Mustaqil davlatlar xamdostligi mamlakatlari bilan metrologiya sohasidagi aloqalar

O’zbekistonning Rossiya bilan hamkorligi. Dekabrdagi uchrashuvda «O’zbekiston bilan Rossiya o’rtasida harbiy va harbiytexnikaviy hamkorlikni yanada chuqurlashtirish to’g’risida shartnoma» imzolangan bo’lsa, may oyidagi muzokaralar nihoyasida ikki mamlakat hukumatlari o’rtasida «O’zbekiston Respublikasi ma’muriy-hududiy tuzilmalari Rossiya Federatsiyasi sub’ektlari o’rtasida hamkorlikni kengaytirish to’g’risida bitim», «Xalqaro avtomobil qatnovi to’g’risida bitim» imzolandi. Shu tariqa, O’zbekiston bilan Rossiya o’rtasidagi o’zaro manfaatli aloqalar yangicha mazmun kasb etmoqda. Ikki mamlakat o’rtasida turli maqsadlarga yo’naltirilgan 150 ta hujjatlar imzolangan. O’zbekiston bilan Rossiya o’rtasidagi tovar ayirboshlash hajmi 2000 yilda 1 mlrd. AQSh dollarini tashkil etdi. O’zbekistonda 520 ta O’zbekiston-Rossiya qo’shma korxonasi, shuningdek, Rossiya Federatsiyasi firma va kompaniyalari ro’yxatga olingan. Rossiyada esa O’zbekiston sarmoyasi ishtirokida tuzilgan 250 ga yaqin qo’shma korxona mavjud. O’zbekiston Rossiyadan mashinalar va jihozlar, kimyo maxsulotlari va plastmassa, qora metall va boshqa tovarlar sotib olib, Rossiyaga turli mashina va jihozlar, paxta tolasi, xizmatlar, oziq-ovqat mollarini eksport qiladi. O’zbekiston Prezidenti I.Karimovning 2001 yil 3-5 may kunlari, 2004 yil aprel oyida Rossiyaga tashrifi va Rossiya Federatsiyasi Prezidenti V.Putin 2004 yil iyun oyida O’zbekistonga tashrifi ikki mamlakat o’rtasidagi hamkorlikni yangi pog’onaga ko’tardi. 2004 yil 16 iyunda O’zbekiston Respublikasi va Rossiya Federatsiyasi o’rtasida strategik sherikchilik to’g’risida bitim imzolandi. 15 moddadan iborat mazkur bitim o’zaro xavfsizlikni ta’minlash, global tahdidlarga qarshi harakat qilish, siyosiy, iqtisodiy va gumanitar sohalardagi hamkorlikni kengaytirishga qaratilgan strategik sherikchilikning mustahkam poydevori bo’lib xizmat qiladi. Uchrashuv davomida O’zbekiston Respublikasi bilan «Lukoyl» neft kompaniyasi OAJ hamda «O’zbek neft-gaz» milliy xolding kompaniyasi bilan «Gazprom» ochiq aktsiyadorlik jamiyati o’rtasida mahsulot taqsimotiga oid bitim imzolandi. Bu hujjat Rossiya tomonidan O’zbekiston yoqilg’ienergetikasi sohasiga qariyb 1 mlrd. AQSh dollari miqdorida investitsiya kiritishni nazarda tutadi. Ikki mamlakat o’rtasidagi savdo hajmi 2003 yilda 1 mlrd. 149 mln. AQSh dollarini tashkil etdi. O’zbekiston Rossiya o’rtasidagi munosabatlar tom ma’nodagi teng huquqlilik, o’zaro manfaatdorlik, bir-birlarining suvereniteti, hududiy yaxlitligi va manfaatlarini hurmat qilish tamoyillari asosida chuqurlashib bormoqda. O’zbekiston bilan Ukraina o’rtasida davlatlararo munosabatlarga asos solishda I.Karimovning 1992 yil avgust oyida Kievga rasmiy davlat tashrifi muhim ahamiyatga ega bo’ldi. Tashrif chog’ida, 25 avgust kuni O’zbekiston Prezidenti Islom Karimov va Ukraina Prezidenti Leonid Kravchuk O’zbekiston bilan Ukraina o’rtasida davlatlararo munosabatlarning asoslari, do’stlik va hamkorlik to’g’risidagi shartnomani imzoladilar. Shuningdek, ikki davlat o’rtasida diplomatik munosabatlar o’rnatish to’g’risida protokol va savdo iqtisodiy hamkorlik bitimi imzolandi. 