«musiqa nazariyasi» kafedrasi

Nazorat savollari:

1. 
   M.I.Glinka ijodini bohalagandagi ilk asarlari
   
2. 
   Kompozitorning ijodiy merosini sanab bering.
   

Adabiyotlar:
1. Русская музыкальная литература Вып-1 - Э.Л.Фрид 1979 г.


Mavzu: M.I.Glinkaning “Ivan Susanin”operasi
Reja:

1. 
   Operaning yaratilish tarixi
   
2. 
   Qisqacha mazmuni
   
3. 
   Opera kompozitsiyasi
   
4. 
   Opera qaxramonlariga xarakteristika
   
5. 
   Dramaturgiyasi va navatorligi
   

Bayoni:
YARATILISH TARIXI:

1832 yilda Glinkada yirik milliy rus sahnasi uchun asarni yaratish g`oyasi uyg`onadi. Italiyada yurgan chog`larida kompozitor milliy opera uchun ikkita musiqiy mavzu yozgan va 1834 yilda Rossiyaga qaytgan. U o`z orzusi ustida ish boshlaydi. Ivan Susaning syujetini kompozitor Jukovskiyga taklif etadi. Kompozitor opera librettosi asosida oddiy rus o’g’loni Ivan Susanin Vatan uchun jonini fido qilgan qahramonni yaratadi va aks ettiradi. Shuning uchun bu operani saxifasiga Glinka qaxramonlik mavzusidagi opera ekanligini yozib qo`yadi. 1836 yilda Ivan Susanin operasi Peterburgdagi teatr saxnasida 27 noyabr kuni saxnalashtiriladi. Nikalay 1 opera nomini «Podsho uchun jon fido» deb o`zgartirishga buyurdi. Rus musiqa san'atida birinchi marta oddiy dexqon obrazi saxnaga chiqqanligi zodagonlarga ma'qul bo`lmadi, bundan tashqari zodagonlar doim saroy opera teatri saxnasida faqat Italiya operalarini eshitganlar. Shu sababdan Rus xalqi operasiga bo’lgan munosabat ijodkorlar kutganicha bo`lmadi.

6. 
   QISQACHA MAZMUNI:
   

Kostromali dexqon Ivan Susanin 1613 yilda Polsha bosqinchilariga ko`rsatgan qarshi kurashda vatanparvarligi, qaxramonligi Operani xarakati Domino qishlog`ida yakunlanadi. Asarni asosiy kamplekti — Rus xalqini va Polsha shlyapstchilarni qarama-qarshigidir. Operani xar bir pardasi bu kamplekti rivojlanishini ko`rsatadi:1 -PARDA qarshi turgan lager
2-PARDA larni ekspozitsiyasidir
3-Parda - ochiq kurash - rivojlov rolini bajaradi.
(Polyaklar Ivan Susanin Moskvaga yo’l ko`rsatishni talab qilishadi) 4-Parda - syujetli yechilishi yakunlanishi (o`rmon Botqoqligida Ivan Susanin vafot etishi.)
3. OPERANI KOMPOZITSIYASI:
1-PARDA - uvertyura bilan ochiiadi. Ivan Susanin va uning qizi Antonida Bogdan Sobinini kutmoqda. Bogda Sobinin o`z otryadi bilan qaytadan va rejalashtirilgan to`y bosqinchilarni Moskvaga yaqinlanishi sababdan qoldiriladi.
2-PARDA Polsha Qirolini Sigizmundni saroyida ball. Ritserlar, Shlyapstichilar rusni o`z zulmiga olishini orzu qiladilar. Shu paytda Moskva ostonalarida polyak qo`shinlarining tor-mor qilingaligi haqida xabar qfldi. Polyak panlari qaytadan rus yeriga yurish boshladilar.
3-PARDA Susanin uyida qizbolani kechasiga ( to`y marosimiga) tayyorgarlik qilishgan paytda to`satdan polyaklar bostirib kiradilar va Moskvaga olib boradigan yo`lni ko`rsatishni talab qiladilar. Susanin o`gay o`g`li Vanyani xabar berishga jo`natib o`zi esa polyaklarni chiqib bo`lmaydigan o`rmonga boshqaradi.
4-PARDA Qorga to`lib turgan o`rmon. Susanin Polyaklarni o`tib bo`lmaydigan botqoqlikka olib keldi. Buran Polyaklar Ivan Susanin maqsadini payqagach uni o`ldiradilar. Epilog - Moskvada Qizil maydonda o`z sarkardalari Minin va Pajarskiy bosqinchilarni ustida bo`lgan g`alabasini nishonlashadi. Xalq Ivan Susanin xalqini shon-sharaflaydi.
OPERA QAXRAMONLARIGA XARAKTERISTIKA.
Xarakteristika: Ivan Susanin - oddiy erkak xalq qaxramoni badiiy jixatidan umumlashtirgan obrazi darajasiga ko`tarilgan. Bu obrazi xar tomonlama yoritilgan: Oilaga mexribon ota sifatida, jasurlik chuqur tuyg`ulik va o`ziga ishongan inson sifatida yoritilgan. Glinka regetativ, monolog va ariya orqali Ivan Susanin qaxramonni ko`rsata berdi.
Anlonida - Ivan Susanin qizi (lirika-koloraturnoye soprano) - ruxiy tinchlik tuyg`ularni nafisligi va oydinligi o`z muxabbatiga sodiqligi orqali yoritilgan (kavateno, rondo, romans).
O`g`li Vanya - (kotralpto) toza, sodda yetim bola sifatida yoritilgan. Glinka bu obrazni rus qo`shig`i orqali yoritgan. Vanya Ivan Susanin oilasiga bo`lgan muxabbati va minatdorchiligini ko`rsatadi.
Bogdan Sobinin - (dramatik tenor) - operada bu obraz yosh askarlik ko`rinishda tasvirlangan.
Polyak - panlar operaga, yakka obrazga ega emas. Glinka dushman obrazini umumiy ko`rinishda yoritadi: milliy g`arbiy Yevropa raqslari orqali yoritadi. Polonez, krakovyak, vals va mazurka Shu raqslar bilan Glinka rus klassik balet musiqasiga asos solgan.
5. DRAMATURGIYASI:
Rus xalqini va bosqinchilarni o`rtasidagi konflikt faqat syujetga emas, balki butun musiqada xam aks ettirilgan. Rus xalqining obrazini Glinka milliy musiqa orqali yoritadi, kuy va qo`shiqlardan foydalanadi. Xor orqali bu obrazlarni yoritib kompozitor xalq xayotidagi xilma-xil tomonlarini ko`rsata oladi. Ruslarni dexqonlar orqali bo`lsa polyaklarni shlyapstchilar, ritserlar ko’rinishda tasvirlagan. Musiqa tili xam uch xissali sinkali faqat orkestrda mis-puflama asboblar orqali yoritilgan. Operada xalq saxnalari katta o`rin egallaydi. Lirik oxangdor xalq qo`shig`idagi ruxida yozilgan. «Mening vatanim» nomli mori opera g`oyasining asosiy musiqaviy ifodasi xisoblanadi. Opera senga shon-sharaflar nomli mashxur xor bilan tugaydi. Dushmanlarni ona yerdan xaydagan mardona xalqning kayfiyati ifodalangan.
6. NAVATORLIGI:
Glinka 1-bo'lib rus klassik operada vokal va simfonik asoslarini bir biriga boyitish ta'sirini ko`rsatadi. Glinka novatorligi Shundaki u xoreografik syuitani operaga kiritadi, raqs balet saxnalari divertisment rolini bajarmay balki asosiy dramaturgik xarakatini vositasidir.