«musiqa nazariyasi» kafedrasi

Savol va topshiriq:

1. 
   Ijodiy yangiliklari nimada?
   
2. 
   Ustozlarining ta’limi.
   
3. 
   Musiqani tinglash va yodlash.
   
4. 
   Konspekt yozish.
   

SERGEY VASILEVICH RAXMANINOV HAYOTI VA IJODI.
(1873 - 1943).

Ajoyib kompozitor, ijrochi va dirijyor Sergey Vasilevich Raxmaninov o’z ijodi bilan butun dunyo musiqa san’ati olamida katta o’rin egalladi. Zamondoshlari Virubel, Blok, Skryabin singari Raxmaninov o’z ijodida XIX asrning oxiri va XX asr boshlaridagi rus san’atiga xos romantik yo’nalishni va intilishni ifodalovchisidir. S.V.Raxmaninov 1873 yil 20 mart kun Novgorod guberniyasi dvoryanlar xonadonida tug’ildi. Birinchi musiqa darslarini o’z onasidan oldi. 1885 yil Raxmaninov Moskva konservatoriyasi Zverev sinfiga o’qishga kirdi. 1988 yillar yuqori bo’limiga Ziloti sinfiga o’tib, Ganiv va Arenskiylardan fuga va komozitsiya darslarini oldi. 1889 yil xolasi Satinanikiga ko’chib boradi va konservatoriyada o’qish bilan birgalikda musiqa bilim yurtida dars beradi. O’qish davrida xilma xil asarlar yaratadi. Ularni ichida 1-chi fortepiano kontserti, 1892 yil Raxmaninov konservatoriyani bitirishiga bir aktli "Aleko" operasini 17 kun ichida yozadi va imtixon ishiga taklif qilinadi. Chaykovskiy yordamida 1893 yil aprel oyida katta teatr saxnasida namoyish etiladi, Konservatoriyani bitirgach Raxmaninovda ijodiy ko’tarilish seziladi, vokal lirika yaratadi. 90 yillar o’rtasida kompozitor ijrochi sifatida xam o’zini tanitadi. Kiev shahrida uni dirijyor deb tanlashadi. Peterburgda №2 simfoniyasi pressp tomonidan qattiq tanqid qilinadi. Kompozitor ranjlanib 3 yil davomida umuman musiqa yozmay qo’yadi, 1897 yildan boshlab S.V.Raxmaninov dirijyorlik faoliyatini boshlaydi. 1900 yil ijodiy krizis o’tib kompozitor yangi yirik asar yaratadi. Bular 2 ta f-no va orkestr uchun konsert va II f-no uchun syuita, 1904-1906 yillar davomida kompozitor katta teatrni bosh drijyori. Uning rahbarligida "Ivan Susanin", "Pikovaya Doma", "Knyazg’ Igor" operalari saxnalashtirildi. 1906 yil Italiyada Drezden shahrida 3 yil davomida yashab 1 simfoniya "O’liklar oroli" simfoniyasini, romans siklida "Salambo" operasini boshlanish qismini yaratadi. 1918-1943 yil Raxmaninov AQSHga ko’chib ketadi. 10 yil davomida musiqa yarata olmaydi. 1926 ijodiy yo’lga ketadi. Chet elda yashash davrida 4 kontsert, orkestr va xor uchun 3 ta rus xalq qo’shig’ini yozadi. Ijodini so’nggi yillaridagi xarakteri tragedik ko’rinishda, chunki kompozitorning dunyoqarashida ancha o’zgarish bo’ladi. Vatandan uzoqda bo’lib, g’oyaviy badiiy sharoitni qabul qilmas edi. Uning asarlarida ruxiy dramma o’z aksini topadi. 1943 yilda 28-mart kuni uch oy ichida rivojlangan kasallik uni o’limga olib keladi.

Kompozitorning asosiy obrazlari Vatan milliy epos, Rossiya obrazlaridir.
Uning diqqatida - inson va uning boy murakkab ichki dunyosi, dunyoqarashi fikrlari turadi. Raxmaninov Chaykovskiyni davomchisidir, Insonning ruxiy xolatini kompozitor, qadimiy tarixiy voqealar va rus tabiati manzaralari orqali ifodalaydi, Milliylikni u qo’ng’iroq jaranglashi, lad va ritmik xususiyatlari bilan yoritib beradi. Raxmaninov o’z ijodida rus qo’shiqlaridan foydalangan, lekin erkinlik tipik kuy - ritmik va lad xususiyatlarini qaytadan ishlagan. Raxmaninov musiqa tilini xususiyatlaridan biri - garmonik tildir deydi. Unda diatoni parallizmlar yordamchi tovushni ishlatilishi davomli organ punkti, ko’p ovozli, bifunktsional tipik akkordlarni ko’pchiligi Raxmaninovni asarlarini garmonik koloritini tig’izligini va murkkabligini bildiradi.
Raxmaninov musiqasining asarlari shakli bilan ajralib turadi, U kontsert - simfonik shakllar orqali chuqur mano va g’oyani yoritadi, Shu maqsadni yoritishda ritmning roli ham kattadir, chunki ritm faqatgina ifodalovchi vosita bo’libgina qolmay, balki suyanchiq rolini bajaradi. Raxmaninov - yaqqol kuy ustasi. Uning ijodi davomida xilma-xil oxang uchraydi. Erkin qo’shiq -kantilena ariozali, ramansli, diklamatsion tuzimchalar (popevki), o’tkir va dramatik oxanglar.
Drammatik mavzularda Raxmaninov Chaykovskiy singari to’lqinsimon, sekventsiya, variantli rivojlanish bilan birga tez erishiladigan avjdan foydalanadi. Janr bo’yicha kompozitorning ijodiy merosi 3 ta opera: "Aleko", "Skupoy ritsar", "Franchesko da Rimni".
4 ta simfoniya №1, №2 simfonik fantaziya. "O’liklar oroli" poemasi (Beklinning su’rati ta’sirida) "Utyos", 2 ta kantata- Bahor" va "kolokola".
Empik Trio - "pamyati velikogo xudojnika" (CHaykovskiyga bag’ishlangan) 80 dan oshiq romanslar, 5 ta kontsert (4 ta kontsert va Poganini mavzusida rapsodiya) 2 variatsiyali to’plam. Shopen mavzusi asosida, Korelli mavzusi asosida. 24 prelyudiya.