1995 yil 20-21 iyun kunlari Ukraina Prezidenti Leonid Kuchma O’zbekistonda bo’ldi. Ikkala davlat Prezidentlari tomonidan O’zbekiston-Ukraina hamkorligini kengaytirish va chuqurlashtirish yo’llari to’g’risida Deklaratsiya, O’zbekiston bilan Ukraina o’rtasidagi iqtisodiy integratsiyani chuqurlashtirish to’g’risida shartnomani imzoladilar. Safar chog’ida O’zbekiston va Ukraina hukumatlari o’rtasida jinoyatchilikka qarshi kurash sohasida hamkorlik qilish to’g’risida bitim, ilmiy-texnikaviy hamkorlik haqida bitim, elchixonalar faoliyati haqida bitim imzolandi. Islom Karimovning 1999 yil oktyabrida Ukrainaga safari chog’ida O’zbekiston va Ukraina o’rtasida 1999-2008 yillarga mo’ljallangan iqtisodiy hamkorlik to’g’risida bitim imzolangan. Muxtasar aytganda, O’zbekiston va Ukraina o’rtasida 1992-2002 yillarda neftni qayta ishlash, kommunikatsiya, fan-texnika, sanoat, savdo, axborot almashish, madaniyat va boshqa sohalarda hamkorlik bo’yicha 130 dan ortiq hujjatlar imzolandi. O’zaro savdo hajmi 1992 yildagi 20 mln. AQSh dollaridan 2003 yilda 280 mln. AQSh dollariga etdi. O’zbekiston Ukrainaga aviatsiya, kimyo va engil sanoat mollari, paxta tolasi, rangli metallar, gaz eksport qilmoqda. Ukrainadan gaz va neft konlarini o’zlashtirishda zarur bo’lgan texnika uskunalari, qora metallurgiya, kimyo sanoati mollari, shakar, pista yog’i import qilinmoqda. O’zbekistonning Qora dengizdagi Ukraina bandargohlari orqali Evropa mamlakatlari bilan savdo-iqtisodiy aloqalari yo’lga qo’yildi. O’zbekistonda Ukraina investitsiyalari ishtirokida barpo etilgan 20 ta qo’shma korxonasi ishlamoqda. Jumladan, «ToshVALEO» qo’shma korxonasi bir kunda ming qutiga yaqin qandolat mahsulotlari tayyorlanmoqda. Shuningdek, ikki davlat o’rtasida ilm-fan, ta’lim, adaniyat sohasida hamkorlik qilinmoqda. O’zbekistonning Belorus va Moldova bilan aloqalari Belorus Respublikasi Oliy Kengashining raisi S.Shushkevichning 1991 yil 6 noyabrda O’zbekistonga rasmiy davlat tashrifi O’zbekiston bilan Belorus o’rtasida davlatlararo aloqalarga asos soldi. Tashrif paytida Toshkentda I.Karimov va S.Shushkevich O’zbekiston Respublikasi bilan Belorus Respublikasi o’rtasida davlatlararo munosabatlarning asoslari to’g’risida shartnoma imzoladilar. Shuningdek, ikki davlat hukumatlari o’rtasida 1992 yilda savdoiqtisodiy hamkorlik printsiplari to’g’risida bitim imzolandi.

1994 yil 21-22 dekabr kunlari Belorus Respublikasi Prezidenti Aleksandr Lukashenko rasmiy tashrif bilan Toshkentda bo’ldi. Tashrif paytida davlatlararo, hukumatlararo hamda har ikki davlat muassasalari o’rtasida 18 ta hujjat imzolandi.

