«musiqa nazariyasi» kafedrasi

Foydalanilgan adabiyotlar.
1. «Russkaya muzi'kalnaya literature)). L.I983 darslik
2. E.Smirnova. «Russkaya muzi'kalnaya literatura)).
3. «Istoriya russkoy muzi'ki)). M. 1980


Qozog’iston musiqa madaniyati A.Jubanov ijodi

O‘rta Osiyo va Qozog‘iston xalqlari turli xil tarixiy taqdirga ega bo‘lgan o‘zbek xalqi, qadimda esa qozoqlar, qirg‘izlar, tojikklar, turkmanlarning qadimiy urf-odatlaridan madaniyatlarining farqlari mujassamlashgan.

20-yillarning boshlarida barcha viloyatlarda professional musiqa madaniyatining plan asosidagi yillari edi.
Qozog‘istonda o‘ziga xos professional musiqa janrlari: xalq qo‘shiqlarini ishlab chiqish, opera balet, kontatalarni muntazam ravishda o‘zlashtirildi. Simfonik musiqa opera baletning tarkibiy qismi, orkestr pessalari misolida o‘zlashtirildi. Keyinchalik esa simfonik va kamer musiqasi rivojlana boshlaydi. Asosiy qiziqishni milliy musiqa teatr vujudga kelishi namoyon etadi. Taxminan 20-yillarda Qozog‘iston «Milliy dramatik teatr» vujudga keladi. Birinchi «musiqali dramma» syujetlari mashxur, xalqqa tanilgan opera va eposlar, afsona va dostonlar, Sharq poemalari («Qizjibek» E.Bursilovskiy. «Farxod va Shirin» V.Uspenskiy va T.Shumel, «Aychurek» V.Vlaev, V.Forme va Maldibaev, «Kuznets Kova» S.Valasanyan, «Layli va Majnun» R.Triner va G.Sodikov, «SHoxsanam va G’arib» A.SHapashnikov va D. Ovezov)dan olingan.
Bir qator operalar bosmachilarga qarshi kurash («Altin qiz» V.Vlasov, Fors va A.Maldibaev)ga bag‘ishlangan.
1916-yili o‘rta Osiyo va Qozog‘istonni siquvga olib boshqarishga qarshi xalq qaxramonlari qo‘zg‘alon ko‘tardilar. («Jabir» E.Brusilovskogo, «Buran» Vasilenk va M. Ashrafi). Sharq ayollarining krepasnoylikdan ozod qilish mavzusi R.Glier va T.Sodikovlarning «Gyulsara» operasida mujassamlangan. Birinchi opera spektaklari «Musiqa pessa» yoki «musiqali dramma» degan nomni olgan.
Birinchi qozoq operalari-syujet xarakatidan va musiqali nomerlardan iborat edi. Operani qiziqarli joylaridan biri bu folklor va milliy urf- odatlardan olingan saxnalarini kiritish edi. Opera spektakllari musiqiy drammaturgiyasiga ega emas. Ariya, qo‘shiq, xor va raqslarni to‘plami bitta syujetgga qaratilgan.
V. Vlasov «Altin qiz» musiqali p’esada- 60 dan ortiq musiqali nomerlar.
30-yillarda opera janrini o‘zlashtirish jarayoni juda jadallik bilan rivojlandi. Keyinchalik dialogsiz operalar paydo bo‘ldi. Rechetativ, uvertyura, ariya, ansabl, xorlar klassik operada tasdiqlandi.
Operadan keyinroq va u bilan bir qatorda 1-milliy baletlar yaratildi:
«Anar» V.Vlasov, V.Fere va A.Maldibaev (Qirg‘iziston), «Du-Tul» («Dve rozi») A.Lenskiy (Tojikiston).
Buyuk jaxon urushi yillarida O‘rta Osiyo respublikalarda musiqa xayoti «Xamma front uchun, xamma yutuq uchun» degan shior ostida rivojlanib borar edi. Musiqa madaniyatining ko‘tarilishida (ma’lumot olishda, ko‘ringan musiqachi va kollektivlar (orkestrlar, xor va bosh.)ni, vaqtincha evakuvatsiya qilish, o‘quv yurtlarini Toshkentdagi Leningradgi konservatoriyalaega o’tkazishdi.
Muntazam ravishda vakal-simfonik janrlari kontatalar oratoriyalar rivojlanadi. Bularning ichida: Qozog‘istonda oratoriya S. Muxammadjonovning «Golos vekov», «Zaryad pod stepyu» ajrab turadi.
Qozog‘istonda Raxmedievning «Kamar-Sulu» (1964) operasida dramaturgiyani yangilanishi va o‘zgarishlari, ya’ni kompozitorning uslubi namoyon bo‘ldi. Balet janrida esa «Legenda o beloy ptitse» va «Xirosima» (1966) baletlar ko‘zga ko‘rindi.
Kontata va oratoriyalar, balet va simfoniyalarni T. Jumbanovaning ijodiy bilimi yaxshiligi sababli, u yangi «Enigmik va Kibek» (M. Auzoadan) yozdi.
Shu yillarning oxirog‘ida vamerno-instrumentalniy, kamerli-sozli va vokal janrlariga ishtiyoq juda xam kuchaydi. Shunday qilib Qozog‘istonda qadimgi kompozitorlar E. Bruslovskiy va A. Xamidi bilan birgalikda o‘rta avlod T. Jumbanova, E. Raxmmadiev, K. Kujamyarov va yosh kompozitorlari ish olib borishgan