Мустақиллик йилларида аҳоли демографиясига миграцион жараёнларнинг таъсири

II БОБ. ЖАНУБИЙ ВИЛОЯТЛАР ШАҲАРЛАРИНИНГ ИНФРАТУЗИЛМАСИ ВА САНОАТНИНГ РИВОЖЛАНИШИ

• Урбанизациянинг ҳозирда асосий хусусиятлари биринчидан, қишлоқ аҳолисининг шаҳарларга кўчишида, иккинчидан, аҳолининг кўпроқ йирик шаҳарларда тўпланишида, учинчидан, маятниксимон миграциянинг ўсишида, тўртинчидан, шаҳар мегаполисларининг пайдо бўлишида намоён бўлмоқда.
• Ўзбекистонда урбанизация жараёнлари қуйдаги омиллар асосида вужудга келган. Аҳоли кўп яшайдиган қишлоқларда шаҳарларнинг бунёд бўлиши, ривожланган йирик ишлаб чиариш корхоналари атрофида шаҳарчаларнинг пайдо бўлиши, шаҳар атрофида янги аҳоли яшайдиган марказларнинг шаклланиши шаҳар аҳолисининг табий ўсиб бориши, шунингдек қишлоқ аҳолисининг шаҳарларга миграсия қилиши, шаҳар аҳолисининг четга миграция қилиниши ва бошқалар.
• Мустақиллик йилларида Ўзбекистонда демографик ислоҳотларни чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш, мамлакатни модернизация қилиш ишларига алоҳида эътибор қаратилди. Натижада Ўзбекистоннинг глобаллашаётган дунёда ўз ўрнига эга бўлган ривожланган давлатлар сирасига чиқишига имконият яратади. Глобаллашув жараёнларининг дунёда кенг миқёсда тармоқ отиб боришида Ўзбекистоннинг ўрни қандай бўлишлиги аниқ белгиланган. Айрим тадқиқотларда иқтисодий жиҳатдан таҳлил этилса бошқаларида ягона ахборот тизими сифатида тушунилади. Учинчилари эса уни умумий турмуш тарзларининг шаклланишида намоён бўлади деб кўрсатишади.

Мамлакатнинг “ўзбек модели”га асосланган ҳолда бозор муносабатларига босқичма-босқич ўтиб бориши ҳам урбанизация жараёнларининг тезлашувига замин яратди. Кўп функцияли сиёсий-маъмурий марказлар, пойтахт шаҳарлар. Жанубий вилоятларида бу типдаги шаҳар қўйидагилар; кўп тармоқли шаҳарлар. Вилоят марказлари (Термиз ва Қарши); кўп тармоқли йирик саноат марказлари жойлашган шаҳарларга; саноат тармоғи ва транспорт марказларига ихтисослашган шаҳарлар( Денов, Муборак, Таллимаржон); агроиндустриал шаҳарлар (Жарқўрғон, Қумқўрғон, Косон); туман марказлари (Шеробод, Денов, Бойсун, Шўрчи, Ғузор, Қумқўрғон,Жарқўрғон, Қамаши, Бешкент, Китоб, Янги Нишон, Чироқчи, Яккабоғ); рекреасия шаҳарлар (Денов, Бойсун, Шаҳрисабз).

• Мамлакатнинг “ўзбек модели”га асосланган ҳолда бозор муносабатларига босқичма-босқич ўтиб бориши ҳам урбанизация жараёнларининг тезлашувига замин яратди. Кўп функцияли сиёсий-маъмурий марказлар, пойтахт шаҳарлар. Жанубий вилоятларида бу типдаги шаҳар қўйидагилар; кўп тармоқли шаҳарлар. Вилоят марказлари (Термиз ва Қарши); кўп тармоқли йирик саноат марказлари жойлашган шаҳарларга; саноат тармоғи ва транспорт марказларига ихтисослашган шаҳарлар( Денов, Муборак, Таллимаржон); агроиндустриал шаҳарлар (Жарқўрғон, Қумқўрғон, Косон); туман марказлари (Шеробод, Денов, Бойсун, Шўрчи, Ғузор, Қумқўрғон,Жарқўрғон, Қамаши, Бешкент, Китоб, Янги Нишон, Чироқчи, Яккабоғ); рекреасия шаҳарлар (Денов, Бойсун, Шаҳрисабз).
• Аслида шаҳарларнинг катта-кичиклиги ишлаб чиқарувчи кучларнинг ривожланиши ва уларнинг ҳудудлар доирасида жойлашишига боғлиқдир. Шуларга асосланган ҳолда Ўзбекистонда бугунги кунда шаҳарлар аҳолисининг миқдорига кўра қуйдаги гуруҳларга бўлинади.