O’zbekiston bilan Belorus o’rtasida do’stlik va hamkorlikni yanada mustahkamlash haqidagi Deklaratsiyani, Madaniyat va san’at sohasida hamkorlik qilish to’g’risida shartnomani I.Karimov va A.Lukashenko imzoladilar. Hukumatlar o’rtasida daromad va mulklardan ikki tomonlama o’zaro soliq olmaslik, avtomobil, temir yo’l, xavo yo’li va pochta aloqasi bo’yicha hamkorlik haqidagi bitimlar imzolandi. Tashqi ishlar vazirliklari o’rtasida maslahatlashuv haqida protokol hamda tarmoqlararo hujjatlar imzolandi. 1995 yil 30-31 mart kunlari O’zbekiston Prezidenti I.Karimov Moldova Respublikasida rasmiy safarda bo’ldi. I.Karimov va Moldova Prezidenti Mircha Snegur o’rtasidagi muzokaralar nihoyasida O’zbekiston Respublikasi va Moldova Respublikasi o’rtasida do’stona hamkorlik to’g’risida shartnoma imzolandi. Hukumatlar o’rtasida erkin savdo munosabatlarini rivojlantirish, fan-texnika, madaniyat va san’at, pochta xizmati, aloqa, bank sohalarida hamkorlik, samolyotlar qatnovini yo’lga qo’yish, ikki tomonlama soliq, olmaslik to’g’risidagi o’ndan ziyod bitimlar imzolandi. Bu hujjatlar izdan chiqqan aloqalarning tiklanishi uchun huquqiy zamin yaratdi. O’zbekiston uchun ishlab chiqilayotgan shakar, dori-darmon, qishloqxo’jalik texnikasi, elektro-texnika asbob-uskunalari, sug’orishda foydalaniladigan nasoslar kerak. Moldova sanoati uchun esa, O’zbekistonning paxtasi, kimyoviy tolasi, qattiq metallari kerak. Bu zaruriyat ikki mamlakat hamkorligining zaminidir. 1995 yil 5 sentyabrda Gruziya davlat rahbari, respublika parlamenti raisi Eduard Shevernadze rasmiy tashrif bilan O’zbekistonda bo’ldi. Bu tashrif O’zbekiston bilan Gruziya o’rtasidagi qadimiy aloqalarni tiklashda muhim ahamiyatga ega bo’ldi. Ikki tomonlama munosabatlarga doir masalalar muhokama qilindi va muzokaralar nihoyasida I.Karimov va E.Shevernadze tomonidan O’zbekiston va Gruziya o’rtasida do’stlik va hamkorlik to’g’risida shartnoma imzodandi. Ikki mamlakat o’rtasida sarmoyalarni o’zaro himoya qilish va rag’batlantirish, fan-texnika, bank, qishloq xo’jaligi, bojxona, xalqaro transport aloqalari, erkin savdo va ishlab chiqarish, maorif, madaniyat, sport, sog’liqni saqlash, sayyohlik, atrof muhit muhofazasi bo’yicha hamkorlik to’g’risida 20 dan ziyod hukumatlararo va muassasalararo hujjatlar imzolandi. Mazkur bitimni ro’yobga chiqarishda O’zbekiston Prezidenti Islom Karimovning 1996 yil may oyida Gruziya Respublikasiga rasmiy davlat tashrifi muhim ahamiyatga ega bo’ldi. Islom Karimovning Gruziyaga safari chog’ida E.A.Shevarnadze bilan halqaro Transkavkaz yo’li, uning Gruziyadan o’tadigan qismini barpo etish, Gruziyaning Poti bandargohi imkoniyatlaridan O’zbekiston yuklarini tashishda foydalanish masalalari O’zbekistonning Kavkaz orti mamlakatlari bilan aloqalari bo’yicha ahdlashib olindi. I.Karimov va E.Shezarnadze O’zbekiston va Gruziya o’rtasida hamkorlikni kengaytirish va chuqurlashtirish to’g’risidagi Deklaratsiyani imzoladilar. Shuninglek O’zbekiston bilan Gruziya o’rtasida moliya-sanoat guruhini tuzish, huquq-tartibot, pochta aloqasi, savdo, soliq bojxona tizimi kabi 15 ga yaqin hukumatlararo bitimlar imzolandi. O’zbekiston bilan Ozarbayjon o’rtasida davlatlararo aloqalar yo’lga qo’yildi va rivojlanib bormoqda. 1996 yil 27 may kuni Islom Karimov boshliq O’zbekiston davlat delegatsiyasi Ozarbayjonda bo’ldi. Ikki davlat Prezidentlari O’zbekiston bilan Ozarbayjon o’rtasida do’stlik va hamkorlik to’g’risida shartnoma imzoladilar. Ikki qardosh mamlakat o’rtasida davlatlararo aloqalar yo’lga qo’yildi. Safar chog’ida O’zbekiston bilan Ozarbayjon o’rtasida savdoiqtisodiy soliq, bojxona, havo yo’li, avtomobil va temir yo’li aloqalari, madaniy va boshqa sohalardagi aloqalarni rivojlantirish bo’yicha 20 ga yaqin hukumatlararo hujjatlar imzolandi. Ikki davlat rahbarlari halqaro Transkavkaz yo’lini barpo etish, uning Ozarbayjondan o’tadigan qismini shakllantarish, O’zbekiston yuklarini Ozarbayjon hududi orqali Evropa tomon chiqarish, Ozarbayjon bandargohlarini ta’mirlash masalalari to’g’risida kelishib oldilar. Ikki mamlakat tashqi ishlar vazirliklari o’rtasida o’zaro maslahatlashuvlar yo’lga qo’yildi.

