi, bilolmay qoldim.

Avvaliga uning ortidan quvib yetmoqchi bo'ldim, lekin sal nariroqda odam tanasi (men) yiqilib

yotganini ko'rib bu niyatimdan qaytdim.(Muallif: Siroj Qalandar). Nima bo'lganini birdan

fahmladim, yelkamdagi sochma ov miltig'ini olib u ketgan tomonga qarab o'q uzdim.

Qarasam, o'g'rilar kesib ketgan tut daraxtidan qolgan to'nkaga boshingizni urib olib xushsiz

yotardingiz. Otimdan tushdimda, sizni egarga oldim. Bu yog'idan o'zingiz xabardorsiz.

- Tushunarli, dedim uning hikoyasini tinglab bo'lgach. O'shanda meni kimlardir quvladi.

Qishloqda bo'lgan dahshatli voqeadan xabaringiz bo'lsa kerak, men shu voqeani o'rganish

uchun kelgandim. Jinoyat izlari meni shu tutzorga boshladi, tunda esa bizni kimlardir ta'qib

qildi... Ha aytkandek, o'sha paytda mening sherigim ham bor edi. Shu mahalla posboni, ismi

Rustam, mabodo tutzorda o'sha bolani ham uchratmadingizmi, dedim cho'ponning ko'zlariga

tikilib.

U esa negadir menga hayrat bilan qaradi, katta katta ko'zlari yanayam kattalashgandek tuyulib

ketdi.

- U siz bilan birgamidi?!, dedi nihoyat biroz horg'in va titroq ovozda.

- Ha, ikklamiz kun bo'yi, hatto yarim tungacha birga edik, izlarning orqasidan quvib

kelayotganimizda tasodifan uni yo'qotib qo'ydim, tinchlikmi o'zi?, dedim havotirlanib.

- Rustamni bugun tongda qabristondan topishibdi...

- Bu nima deganingiz, dedim uning bu gapini eshitib yuragim bir boshqacha bo'lib ketdi.

- Negadir, o'z joniga qasd qilibdi ekan, go'ristondagi katta tut daraxtiga o'zini osib qo'yibdi

sho'rlik..

Bu gaplarni eshitib tamoman gangib qoldim. O'zinga deyarli qadrdon bo'lib qolgan odam haqida

shunday deyishsa tiling kalimaga kelmay qolar ekan.

Shu tobda cho'ponning " Ey, ukajon bu gaplarim hazil edi " deyishini shu qadar xohladimki...

Hasanali aka esa xuddi Rustamning o'limida o'zi aybdordek homush ko'zini yerga qadab

o'tirardi.

Nihoyat u yana tilga kirdi.

- Bugun ertalab siz uxlab yotganingizda uning janazasiga borib keldim, so'nggi yo'lga kuzatib

qo'ydik...

Cho'ponning qolgan gaplari qulog'imga kirmadi.

O'z hayollarim bilan band bo'lib qoldim.

Rustam nima uchun joniga qasd qildi ekan? Unaqa bolaga o'xshamasdiku?! Uni bunday

qilishga nima majbur qildi ekan?!

Demak, u tunda qishloqgacha ham yetib bormagan ekanda, to'g'ri qabristonga borganu, tut

daraxtiga o'zini osib qo'ygan. Nega aynan tut daraxtiga? Nega boshimdan o'tkazayotgan

sinoatlar faqat tutlar bilan bog'liq?! Kalavaning uchi qayerda?! Cho'pon ko'rgan qariya kim, bizni

quvgan sharpalarchi, yo'qolgan murdalarchi, ular qayerga ketgan?! Ularni kim yoki nima

o'g'irlagan hozircha menda bu savollarga tayinli javob yo'q edi.

Lekin, bu jumboqlarni ochmasdan hech qayerga ketmayman. Nima bo'lganda ham baribir bu

sirlarning tagiga yetaman!!!

Bu paytda meni oldinda hali yana qanday dahshatli hodisalar kutib turganini bilmasdim.

Davomi bor.

Dahshatga tushishda davom etamiz...