«musiqa nazariyasi» kafedrasi

Ivan Yevstafyevich Xandoshkin. (1747-1804) Xandoshkin – a’lo skripach va gitarachi, ko’plab rus va xorijdagi shaharlarda kontsertlar bergan. Xandoshkin skripka uchun jo’rsiz sonataning asoschisi deb xisoblanadi. Shuningdek u skripkali kontsertlatni ham yaratgan. Bitta, yohud ikkita skripka uchun rus xalq qo’shiqlar mazulariga yaratilgan variatsiyalari va fortepiano uchun variatsiyalar xaligacha ham o’z dolzarbligini yoqotmqgan. Bortnyanskiy va Xandoshkin yaratgan kamer va orkestr uchun pyesalari, Shuningdek, Fomin va boshqa kompozitorlar tomonidan yaratilgan opera uvertyuralari XIX asr rus cholg’u musiqasining gullash davrini tayorlab, zamin yaratgan.
Qo’shiq va romans.
XIX asrdagi romanslarning ko’pi shahar maishiy qo’shig’i bilan tor bog’langan edi. 0’z tuzilishiga ko’ra ular xalq qo’shiqlardan deyarli farq qilmas, ko’proq bandli (kuplet) shaklini saqlab kelardi.
XIX asr birinchi yarmidagi rus romansning rivojlanishida Alyabyev, Varlamov, Gurilyov, Verstovskiy, Bulaxov kabi kompozitorlar katta xissa qo’shib, muhim rol o’ynagan. Romans va kamer qo’shig’in janri Glinka va Dargomijskiy ijodlarida ham salmoqli o’rin egallaydi.
Nazorat savollari:

1. 
   XVIII asr madaniyatining rivojlanishiga qaysi tarixiy shahs ta’sir o’tkazgan?
   
2. 
   Eng muhim musiqadagi o’zgarishlar qaysilar?
   

Topshiriqlar:

1. 
   Ma’ruza matni bo’yicha konspekt yozing.
   
2. 
   Mavzu yuzasidan qo’shimcha ma’lumotlar o’qing.
   

Adabiyotlar:
1. Русская музыкальная литература Вып-1 - Э.Л.Фрид 1979 г.


Mavzu: XIX asr birinchi yarmida rus musiqa madaniyati. A.A.Alyabev, A.E.Varlamov, A.L.Gurilyovlarning romanslari
Reja:

1. 
   XIX asr birinchi yarmida rus musiqa madaniyati
   
2. 
   A.A.Alyabev romans ijodi
   
3. 
   A.E.Varlamov vokal ijodi
   
4. 
   A.L.Gurilyovning romanlari
   

Bayon:
XIX asr birinchi yarmida rus romansi fortepiano yoki gitara jo’rligida ijro etish an’anaga aylandi. Romans kichik vocal shakl bo’lib, rus odamlarini xis tuyg’ularini, voqealarni tasvirlashga xizmat qiladi. Romans rus adabiyoti ta’sirida rivojlanadi. Uning shakllanishi va rivojlanishiga Pushkin she’rlari (Alyabev, Verstovskiy, Yakovlev ijodlarida) katta ta’sir o’tkazadi.

40 yillarda Lermontov she’rlari ta’sirida qo’zg’alon harakatlari paydo bo’ldi. Gogol, Belinskiy, Gertsen ijodlari bilan bilan sotsial oshkorlik xarakterli romanslar vujudga keldi. XIX asr birinchi yarmida romans bilan birgalikda rus qo’shiq janri ham ommalashdi. Kompozitorlar rus xalq qo’shiqlari asosida, uslubida qo’shiqlar yaratishdi. Bu janrda Dmitriev, Merzyalnov va boshqalar. Pushkin davridagi romansning eng ommalashgan turi elegiyadir (Glinka, Bartinanskiy- “Neiskushay”). 20-30 yillarda yangi Sharq, Ispan, Italyan mavzularidagi romanslar paydo bo’ldi- Glinka, Alyabyev “Nochnoy zefir”, Glinka, Pushkin “Ya zdes, Inozilya”.
O’z ichiga fantastic elementlarini olgan, dramatic voqealatga bag’ishlangan xalq afsonalari bilan bog’liq ballada janri ham keng tarqaldi. Ballada yaratgan kompozotirlar Verstovskiy “Chyornaya shal”, Alyabev, Varlamov.