O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I. Karimovning 1995 yil 6-8 iyun kunlari Davlat tashrifi bilan Latviya Respublikasida bo’lishi muhim ahamiyatga ega bo’ldi. Mazkur tashrif chog’ida I.Karimov Latviya Respublikasi Prezidenta Guntis Ulmanis bilan O’zbekiston Respublikasi bilan Latviya Respublikasi o’rtasida do’stlik va hamkorlik to’g’risidagi shartnomani imzoladilar. O’zbekiston va Latviya hukumati o’rtasida transport, havo aloqasi, sayyohlik hamda ilmiy-texnik sohalar bo’yicha hamkorlik to’g’risida bitimlar imzolandi. Latviya Prezidenti Guntis Ulmanisning 1996 yil 23 mayda O’zbekistonga qilgan davlat safari ikki mamlakat o’rtasida aloqalarni yanada chuqurlashtirdi. Ikki Prezident O’zbekiston bilan Latviya o’rtasidagi hamkorlikni yanada rivojlantirish va kengaytirish to’g’risida deklaratsiya imzoladilar. Hukumatlararo fuqarolik, mehnat, huquq-tartibot, halqaro avtomobil qatnovi, temir yo’l transporti, madaniyat, bojxona ishida o’zaro hamkorlik to’g’risida bitimlar imzolandi. O’zbekiston Latviyadan elektr mashinalari, uskunalar va ularning ehtiyot qismlari, shakar va qandolatchilik mahsulotlari, efir moyi, qora metall sotib oladi. Latviyaga esa rangli metallar, ipak, paxta va boshqa mahsulotlarni eksport qiladi. Toshkentda "Dzintars" Latviya aktsionerlik jamiyatining O’zbekiston-Latviya qo’shma korxonasi qurilib, "Volida", "Saodat", "Istiqbol" singari atirlar ishlab chiqarmoqda va "Dzintars" firma do’koni orqali sotilmoqda. O’zbekiston va Latviya tashqi ishlar vazirliklari o’rtasida o’zaro maslahatlashuv to’g’risida Protokol imzolandi. Ikki davlat o’rtasidagi savdo-sotiq o’sib bormoqda. 1994 yil o’zaro tovar ayirboshlash 121,8 million so’mni tashkil etdi. I.Karimovning 1995 yil iyun oyida Litvaga tashrifi chog’ida Prezident A.Brazauskas bilan O’zbekiston Respublikasi bilan Litva Respublikasi o’rtasidagi ikki tomonlama hamkorlikni rivoj-lantirish va chuqurlashtirish to’g’risidagi qo’shma Deklaratsiyani imzoladilar. Shuningdek O’zbekistan hukumati bilan Litva hukumati o’rtasida ta’lim, fan va texnika, sayyohlik, madaniyat va san’at, savdo-iqtisodiy, havo yo’li va havo transporti sohalarida hamda bojxona qonunini buzish hollariga qarshi kurash borasida hamkorlik qilish to’g’risida bitimlar imzolandi. O’zbekiston Litvadan elektr uskunalar va ularning ehtiyot qismlari, sut va sut mahsulotlari, mebel sanoati mahsulotlarini sotib olib, Litvaga paxta, neft, rangli metallar eksport qiladi. 1994 yilda o’zaro tovar ayirboshlash hajmi 248,6 million so’mni tashkil etgan bo’lsa, 2001 yilda bu ko’rsatkich uch barobarga ko’paydi. O’zbekiston Litvaning transport-xo’jalik kommunikatsiyasi, dengiz yo’li, ayniqsa, Klayped bandargohi orqali o’z mahsulotlarini jahon bozoriga chiqarmoqda. O’zbekiston Prezidenti Islom Karimovning 2002 yil 23-25 sentyabr kunlari Litva Respublikasiga tashrif buyurishi ikki davlat o’rtasidagi aloqalarni yangi bosqichga ko’tardi. O’zbekiston bilan Litva o’rtasida Davlatlararo munosabatlarning asoslari, do’stlik va hamkorlik to’g’risida shartnoma, ikki davlat tashqi ishlar vazirliklari, bojxona xizmatlari hamda milliy universitetlari o’rtasida hamkorlik to’g’risida bitimlar imzolandi. O’zbekiston-Litva hukumatlararo savdo-iqtisodiy hamkorlik bo’yicha komissiya tuzildi va u faoliyat ko’rsatmoqda.

4.